YUNANİSTAN’DAKİ ARNAVUTLAR HAKKINDA DAHA ÇOK BİLGİ EDİNMEK İÇİN LÜTFEN SONUNA KADAR OKUYUNUZ!
……………………………………….
ARVANİTÇE’NİN DAHA ÖNCE VE ŞİMDİ KONUŞULDUĞU YERLER
Gözlerime siyah bir sis doldu, başım dönüyordu ve var olan her şey koku aldı. Yuvası olmayan fakir bir kuş gibi, kalbim zehir dolu bir biçimde eve geldim. ( Arvanit Kadını )
Yunanistan’da Arvanitçe veya Arnavutça konuşan halk tarafından oturulan bölgelerin nerelerde bulunduğunu bilenlerin sayısı çok azdır.
…
Bu çalışmamızda, çoğunun isimleri değiştirilen birçok köyden bahsedeceğiz. Doğal olarak bu yazımızda, Arvanitçe’nin daha önce ve şimdi konuşulduğu tüm köylerin isimlerinden bahsetmeyeceğiz.
Arban tarihçi Papa Antonio Beluşi, Arvanit tarihçi Aristidh Kolia, yazar Jorgo Miha, Jorgo Maruga, Athanasio Cigo, Kazakis, Panajotopulos … gibi farklı araştırmacıların yaptıkları araştırmalar sonucunda Yunanistan’da 600’ ün üzerinde Arvanit köyünün bulunduğu keşfedilmiştir.
Bu köyler iki gruba ayrılmaktadır, bunlar; antik dönemden bu yana bilinen 450 dolayında köyde bulunan yerli Arvanitler ve 150 köyün üzerinde de, İskender Bey’in ölümünden sonra Yunanistan’a gelen, Arnavutça konuştukları için Yunanlılar tarafından Arbanet ( Arbanlar ) olarak adlandırılanlar yaşamaktadır. Evde özellikle Arnavutça konuşanların yaşadıkları köyler genellikle Epir bölgesinde, bazı köyler Trakya bölgesinde, Korfuz, Speca, Hidra, Psaron, Andros, Poleponezi ( Morea ), Rumeli vb. adalarında bulunmaktadır.
Avrupa Birliği’nden bir heyet Arnavut veya Arvanit toplumunun mevcudiyetini ve Arvanit dilinin etnik kökeninin korunup korunmadığını araştırmak için, 1987 yılında 4 – 10 Ekim tarihleri arasında Yunanistan’ı ziyaret etmiştir. Gezi, Avrupa Birliği Komisyonu denetiminde olan Az Konuşulan Dilleri Araştırma Bürosu tarafından organize edilmiştir.
Araştırma grubu, Arbreş kökenli ünlü araştırmacı İtalyan Antonio Bellushi, İspanyol Rikardo Alvanes ve Kolon Anget, Havier Boksi, Josepk San Sokasao, Hollandalı Onon Falkoma, Belçikalı Volfgan Jegines, Fransız Robert Martin, Stefan Moal, İrlandalı Kol O’Cinseala’dan oluşmaktaydı.
Bu gezinin amacı, Avrupa temsilcilerinin ziyaret sırasında Arvanitçe veya Arnavutça konuşulan köylerde yaşayanlarla ilişkiye geçmekti.
Avrupa Birliği temsilcileri, ziyaret sırasında yaralanma dahil, birçok sorunla karşılaştı.
Bu yazıda, köy isimleri Yunan dilinde telaffuz edildiği gibi, yani Arnavutça’ya çevirisi yapılmadan yazılmıştır. Bu köy isimlerinin kökenlerinin aynı zamanda anlamlarının da saf Arnavutça olduğu ve bu isimlerin günümüze kadar yılların getirdiği değişikliklere de direndiklerini, okuyucu da kolayca fark edecektir.
Bizim dilimiz sadece söylenir
Yazılmasına izin verilmez
Dilin unutulmaması için
Şarkılar ve akıllı nasihatler yaptık.
ARVANİT DİLİNİN KONUŞULDUĞU KÖYLER
1 – Atikia Bölgesindeki Arvanit köyleri: Qeratea, Kuvaradhes, Kalivia, Koropi, Kapandriti, Mazi, SHPATA, LOPESI, MARATHONA, BUJA, Menidhi, SHPATANXIQ, Gramatiko, Kalamos, Markopulos, Orapie Markopulosu, Moiles, Malakasa, Kakoshalesi, HALKUÇI, Sikamino, ( KUKUVAINE), Anolosia, (Katolosia), Kamatera, HASI, Aspropirgos, ( Brahami ).
2 – Megarindhos Bölgesinde bulunan köyler: Ambelaqia, Elensis, Marda, Magula, Vila, Mazi, KRYEKUQI, Salami.
3 – Egjin Bölgesi`nde Angjistri köyü vardır.
4 – Thive Bölgesi`nde bulunan köyler: Hastia, DOMVRANA, KOKOSHI, Ksironomi, Karadas, Frimokastro, Paleopanagjia, VAJA, Kasnesi, Kaskaveli, Parapungaj, Kapareli, BALCA, KOKLA, Kleboçari, Pirgos, Lutufi, Ambeloshalesi, ( Tahi ), ( Agjio Teodori ), Neohori, Darimari, Mustafadhes, Dervenoshalesi, Rapendosa, Kokoniskiri, Kavashala, Stefani, Klideti, SHKURTA, VATHI, ( KRIBAÇI ), MURIQI, SHKIMETAR, Spaidhes, Latani, KARDHICA, Braci, Koqino, Sirç, Lukisia.
5 – Livadhia Bölgesi`nde bulunan köyler: Stiri, Kiruaki, Zeriqi, Kukura Zagara, Mazi, Vrastamites, Kutumula, Luci, Pavlo, Steveniko.
6 – Korinthi Bölgesi aşağıdaki köylerden oluşmaktadır: Agjio Teodori, ( Lutraqi ), BISHA, KLIMENDI, Büyük BALCA, Küçük BALCA, LOPESI, Dusha, Kastanja, BIÇA, ( KUÇI ), Almiri, Katakali, Bahsi, BIÇA, ( LALOTI ), SULI, ( İbrahim Bej ), MAÇANI, Galataqi, Rito, Katakali, Sofikon, Karfos, Angjelokastro, Voivoda, ZEMENO, Panariti, Mukli, Vasiliko, Vladusa, Velina, Bozika, Atikia, Kriavrisi, Pala Korinthi, ( Asos ), Ksiloqereza, Limohori.
7 – Lokridhe Bölgesi köyleri: Livanadhes, Martino, MALESINA, Proskina, Pirgos, Mazi, Larina, Surpi, Teologos.
8 – Argos Bölgesi köyleri: Berbati, Limnes, (Kuçopodhi ), ( Varduva ), ( PRIFTJANI ), (Pahsa ), (Honika ) , ( Bundja ).
9 – Navplias Bölgesi: Maneshi, Ledra, Pulakidha, Merbaka, Plataniti, Heli, Anifi, Dimena, ( GJERBESI ), ( Kofini ) Kamari.
10 – Trizinias Bölgesi: ( Poros ), Valario, METHANA, Vromolimi, Kosona, Agjio Teodori, Megalo Horio, Megali Potami, Kameni Hora, Ano Fanari, Karaxha, Lesia, Bafi, Ortoliti.
11 – Ermonido Bölgesi: Adalardan oluşan, tarihsel olarak genellikle Arvanitlerin yaşadığı büyük merkezler olarak bilinen ve yeni Yunan devletinin ilk başkanlarının çıktığı bölgedir. Bu bölgede, Hidra, ( Speca ), FUURNI, Kranidhi, Porto Heli, Ermioni, Sabariza, Hiokastro, Didimi.
12 – Mantinia Bölgesi: Dara köyü.
13 – Kalavrite Bölgesi: ( Lukuria )
14 – Patron Bölgesi sakinlerinin üç asır önce genellikle Arvanitçe`yi konuştukları ve hiç Yunanca bilmeyen kadınların bulunduğu söylenmektedir. Günümüzde, Arvanitçe veya Arnavutça yardımcı bir dil olarak ve yaşlıların konuşmalarında veya aralarındaki konuşmaların başkaları tarafından anlaşılmaması istendiği zaman konuşulmaktadır. Bu bölgede, ( SULI ), ( MIRA ), ( Lalikosta ), ( MIRTIZA), ( Franga ), ( BUKURA ), ( Verdoni ), ( HAJKALI ), ( Krali ), ( Harbilejka ), ( Lefkopetra ), ( Lalikosta ), ( Nikoreika ), ( Franguleika ) köyleri bulunmaktadır.
15 – Ilias Bölgesi`nde Arvanit dili hemen hemen kaybolmuştur. Bu köyler: ( Kumani ), ( BENDETI ), ( Kapelitu ), ( MALIQI ), ( Dorisa ), ( Nemuta ), ( KALOLESHI ), ( Miles ), ( Agjio Ana ), ( Psari ), Kombothekra.
16 – Trifilia Bölgesi ( Batı Poloponez daha önce Morea olarak adlandırılmaktaydı ): SULIMA, LAPI, RIPESI, Piça, Hiristohori, Psari, Kuvela, Ano Kopanaqi, Agrilia, Varibopi, Vidhisova, Klesura, DREDHE, SULI, Shirk. Sulima ve ve Lapsi köylerinde Arvanitçe ikinci dil olarak kullanılmaktadır. Ripes, Piça, Kuvela, Agrilia, Psari, ve Hirisohori köylerinde ise yaşlılar Arvanitçe’yi iyi konuşmaktadırlar.
17 – Karishtias veya Eubea Bölgesi`nde şu köyler bulunmaktadır: KALANE, Baba, Dramesi, VRESTIDHE, PRINJA, Kalamaqi, ZAKARIA, Thimi, Kakogjoni, Koqini, Figja, BASHAJ, DARDANI, ( Bezhani ), Fokej, Melison, Agjio Dimitri, MBRETI, KRIEZA, LEPURA, LALA, ZERBISHA, VIRA, Koskina, ( Marmari ), Mesohoria, Nikoleta, Kutumula, Armiropotamos, HANI, Agjio Apotoli, Polipotamos, Alonja, Kisuri, Kapsala, QELA.
18 – Andros Adası`nda şu köyler vardır: Gavro, Agjio Petro, Ateni, BAÇI, Remata, Katahalos, Arni, BURKOTI, Ano Aprovatu, Kato Aprovatu, GJIDHE, Kato Fellos, Pano Fellos, LIVADHESA, Psoriareza, Galios, AGJINI, Kalamos, Kalivari, Hartes, Ano Varidhi, Kato Varidhi, KUMARI, Kaloqerini, Vitali, Amolohos, Sidhonda.
NOT: Büyük harflerle yazılan kelimelerin kökünden ve anlamından, kökeninin ya
da anlamının Arnavutça olduğu açıkça anlaşılmaktadır.
Bir çok köyün ismi, Yunanca ve Arnavutça`nın birleşmesinden oluşmaktadır.
Parantez içindeki köyler ise, Arnavutça ya da Arvanit dilinin az konuşulduğunu ve yok olmaya başladığını belirtmektedir.
Yazan : Arben Lalla
URA Dergisi 2003 Aralık sayısı
Arnavutça`dan Çeviren: Kamil BİTİŞ
Not: URA Dergisi, Kosova Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı`nın, diasporadaki
Arnavutlar için çıkardığı bir dergidir. Derginin dört sayfası Türkçe`dir.
