NAİL PİNDUK KOSOVA PRİZREN
Eski Avrupa Atlaslarında Osmanlı Haritaları Coğrafi keşifler, matbaanın yaygınlaşması, coğrafya bilgisinin gelişmesi gibi birçok faktörün etkisiyle 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da haritacılık önemli bir gelişme gösterdi. Osmanlıların dünyanın en büyük güçlerinden birisi olması sebebiyle, Osmanlı devleti haritası bu dönemde Avrupa’da hazırlanan atlasların birçoğunda yer alıyordu.
Genelde “Türk İmparatorluğu” başlığıyla verilen bu Osmanlı haritaları önemli tarihi bilgiler sunmanın yanı sıra, dönemin Avrupalılarının Osmanlı Devletine bakışını iyi bir biçimde yansıtmaktadır. Osmanlı haritası araştırması yapılırken bu kaynaklara mutlaka bakmak gerekir. Bu yazıda bu dönemin önde gelen Avrupa haritacılarının eserlerinde bulunan ve Osmanlı topraklarını konu alan haritalar ele alınmıştır.
Ortelius Atlasında: Osmanlı Haritası Hollandalı coğrafyacı Abraham Ortelius (1527-1598) 16. yüzyılın en önemli haritacılarından birisidir.
1570’de Theatrum Orbis Terrarum (Dünya Sahnesi Görünümü) isimli bir eser yayınlamıştır. Bu eser genelde tarihteki modern anlamdaki ilk dünya atlası olarak kabul edilir. Ortelius Atlasında Turcici İmperii Descriptio (Türk İmparatorğuluğunun Tasviri) başlıklı bir Osmanlı haritasına yer verilmiştir. Ayrıca Anadolu, Filistin, Balkanlar gibi Osmanlı topraklarının ayrı haritaları da mevcuttur. Osmanlı Devleti Haritası Ortelius Atlasında Osmanlı Devleti Haritası. Bu harita 1570’den sonra yapılan baskılarından alınmıştır. İlk baskısında renksiz olarak verilen harita, daha sonraki baskılarda renklendirilmiştir. Ortelius Atlasının 1570 tarihli ilk baskısının tam metnine ve içerdiği tüm haritalara buradan erişebilirsiniz.
Mercator-Hondius Atlası’nda: Osmanlı Devleti Gerardus Mercator (1512-1594) modern haritacılığın öncülerinden birisidir. Atlas terimini coğrafi anlamında kullanan ilk kişidir. 1595’de yayınlanan Mercator’un Atlasında Osmanlı topraklarını içeren haritalar yer alsa da, ayrı bir Osmanlı haritası bulunmamaktadır. Mercator’un ölümünden sonra, Hollandalı haritacı Jodocus Hondius (1563-1612) 1606 yılında Mercator Atlasını yeni haritalar ekleyerek yeniden yayınladı. Mercator-Hondius Atlası olarak bilinen bu eser çok sayıda dile çevrilmiş ve 17. yüzyılın en yaygın atlaslarından birisi olmuştur. Bu atlasta ayrı bir Osmanlı İmparatorluğu haritası bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu Haritası Mercator-Hondius Atlasında Osmanlı İmparatorluğu Haritası Mercator-Hondius Atlasında bulunan tüm haritalara buradan erişebilirsiniz.