Bosnadaki Bazı Şehirlerin İsimleri Nereden Geliyor ?
SARAYBOSNA – Saraybosna kelimesi Türkçe kökenli olup, saray, kale ve “Ovasi” – tarla anlamına gelen “Saray” kelimesinin birleşiminden oluşmuştur. Kelimenin tam anlamıyla Saraybosna “Sahanın etrafındaki alan” olacaktır.
Ancak bilmelisiniz ki, bugünkü Saraybosna topraklarında daha önce de Vrhbosna adı verilen şehir, ilk kez 1244 yılında Kral IV. soylu Ajas-beg’in yazıları ve ilk kez 1507’de Boşnakça dilinde Firuz-beg’in yazdığı bir mektupta.
MOSTAR – İsmin kökenine ilişkin açıklamalar arasında en ilginç olanı iki tanesi: Mostar, adını köprünün mostar koruyucularından veya halkın mostare dediği iki kuleden almıştır.
Mostar’dan ilk kez 1452 yılında yazılı belgelerde bahsedilmiştir. Dubrovnikliler mektuplarında burayı zincirlerle sabitlenmiş ahşap bir köprünün etrafında iki kuleli küçük bir yerleşim yeri olarak tanımlıyor.
BANJA LUKA – Orta Çağ Bosna devletinin bir parçası olduğu dönemde Banja Luka, Aşağı Bölge’nin askeri kalesi ve ekonomik merkeziydi. 15. yüzyılın başında Bosnalı asilzade ve Hırvat ban Hrvoj Vukčić Hrvatinić’e aitti ve o zamanlar yeni bir isim ortaya çıktı – bugüne kadar kalan Banja Luka.
Filologlar Banja Luka’nın adını “banj” sıfatından aldığına inanıyorlar. Avarca’da zengin anlamına gelen “bajan” kelimesi ile ova, nehir kenarındaki çayır anlamına gelen “luka” isminden gelen banov.
Banja Luka’dan ilk kez 1494 yılında Macar kralı Vladislav II Jagelović’in tüzüğünde bahsedildi.
TUZLA – Kentin adı, varlığı boyunca ve tüm gezi yazarlarının, haritacıların, tarihçilerin, fatihlerin dillerinde hep tuzla ilişkilendirilmiştir. Tuzla’nın içinden geçen Jala Nehri, adını Yunanca tuz anlamına gelen Jalos sözcüğünden almış olup, kent tarihi boyunca şu adlarla anılmıştır: Castron de Salenes, tuzlalar şehri (Yunanca), Salenes (Yunanca), Ad Salinas (Latince), Soli (Güney Slav), Memlehatejn (Arapça), Memleha-i Zir (Farsça)… Türk dilinden gelen bugünkü adı olan Tuzla’ya kadar – tuzlu, tuzlu anlamına gelen tuz, tuzlu…
TREBİNJE – Trebinje’den ilk kez 10. yüzyılda Constantine Porphyrogenitus tarafından Tribunia adı altında bahsedilmiş, daha sonra Travunija olarak değiştirilmiştir. Bugünkü adı 16. yüzyıla kadar uzanıyor. Trebinje ismi ilk kez 1711 yılında Osman Paşa Resulbegović zamanında ev ve dükkânlara isim veren Rus imparatoru Peter Mihajil Miloradović’in elçisi tarafından anılmıştır.
SREBRENICA – Bulgarca ve Boşnakça gümüş anlamına gelen “Srebrne” sözcüğü, bu kasabanın tepelerinde bir gümüş madeni bulunduğundan adını ilk kez 1352 yılında Dubrovnik yazılı kaynaklarında anmıştır.
ZENICA – Zenica isminin kökeni oldukça belirsizdir. Bazı görüşlere göre bazenica, mürver, zova kelimelerinden türemiştir. Son Bosna kraliçesi Katarina Kosača – Kotromanić’in ayrılırken nasıl “Gözümün elması…” dediğiyle ilgili de bir takım efsaneler var.
Bugünkü adı Zenica, ilk kez Dubrovnik arşivinde geçiyor ve Türk Dükü Barak’a gönderme yapıyor. Türk-Osmanlı ordusu 1463 yılında Zenica bölgesini ele geçirerek burayı Brod vilayet ve kadılığına dahil etti.
BIHAĆ – Bihać veya Bišće’den ilk kez 1260 yılında bahsedildi. Özgür bir kraliyet şehriydi ve o zamanlar St. Ladislava. Riječbihać’ın çeşitli biçimleri: bišće, bijać, bihak, bihag kraliyet mülkü anlamına gelir ve bu bölge bir zamanlar Hırvatistan Krallığı’nda merkezi bir yere sahipti.
POCITELJ – Pocitelj adı arkaik bir kökene işaret eder. Počitelj isminin etimolojisi henüz çözülmemiştir. Bazıları Počitelj adının dinlenmek fiilinden türetildiğine inanıyor; diğerleri o şehrin kale muhafızının adının şehre Počitelj adını verdiğini; üçüncüsü, bilgili adamların ‘şerefli beylerin’ Pochitelj adını koşullandırdıkları; dördüncüsü, Počitelj isminin kökeninin, bir şehir, kale ifadesi olarak İtalyanca ‘kale’ anlamına gelen Macarca ‘čitelj’ teriminde aranması gerektiğidir; beşincisi okunacak bir fiildir.
NEUM – Neum’un adı Hırvat öncesi bir kökene sahiptir ve bazilikası 533 yılında Salona’daki konsey babaları tarafından doğu Hersek’e yayılan ve merkezi Sarsenterensis piskoposluğuna tahsis edilen “Neuense” belediyesi ile özdeşleştirilmiştir. Stolac. Bu, Neum’un ilk sözü olacak ve anlamı “Yeni” olacaktır. İsim başka terimlerden de türetilebilir: Yunanca, ör. nemos, Neum vb. bölgeye karşılık gelen engebeli tepe yarı ormanlık mera anlamına gelir. Bu isim aynı zamanda Dubrovnik’te “neumsko yolu”ndan söz eden bir belgede de geçiyor. Bu arada kilise kitaplarında bugünkü Neum köyünden ancak 1800’den sonra bahsediliyor.
BRČKO – Brčko’dan ilk kez 1526’da, yani 1533’te bir yerleşim yeri ve kale olarak bahsedilmiştir. Avusturya-Macaristan’ın 1878’de Bosna Hersek’i işgal etmesinden sonra şehre Brčka adı verilmiştir. Bu ismi 1912 yılına kadar korudu. şehrin Brčko olarak adlandırıldığı Birinci Dünya Savaşı öncesine kadar. Beroska adlı bir Türk kalesinin adından gelmektedir.
(Kaynak: Hayat)
