UNUTTUĞUMUZ BİR BOŞNAK ALİM: MUHAMMED TAYYİP OKİÇ
Bosna’nın insanlığın hizmetine sunduğu büyük isimlerin sayısı az değildir. Bu isimler bazen savaşta, bazen sulhta, bazen da ilimde kendilerini göstermişlerdir. Kendilerini ilimde gösterenlerin en büyüklerinden biri de unuttuğumuz bir isim; Muhammed Tayyip Okiç’tir.
Prof.Dr. M.Tayyip Okiç ,1 Aralık 1902 senesinde Bosna’nın Tuzla sancağına bağlı Graçanitsa kasabasında doğmuştur. Babası Bosna-Hersek Reisu’l-ulema Muavini Yayçalı Mehmet Tevfik Efendi, annesi ise Graçanitsalı Hasibe Hanımdır. 1913 yılında ilk okulu, 1916 da Rüştiyeyi Saraybosna’da bitirmiş. 1920’de İlahiyat kolejinden diploma almış, 1925’te de İslam Hukuku ve İlahiyat mektebinden mezun olmuştur. 1926’da Zagreb Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden Latin dili ve Edebiyatı diploması, 1928’de Paris’teki ‘Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’den Arap ve Türk Dili ve Edebiyatları diplomaları, 1929’da Sorbon Edebiyat Fakültesi Lisans diploması, 1930’da ‘Ecole Nationale des Labgues Orientales Vivantes’den Fars Dili ve Edebiyatı diplomasına sahip olmuştur. Yine 1930’da Belgrad Hukuk Fakültesinden ‘Hukuk Absolutorium’u, 1931’de ‘Hasan Kafi de Bosnie, Sa Vie et Ses Oeuvres, avec la Traduction de son Ouvrage, Nizamu’l-Ulema’ isimli doktora tezinin imprimatürü ve 1939 senesinde de Belgrat Üniversitesinde profesörlük unvanını kazanmıştır.
10 Nısan 1945 senesinde İstanbul’a gelen merhum hocamız beş sene müddetle Başbakanlık Arşivinde ilmi araştırmalar yapmıştır. 06.03.1950’den itibaren İlahiyat Fakültesinde mukaveleli profesör olarak tayini yapılmıştır. 1950-1960 yılları arasında İlahiyat Fakültesinde, 1964-1971’de Konya Yüksek İslam Enstitüsünde, 1973 Nisanında vefat tarihi 09.03.1977’ye kadar Erzurum Atatürk Üniversitesi İslami ilimler fakültesinde çeyrek asrı geçen hizmet süresince ilmi, ahlakı, fazileti, sahaveti ve insanlığı ile Türk Eğitimine yapmış olduğu hizmet, eğitim tarihimizin şanlı ve örnek sahifelerini teşkil edecektir.
Daha Türkiye’ye gelmeden evvel, Üsküb İlim Cemiyeti ve Üsküb Üniversitesi Edebiyat Fakültesine bağlı ‘Sırp-Hırvat dili ve Edebiyatı Cemiyeti’ azası olmuştur. Viyana’daki “Islamischer Kulturbund”un fahri azalığına seçilmiştir. Müsteşriklerin ilim cemiyet olan ‘Societe AsiatiQue’in (1952’denberi), Londra’daki ‘Royal Asiatic Society’nin (1953’denberi) azası bulunmaktadır. Türkiye’de ise, Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Kurulu Arap-Fars Edebiyatı Komisyonu Başkanlığı da yapmıştır. Uluslar arası ilmi şöhrete sahip olan merhum hocamız, bilhassa müsteşriklerin yaptıkları kongrelerde sunduğu ilgi çekici tebliğlerle un kazanmıştır.
Türkiye’de yetiştirmiş olduğu talebeleri, Diyanet ve Milli Eğitimdeki en yüksek mertebeleri elde ederlerken, akademik kariyere intisap edenler de, bugün üniversitelerde profesörlük unvanına sahip olmuşlardır.
Prof. Muhammed Tayyip Okiç Türkiye’de bulunduğu çeyrek asırdan daha fazla bir zaman içerisindeki çalışmalarını,hiç bir dünya menfaati beklemeksizin, Türk gençliğinin dini ve ahlaki yönden yetişmelerine tahsis eylemiştir. Sayın hocamızın tedris faaliyeti yanında, değerli eser ve makaleleriyle İslam dini kültürüne kıymetli hizmetlerde bulunmuş ve halen eserleri kütüphanelerimizde en değerli yeri işgal etmektedir.
PROF. MUHAMMED TAYYIP OKİÇ’İN İLMİ ÇALIŞMALARI ve ESERLERİ
Prof. M. Tayyip Okiç ana dili olan Bosna Dilinden başka, okul sıralarındaki edebiyat derslerinde Slovence ve Almancayı, Üsküp’teki yedi senelik ikameti esnasında pratik Makedonca ve Bulgarcayı, kısacası bütün Güney Slav dillerini öğrenmiştir. Paris’te 1927-1929 senesine kadar Polonyalı arkadaşı Mihael Domaseviç’ten Lehçe ve Çekçe okumuştu. Mense itibariyle ana diline yakın olan diğer Slav dillerinden ayrı olarak, Sarayevo’daki İtalyan dil kursunda İtalyanca, önce Paris’te 1930’da bir İngiliz arkadaşı ile daha sonra İstanbul’da da ‘Amerikan Lisan ve Ticaret Dershanesi’nde İngilizceye devam etmiştir. Bu dillerden başka Latince, Rusça, Arapça, Türkçe ve Farsça dillerini öğrenmiştir. Kısacası merhum çok lisan bilen bir ‘polyglotte’ idi.
Prof. M. Tayyip Okiç’in kitapları, tetkik yazıları, ansiklopedi maddeleri, kitap tanıtmaları, tercümeler, sonsözler olmak üzere yüzlerce makalesi çeşitli eserlerde ve mecmualarda, Boşnakça, Türkçe, Arapça ve Fransızca olarak neşredilmiştir. Bu dillerde neşredilmemiş ve hazırlamakta bulunduğu yazılar da mevcuttur.
Merhum hocamızın kalemle uğraşmaya başlaması oldukça erken olmuş, daha orta okul sıralarında iken şapirograf makinesi ile gazete çıkarmış, 19 yaşında iken de ilk şiir denemelerini Bosna’da intişar eden ‘Srpska Riječ’ gazetesinde neşretmeye başlamıştı. Daha sonra klasik ve modern Arapça şiirleri Bosna Diline çevirmiş,’Zabavnik ve Gayret’ gibi mecmualarda yayınlamıştır. Yazılarının bazıları nam-i müstear ve ekserisi asil ismi ile neşredilmiştir.
Arapçadan Boşnakça’ya yaptığı şiir çevirileri Dr. Hazim Şabanoviç tarafından, Yugoslavya Ansiklopedisinde (Zagreb 1955,I.155) kaydedilmiştir. Onun ilmi araştırmalara karsı olan kuvvetli meyli, şiir ve edebi yazılarla uğraşmasını arka plana atarak, hadis, tefsir, tarih sahalarında eserler vermeye başladığını da görmekteyiz.
Prof.dr.Muhammed Tayyip Okiç’in Türkçe olarak yazdığı kitaplar:
1-Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları),İstanbul 1959
2-Kur’an-i Kerim’in Üslup ve Kıraati(Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları), Ankara 1963
3- İslamiyet’te Kadın Öğretimi (Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları) Ankara 1978
UNUTANLAR UNUTULUR
kaynak: zambak.ba
