İngilizce tarih literatüründe “Bato the Daesitiate (veya “Bato of the Daesitiate)”, Latİnce’de Bellum Batonianum (Baton Savaşı) olarak bilinen bir savaş olan ve M.S. 6 ile 9 yılları arasında Roma İmparatorluğu’na karşı savaşan, Bosna Nehri Vadisi boyunca 1.000 yıldır yaşamış olan İlir Halkı Daesitiatelerin reisi idi.

Muhtemelen MÖ 35-30 arasında bugünkü Bosna Hersek’in Bosna Bölgesinde doğdu. Bato, anavatanı bugün merkezi Bosna’da olan yerli Daesitiates kabilesine aitti ve kritik bir zamanda halkını Romalı işgalcilere karşı mücadelede yönetmeyi seçti.

 

MÖ 33’ten itibaren Daesitiate Halkı yarı bağımsız bir peregrine civitas (Roma vatandaşları olmayan halk) olarak Roma yönetimi altındaydı. Daesitiates’in civitas, başkenti Adriyatik kıyısındaki Salona’da (Split’in Kuzeydoğusu, Adriyatik Denizi ve Yadro nehri üzerindedir. Solin, Dalmaçya-Roma eyaletinin başkenti idi) bulunan Illyricum (İlirik) eyaletinin bir parçasıydı. Bato muhtemelen seçkin bir yerli ailenin üyesiydi ve bir yetişkin olarak muhtemelen İlir Daesitiate halkının siyasi ve askeri bir subayı idi.

 

İlirya’daki ve çevresindeki kabileler, Romalıların topraklarını işgali sonrasında “Büyük İlirya İsyanı” nın yaşandığı M.S. 6 yılında, Romalılar Marcomanni’ye (Cermen kabilesi) saldırmayı planladılar ve bunun için Augustus, işgali altındaki İlirya yardımcı kuvvetlerinin seferber edilmesini emretti. Ancak aynı yıl ilkbaharda Bosna’daki İlirya güçleri Bato Deasitiate liderliğinde Roma’ya savaş ilan ettiler.

 

Ilirik (İlirya) Eyaleti’nin Pannonian (Kuzey Bosna) bölgesinde İlir Breuci halkı da isyan etti ve Bato Breuci Pannonyalı isyancıların lideri oldu. Bu iki direniş merkezi M.S. 6 yılının sonbaharında birleşti ve iki Bato müttefik bir isyancı ordusunun savaş liderleri oldu. Kendilerine diğer İlir kabileleri de katılmıştı.

Roma, ayaklanmayı bastırmak için 10 lejyon ve aynı sayıda yardımcı, müttefik ve paralı asker gönderdi. Lejyonlar içindekilerin çoğu Romalı savaş gazileriydi. Tüm Roma kuvvetlerinin en büyük komutanı gelecekteki imparator Tiberius idi.

 

Daesitiate Bato başarısız bir şekilde Salona’yı (Split yakınlarında bir Roma şehri) almaya çalıştı ve Ilirik valisi Marcus Valerius Messalla Messallinus tarafından mağlup edildikten sonra Breuci’nin lideri diğer Bato ile güçlerini birleştirmek için kuzeye çekildi.

 

İki yıl süren savaştan sonra, M.S. 8 yılının yazında Breucili Bato, Bathinus nehrinin (muhtemelen Bosna nehri) kıyısındaki Tiberius’a teslim oldu ve savaştan çekildi. Kısa süre sonra Daesitiates Bato onu yakalatarak İlir Halk Meclisine teslim etti. Meclis Breuci Bato’yu ölüme mahkum etti. Ertesi yıl ise güçlenen iki Romalı komutan Tiberius ve Germanicus, Daesitiates halkına karşı büyük bir operasyon başlattı.

 

M.S. 9 yılında şiddetli çarpışmalardan sonra, Romalıların kuzeyde Cermen kabileleri ile yaptığı Teutoburg Ormanı Savaşı’ndan sadece birkaç gün önce Bato Daesitiates, Tiberius’a savaşçıları ile birlikte teslim oldu.

Tiberius’un Bato Daesitiates’e neden isyan ettiklerini sorduğunda, Bato’nun şu cevabı verdiği söyleniyor:

“Bunun için siz Romalılar suçlusunuz; çünkü sürülerinizin koruyucusu olarak gönderdikleriniz (Romalı yöneticiler) ne köpek ne de çoban değildi, siz sürülerinizi korumak için kurtlar gönderdiniz.” Bato, hayatının geri kalanını İtalyan Ravenna kasabasında geçirdi.

 

M.S. 6. yıda başlayan son ve en büyük İlir İsyanı’nın başında olan İlir Kabileleri Birliğinden Bosna Nehri Vadisinde yaşayan Daesitiate halkının lideri Bato Daesitiate’nin M.S. 9. yılda isyanın bastırılması ve Bato Daesitiate’nin esir alınması neticesinde, Kuzeydeki Germen kabileleri ile yapılan savaşlar yüzünden Romalı komutan Tiberyus, ordusunu alarak İlirlerin ülkesini terk ederek acele Roma’ya dönmüştü

Romalılar, isyanın bastırılması ve 200 yıldan beri bir türlü hakimiyet kuramadıkları İlirlileri yenmiş ve İlirlilerin yaşadığı İlliricum (İlirik) topraklarını kontrolleri altına almaları, Roma’da büyük sevinçle karşılanmıştı. Ancak Romalıların bu sevinci pek uzun sürmedi. Zira Romalılar, Germen kabileleri ile Teutburg ormanlarında yaptıkları savaşta büyük yenilgiye uğramışlar ve bu sevinçleri kursaklarında kalmıştı.

 

Tiberyus’un İllyirium (Bugünkü Arnavutluk’tan Slovenya’ya kadar olan ) topraklarında işini tamamlamadan Romaya hemen dönmesi de bu olay yüzünden olmuştu. Germen kabilelerine yenilmeleri nedeni ile Roma’da ulusal yas ilan edilmesi üzerine İlirlere karşı kazanılan zafer kutlamaları da ertelemek zorunda kaldılar. Buna rağmen Tiberyus’a “İmparator” ünvanı verildi. İlirlere karşı savaşmış ve aralarında önemli muharebelerin komutanlığını yapmış olan Germanik’in olduğu subaylar da ödüllendirilmişti.

 

Tiberyus’un “İlirya Zaferi”, Germen kabileleri ile olan savaşların bir ara durması ve o topraklarda düzenin sağlandığı M.S. 12. yılında kutlandı. Belgelere göre zafer kutlamaları 23 Ekim’de yapılmıştı. Baton Daesitiate ve İlir isyanında onunla birlikte omuz omuza savaşmış olan silah arkadaşlarını, zafer kutlamalarında esir olarak, elleri ve ayakları prangaya vurulmuş halde halkın önüne çıkarmışlardı. Tiberyus’un zafer gösterilerine katılmış olan tarihçi Veley’in yazdıklarına göre, isyanın lideri Bato Daesitiate zafer kapısından geçirilirken esirlerin başında ve elkeri ile ayakları zincirlenmiş bir halde idi. Esirlerin büyük çoğunluğu Dinar Dağları’nda yaşayan İlir kabilelerinden idi. Bosnalı Daesitiate kabilesinden olanların sayısı azdı. Çünkü Bosnalı Daesitiate İlirlerleri savaşı kaybettikten sonra Romalılara teslim olmaktansa ölmeyi tercih etmişlerdi. Erkekler birbirletini kılıçla öldürmüş, kadınları ise Vranduk şehri meydanında yakılan ayeşin içine ya da surlardan aşağı Bosna nehrine kendilerini attıkları biliniyor.

Bu olaaylardan etkilenmiş olan Romalılar, Bato Daesitiate’ye özel ilgi göstetmiş ve normal esirlerin gördüğü işkence ve aşağlanmayı yaşamamıştı.

 

Zafer kutlamalarının sonunda, adet olduğu üzere liderin cezalandırılması gerekirken, İmparator Tibryus’un tanrı Mars onuruna verdiği bir kararla Bato Daesitiate’nin hayatını bağışlanmış ve zafer kutlamalarından sonra esaretine son verilerek prangaları sökülmüş, İmparatorun denetimi ve gözetimi altında özgürlüğüne kısmen kavuşmuştu.

Tiberyus’un hükümdarlığı esnasında Bato Daesiatiate’nin işkence gördüğü ve hakatelere uğradığına dair bir belge yoktur. Ülkesine bir daha geri dönmediği ve hayatının sonuna kadar Roma yakınlarında kendisine verilen bir vilada yaşadığı biliniyor.

 

Tarihçi Ovid de kitabında, zafer kutlamalarından sonra birçok İlir ileri gelenlerin serbest bırakıldığı ve Baton Daesitite’nin de olduğunu yazıyor. Tiberius zaferini 1.000 kişilik bir öğle yemeği ile tamamlamıştı. Romalı vatandaşlara kişi başına 300 sikke dağıttı. Yağmaladığı İilir hazinesi ile kardeşleri Poluks ve Kastor ile ölmüş olan Druz adına tapınaklar inşa ettirdi.

 

İmparatorluk sınırları içinde ve özellikle İliriyum (İlirik) topraklarında Baton Daesitiate ve savaşçılarına karşı duyulan büyük sevgi ve saygı, ilirlerin bir daha isyan etmelerinden çekinen Tiberyus’u, onları şartlı serbest bırakmaya zorlamıştı. Baton Daesitiate’nin uzun yıllar boyunca Romalılara karşı verdiği mücadele ve gösterdiği kahramanlıklar, insanlar arasında adaletli yönetimi, bilgeliği ve de Romalı kötü yöneticilerin halkına karşı olan kötü tutumlarına karşı gösterdiği haklı tepkileri, Roma Ordusuna büyük sıkıntılar vermiş olmasına rağmen kahramanlıkları ve savaş bilgisi Romalıları da etkilemişti.

 

İlirlerin, ülkelerinde her an bir isyan çıkarıp, özgürlükleri ve İlir Birliği’ni tekrar kurumaları olasılığı İlirlerle tekrar uzun süre savaşacakları endişesini taşıyan Tiberyus elbette onun ülkesine geri dönmesine izin vermemişti. Baton Daesiatiat, İmpator Tiberyus’un özel esiri olarak tam 3 yıl geçirdi ve İmparatora, İlirlerin tüm savaş bilgi ve tecrübelerini aktatararak, Germen kabilelerine karşı verdiği savaşlarda yardım etmiş, Tiberyus’un zaferler kazanmasına yardımcı olmuştu.

 

Bato Daesitiate, hayatını imparatorluk sarayı yakınlarında kendisine tahsis edilen bir villada geçirmiş, İlirlerin zamanla Roma Ordusu’na alınmalarını ve devlet görevlerine getirilmelerini sağlamıştı.