Hazırlayan: Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
Coğrafik konumundan dolayı çok erken dönemlerden itibaren uluslararası ticaretin köprüsü olan Bulgaristan, aynı zamanda çeşitli kültür ve inanç hareketlerine de ev sahipliği yapmış, ayrıca bununlada kalmayıp zaman içerisinde adeta değişik inançların üssü olmuştur.
Ancak IX. YY ortalarında Bulgaristan’ın hâkimiyetinin zayıflamasıyla doğan siyasi boşluk, dini, sosyal ve kültürel çatışmaları da beraberinde getirmiştir. Batıdan gelen Katolik baskılara karşı Ortodoks Slavların direnişi, özellikle dağlık arazide yaşayan ve eski pagan inançlarını devam ettiren insanların varlığı ve dini ve kültürel çatışmalar iktidar boşluğu nedeniyle yaşanan gelişmelerden bir kaçı olarak zikredilebilir.
Ayrıca sınır komşusu olan Bizans’ta var olan Pavlosçular, Messelianlar, Ermeni Monofizitler, Yahudiler ve Müslümanların kendilerine taraftarlar bulmaya çalışması da Bulgaristan’da içinden çıkılmaz dini ve kültürel çatışmalara neden olmuştur. Bu çatışmadan kurtulmak için Bulgar hükümdarı Boris, 864 yılında Ortodoks Hıristiyanlığı seçmiştir.
Bulgaristan’da Hıristiyanlığın resmi din olmasıyla birlikte sorunun çözüldüğü düşünülse de, tam tersine bu kısa vadeli bir çözüm olarak kalmış, özellikle Çar Peter (MS 927–969) döneminde durum daha da kötüleşmiştir.
Papaz Bogomil önderliğinde kurulan ve daha sonra Bogomilizm olarak adlandırılacak hareket de bu dönemde ortaya çıkan dinsel gruplardan biridir.
Hatta var olan inançların yanı sıra birtakım değişik inanç ve gruplar da ortaya çıkmıştır. Papaz Bogomil önderliğinde kurulan ve daha sonra Bogomilizm olarak adlandırılacak hareket de bu
dönemde ortaya çıkan dinsel gruplardan biridir. Bosna Hersek ise Avrupa kıtasının güneybatı, Balkan yarımadasının ise kuzeybatısında yer alan, 51.129 kilometre yüz ölçümüne sahip bir ülkedir.
Büyük ülkelerin bazı şehirlerinden çok daha az bir yüz ölçümüne sahip olan Bosna Hersek, sahip olduğu tarihsel, dinsel, etnik ve kültürel doku açısından ise, çoğu ülkeden daha zengin bir mirasa sahiptir. Bu nedenle Bosna’nın, ülke olarak küçük ama tarihi açıdan önemli ülkelerden biridir. Bosna Hersek, ifade ettiğimiz özellikleri nedeniyle birçok milletin mücadelesine sahne olmasının yanı sıra, aynı zamanda eski pagan inanç ve gelenekler ile Hıristiyanlık, Bogomilizm ve İslam gibi dinlerin mücadelesine de sahne olmuştur.
“Bogomilizm ve Bosna Hersek Bogomilleri” adlı çalışmamızda Avrupa’nın doğusunda yer alan Bulgaristan’ta X. yüzyılda ortaya çıkan Bogomilizm inancını, bu inancın Bosna topraklarına gelişini, burada yayılışını ve tarih sahnesinden silinişini, son olarak da heretik olarak kabul edilmesini sağlayan inanç esasları ve pratiklerini ortaya koymaya çalıştık.
Bu çerçevede çalışmamız 3 bölümden oluşmaktadır; Bogomilizm’in Bulgaristan’da ortaya çıkışı,yayılışı ve Bulgaristan dışında taşması hususlarını ele almaya çalıştık. Bu gelişmelerin daha iyi anlaşılması için Bulgaristan’ın Hıristiyanlık öncesi ve sonrası durumunu da ortaya koymanın uygun olacağını düşündük. 2. bölümde Bogomilizm’in gelişinden önce Bosna’nın durumunu ve Boşnak halkın Hıristiyanlıkla tanışmasını açıklığa kavuşturduktan sonra Bogomilizm’in Bosna’da ortaya çıkışını, yayılmasını, zirve noktaya ulaşmasını, Osmanlı’nın bölgeyi fethedişini ve son olarak da zayıflama sürecine giren bu heretik Hıristiyan mezhebin tarih sahnesinden silinişini inceleyeceğiz. 3. ve son bölümde ise Bosna Bogomil Kilisesi’nin kurumsallaşması, hiyerarşik yapısı ve inanç esaslarını ortaya koymaya çalışacağız.
Netice olarak , Bulgaristan’ın X. yüzyıldaki kendine has şartları içerisinde ortaya çıkan Bogomilizm’in Ortodoks ve Katoliklerin iddialarının aksine XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar varlığını sürdüren kurumsal bir kiliseye, kendine has kurumlara ve farklı inançlara sahip bir hareket olduğunu gördük.
Bogomilizm, ortaya çıktığı ve yayılma alanı bulduğu değişik yerlerde Katharizm, Albigenler, Poturlar, Babunlar gibi farklı isimlerle anılmışlardır. Bu isimleri kendilerine muhalifleri tarafından verilmiştir.
Katolik ve Ortodoks gibi baskın ve hâkim inanç grupları arasında yaşam alanı bulmaya çalışan bu inanç, bahsi geçen inançlar tarafından baskı ve zulümlere maruz bırakılmış, tabiri caizse kökünün
kazınması için gereken ne varsa yapılmıştır. Bugün biz Bogomilizm’i Bogomillerin yazdığı eser ve kaynaklardan değil onların muhaliflerinin yazmış olduğu kaynaklardan araştırmak durumundayız. Elimizde Bogomillere ait herhangi bir yazılı belge ne yazık ki bulunmamaktadır.
Hâlihazırda Bosna Hersek’te bulunan 3 millet olan Boşnak, Hırvat ve Sırplar’ın
tarih boyunca aralarında yaşadıkları problemler de bu konuya olan yaklaşımı
etkilemiştir. Boşnaklar, önceki inançlarının Bogomilizm olduğunu savunurken Hırvat
ve Sırplar, Bogomilizm diye bir inancın olmadığını, eskiden Bogomil inancına sahip
olduklarını iddia eden bu insanların aslında Hırvat veya Sırp olduğunu iddia
etmektedir. Çalışmamızda yeri geldikçe bu tarz iddiaların doğruluk değerini ortaya
koymaya çalıştık.
Biz, bu bölümünde Bogomil kelimesinin anlamı, Bogomilizm’in Bulgaristan’da ortaya çıkışını ele aldık yazımız 2.bölümde devam edecektir Saygılarımla.
Kaynak:Pomaknews.com İsmail HODZİÇ
