Bilindiği gibi Bosna Hersek ve Sancak üzerinde binlerce yıldır insanların yaşadığı ve çeşitli medeniyetlerin kurulduğu ve tarihteki en büyük imparatorluklardan dördünü görmüş topraklardır. Bu topraklar üzerinde son buzul çağından (20-30 bin yıl öncesinden) beri insan yaşamı devamlılık göstermiş ve o insanların genlerini taşıyanlar, tarihsel süreç içinde dışarıdan gelenler, gelip geçenler, kalanlar ile karışmış olsa da bugün hala Bosna Hersek ve Sancak topraklarında yaşamaktadır.

 

 

Bosna Hersek ve Sancak’ta yaşayan kadınların tarihi dönemler içinde başlarından geçenleri kısmen 1992-1995 Bosna Hersek Cumhuriyeti’ne yapılan saldırı sırasında tüm insanlık kendi gözleri ile gördü.

Ben burada 2 bin yıl öncesi, dünyanın süper gücü olan Roma İmparatorluğu döneminde, bugünkü Bosna Hersek ve Sancak topraklarında Romalılardan yaklaşık 2 bin yıl önce, Kafkas, Anadolu, Mezopotamya ve Fenike (Lübnan-Filistin) kuşağından gelmiş olan İlir halkı kadınları hakkında, Roma tarihçilerinin kitaplarında yazılı kısa bir tarihi olayı aktaracağım ki o cesur, güçlü ve gururlu genlerin nereden geldiği konusunda sizlere bir fikir verelim.

 

M.Ö. 229 yılında Büyük İlirya krallığı başındaki İlir kraliçesi Teuta, Romalılar ile yaptığı savaşı kaybedince, Romalılara adım, adım bugünkü Bosna Hersek ve Sancak topraklarını idareleri altına almaya başlamışlardı. İllyiricum adı altında bir vilayet kurulmuş ve bu vilayet

 

 

diye altı idari bölgeye ayrılmıştı. Bu eyaletin merkezi ve en gelişmiş bölgeleri İlirler döneminde de olduğu gibi Panonia ve Dalmatia idi.

Bu iki bölgeye gönderilen Romalı yöneticilerin İlir halkını Romalılaştırma politikaları büyük baskılara dönüşünce onlarca yıl sürecek ve son üç yılı (M.Ö. 6-9) tarihe “Büyük İlir İsyanı” diye geçen bir isyan başlattılar.

Bu isyanlarda Romalılar ile savaşı kaybeden İlir şehir halkının erkekleri, esir düşüp Romalılar tarafından Roma’da halkın önünde aşağılanarak gezdirilmekten ve arenalardaki gösterilerde vahşice öldürülmektense ölmeyi tercih etmiş ve birbirlerinin kılıçları ile birbirlerini öldürmüşlerdir.

İlir kadınları ise yine esir düşüp Roma ve diğer şehir arenalarında gösteriler için çocukları ile vahşi hayvanlara yedirilmektense, şehir kalelerinin yüksek surlarından kendilerini uçuruma ve azgın akan nehirlere atıp intihar etmeyi tercih etmişlerdir.

 

Sağ kalmış o kadınlar Bosna Krallığı dönemine kadar olan sonraki dönemlerde ailenin direği olmuş ve vatanlarına yapılan saldırılarda, erkekler savaş alanlarında mücadele ederlerken, onlar çocukları ve yaşlılar ile dağlara, ormanlara çekilerek uzun yıllar ailelerinin ve halkının devamlılığını sağlamışlardır.

Onun içindir ki Ortaçağ Boşnakları olan Boşnyaninlerin vatanlarının dağlarında ve ormanlarında Steçak denilen üzeri atalarına ait motifler ile oyulmuş veya Bosançitsa alfabesi ile yazılar yazılmış mezar taşlarına her yerde rastlıyoruz.

 

Üstelik o mezar taşları üzerine kadın ile erkek el ele tutuşmuş ve kadınlar ile erkekler el ele, kol kola halay (kolo) oynarken olan motifleri oyulmuştur.