Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
Bosna’nın insanlığın hizmetine sunduğu büyük isimlerden biride M.Tayipp Okiç Hocadır.. Bu isimler bazen savaşta, bazen sulhta, bazen da ilimde kendilerini göstermişlerdir. Kendilerini ilimde gösterenlerin en büyüklerinden biri de ; Muhammed Tayyip Okiç’tir.
Prof.Dr. M.Tayyip Okiç ,1 Aralık 1902 senesinde Bosna’nın Tuzla sancağına bağlı Graçanitsa kasabasında doğmuştur. Babası Bosna-Hersek Reisu’l-ulema Muavini Yayçalı Mehmet Tevfik Efendi, annesi ise Graçanitsalı Hasibe Hanımdır. 1913 yılında ilk okulu, 1916 da Rüştiyeyi Saraybosna’da bitirmiş. 1920’de İlahiyat kolejinden diploma almış, 1925’te de İslam Hukuku ve İlahiyat mektebinden mezun olmuştur. 1926’da Zagreb Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden Latin dili ve Edebiyatı diploması, 1928’de Paris’teki ‘Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’den Arap ve Türk Dili ve Edebiyatları diplomaları, 1929’da Sorbon Edebiyat Fakültesi Lisans diploması, 1930’da ‘Ecole Nationale des Labgues Orientales Vivantes’den Fars Dili ve Edebiyatı diplomasına sahip olmuştur. Yine 1930’da Belgrad Hukuk Fakültesinden ‘Hukuk Absolutorium’u, 1931’de ‘Hasan Kafi de Bosnie, Sa Vie et Ses Oeuvres, avec la Traduction de son Ouvrage, Nizamu’l-Ulema’ isimli doktora tezinin imprimatürü ve 1939 senesinde de Belgrad Üniversitesinde profesörlük unvanını kazanmıştır.
Tito iktidara gelince 1945‟de Türkiye‟ye gelen Okiç Hoca, Osmanlı arşivinde çalışmaya başlamış.
10 Nısan 1945 senesinde İstanbul’a gelen merhum hocamız beş sene müddetle Başbakanlık Arşivinde ilmi araştırmalar yapmıştır. 06.03.1950’den itibaren İlahiyat Fakültesinde mukaveleli profesör olarak tayini yapılmıştır. 1950-1960 yılları arasında İlahiyat Fakültesinde, 1964-1971’de Konya Yüksek İslam Enstitüsünde, 1973 Nisanında vefat tarihi 09.03.1977’ye kadar Erzurum Atatürk Üniversitesi İslami ilimler fakültesinde çeyrek asrı geçen hizmet süresince ilmi, ahlakı, fazileti, sahaveti ve insanlığı ile Türk Eğitimine yapmış olduğu hizmet, eğitim tarihimizin şanlı ve örnek sahifelerini teşkil edecektir.
Daha Türkiye’ye gelmeden evvel, Üsküb İlim Cemiyeti ve Üsküb Üniversitesi Edebiyat Fakültesine bağlı ‘Sırp-Hırvat dili ve Edebiyatı Cemiyeti’ azası olmuştur. Viyana’daki “Islamischer Kulturbund”un fahri azalığına seçilmiştir. Müsteşriklerin ilim cemiyet olan ‘Societe AsiatiQue’in (1952’denberi), Londra’daki ‘Royal Asiatic Society’nin (1953’denberi) azası bulunmaktadır. Türkiye’de ise, Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Kurulu Arap-Fars Edebiyatı Komisyonu Başkanlığı da yapmıştır. Uluslar arası ilmi şöhrete sahip olan merhum hocamız, bilhassa müsteşriklerin yaptıkları kongrelerde sunduğu ilgi çekici tebliğlerle un kazanmıştır.
Türkiye’de yetiştirmiş olduğu talebeleri, Diyanet ve Milli Eğitimdeki en yüksek mertebeleri elde ederlerken, akademik kariyere intisap edenler de, bugün üniversitelerde profesörlük unvanına sahip olmuşlardır.
Prof. Muhammed Tayyip Okiç Türkiye’de bulunduğu çeyrek asırdan daha fazla bir zaman içerisindeki çalışmalarını,hiç bir dünya menfaati beklemeksizin, Türk gençliğinin dini ve ahlaki yönden yetişmelerine tahsis eylemiştir. Sayın hocamızın tedris faaliyeti yanında, değerli eser ve makaleleriyle İslam dini kültürüne kıymetli hizmetlerde bulunmuş ve halen eserleri kütüphanelerimizde en değerli yeri işgal etmektedir.
PROF. MUHAMMED TAYYIP OKİÇ’İN İLMİ ÇALIŞMALARI ve ESERLERİ
Prof. M. Tayyip Okiç ana dili olan Bosna Dilinden başka, okul sıralarındaki edebiyat derslerinde Slovence ve Almancayı, Üsküp’teki yedi senelik ikameti esnasında pratik Makedonca ve Bulgarcayı, kısacası bütün Güney Slav dillerini öğrenmiştir. Paris’te 1927-1929 senesine kadar Polonyalı arkadaşı Mihael Domaseviç’ten Lehçe ve Çekçe okumuştu. Mense itibariyle ana diline yakın olan diğer Slav dillerinden ayrı olarak, Sarayevo’daki İtalyan dil kursunda İtalyanca, önce Paris’te 1930’da bir İngiliz arkadaşı ile daha sonra İstanbul’da da ‘Amerikan Lisan ve Ticaret Dershanesi’nde İngilizceye devam etmiştir. Bu dillerden başka Latince, Rusça, Arapça, Türkçe ve Farsça dillerini öğrenmiştir. Kısacası merhum çok lisan bilen bir ‘polyglotte’ idi.
Prof. M. Tayyip Okiç’in kitapları, tetkik yazıları, ansiklopedi maddeleri, kitap tanıtmaları, tercümeler, sonsözler olmak üzere yüzlerce makalesi çeşitli eserlerde ve mecmualarda, Boşnakça, Türkçe, Arapça ve Fransızca olarak neşredilmiştir. Bu dillerde neşredilmemiş ve hazırlamakta bulunduğu yazılar da mevcuttur.
Merhum hocamızın kalemle uğraşmaya başlaması oldukça erken olmuş, daha orta okul sıralarında iken şapirograf makinesi ile gazete çıkarmış, 19 yaşında iken de ilk şiir denemelerini Bosna’da intişar eden ‘Srpska Rijeç gazetesinde neşretmeye başlamıştı. Daha sonra klasik ve modern Arapça şiirleri Bosna Diline çevirmiş,’Zabavnik ve Gayret’ gibi mecmualarda yayınlamıştır. Yazılarının bazıları nam-i müstear ve ekserisi asil ismi ile neşredilmiştir.
Arapçadan Boşnakça’ya yaptığı şiir çevirileri Dr. Hazim Şabanoviç tarafından, Yugoslavya Ansiklopedisinde (Zagreb 1955,I.155) kaydedilmiştir. Onun ilmi araştırmalara karsı olan kuvvetli meyli, şiir ve edebi yazılarla uğraşmasını arka plana atarak, hadis, tefsir, tarih sahalarında eserler vermeye başladığını da görmekteyiz.
İLMİ YAKLAŞIM AÇISINDAN TAYYİP OKİÇ
İslami İlimler tahsilinin modern üniversite sistemine entegre olması sürecinde dönemin
hocaları arasında klasik Osmanlı medrese mezunu neredeyse hiçbir isim yoktu ve Tayyib
Okiç‟in Bosna medreselerinde yetişmiş olması onun İlahiyat ve Yüksek İslam‟da verdiği
derslerde bu birikimi yansıtmasını mümkün kıldı. Gelenek ile bağın neredeyse tamamen
silinmiş olduğu bu dönemde Okiç‟in Üniversite bünyesinde sağladığı katkı, her ne kadar
kendisi bir medrese âlimi olmasa da 1950 Türkiye‟sindeki İslami İlimler çalışmaları açısından
oldukça önemliydi.
Prof.Dr.Muhammed Tayyip Okiç’in Türkçe olarak yazdığı kitaplar:
1-Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları),İstanbul 1959
2-Kur’an-i Kerim’in Üslup ve Kıraati(Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları), Ankara 1963
3- İslamiyet’te Kadın Öğretimi (Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları) Ankara 1978
Tayyib Okiç 20.YY da Bosna ile Türkiye arasındaki fikri ve ilmi münasebetin belki de tek
ve en ciddi temsilcisi olarak sembolik bir öneme sahiptir.
İki toplumun tarihinden bahsederken ortak akıl üretebilecek aynı kültürden yetişmiş ve hizmet
etmiş insanların bugün itibariyle Türkiye ile Bosna arasında bir asıra yakın süre gelen bir kopukluktan bahsedebiliriz. Tayyib Okiç emsali isimler henüz Türkiye‟ye gelmemektedir. Diğer taraftan Türkiye‟de, birçok Boşnak kökenli vatandaş olmasına rağmen, Bosna‟ya ilmi çalışma amaçlı giden ve buradaki entelektüel hayatı takip eden araştırmacı sayısı da oldukça azdır.Graniçatsa‟da bir caddeye ismi verilen Okiç hoca Saraybosna‟da daima sevgiyle anılmaktadır.
