ORTA ÇAĞ’DA BOSNA ÜNİVERSİTESİ VE AVRUPA’NIN HERETİK İNANÇ MERKEZİ !
1387’de İtalya, Turin yakınlarındaki Chieria’dan James Bech, sapkın bir mezhebin takipçisi olmakla suçlanarak Turin’deki Engizisyonun (Katolik Kilisesi Mahkemesi) önüne çıkarılmıştı. Bir yıl önce, adını unuttuğu Bosnalı bir kişi onu Basna İnancı’na (Aryan-Bogumil) katılmaya davet etmişti. Böylece sanık, resmi Katolik Kilisesi tarafından devamlı izlenen ve üyelerinin en ağır şekilde cezalandırıldığı bir inanç öğretsini merak edip öğrenmeye başlamıştı.
Bech bu inanca ilgi duyduktan sonra Heretik Petar Patricii, Bosna’daki öğretmenlerden dersler alması, inancı daha iyi anlaması ve inancını mükemmelleştirmek için onu Bosna’ya gönderdi. Ancak Bech, denizde çıkan bir fırtına sonucu içinde bulunduğu gemi parçalanmış ve Bosna’ya ulaşamamıştı.
Bech’in mahkemedeki ifadeleri, ortaçağ Bosna’sının kültürel tarihi açısından son derece önemlidir.
Bech mahkemedeki açıklamasında, kendisinden önce Chieri’li insanların Bosna’ya okumak için gittiğini belirtmişti. Onların isimlerini ve eğitim için Bosna’da hangi dönemde kaldıklarını mahkemede anlatmıştı.
Bunlar, 1347 civarında Bosna’da ikamet etmiş olan Morteus Rabellator de Balbis, 1360 civarında Giovanni Narro ve Grano Bencius, 1377’de Peter Patricii ve 1382 civarında kardeşi James ve de 1380 civarında Berardo Rascherius’tur.
Bunlar elbette öğretileri, Katolik Kilisesi tarafından kınanan ve Katolik Kilisesi’ne göre Heretizmin devlet inancı olarak tanındığı Bosna’ya dinlerini özgürce yaşamak için sığınan İtalyan Heretikler idi.
Bech ayrıca açıklamasında İtalyan Heretiklerin gittiği ülkenin özellikle Bosna olduğunu belirtiyor, yani öğrenciler, felsefi ve teolojik doktrinler hakkındaki bilgilerini derinleştirmek ve yerel öğretmenlerden (yüksek lisanslı profesörlerden) Heretizmi öğrenmek için Bosna’da bulunduklarını anlatmıştı.
Bütün bunlardan, o zamanlar Bosna’nın ünü, Bosna devletinin sınırlarını aşan bir üniversiteye sahip olduğu sonucuna varılabilir. O zamanki üniversitelerin temel bilimlerini ilahiyat oluşturuyordu.
Engizisyon mahkemesinin bu kayıtlarından 1347’de Bosna’daki üniversitede öğrenim gören ilk öğrencinin anılarına sahibiz, ancak üniversitenin çok daha eski bir tarihi olduğu kesin.
Ban Kulin’in zamanında bile Bosna’da felsefi ve teolojik teorisyenler, 1203 yılı gibi erken bir tarihte, başarılı bir Vatikan teorisyeni olan papalık elçisi Casamaris ile Bosna’da kitlesel olarak Heretik inancının uygulandığına dair yapılan suçlamalar üzerine cevaben derin tartışmalar yapmışlardı.
Bu tartışmalar, Bosna’daki İlahiyatçıların iyi yetişmiş ve yüksek eğitimli olması gerektiğini ve Avrupa’nın hiçbir yerinde izin verilmeyen kendi inanç öğretileri savundukları için bu tür bilgileri de ancak Bosna’daki yüksek öğretim kurumlarında edinebileceklerini söylemeye gerek yok.
Boşnak üniversitesinin karakteri Yeni Maniheizm idi. Bu öğretinin özü tamamen felsefi – teolojik içeriklidir. Bu nedenle, bunlar geniş organizasyon ve çalışma koşulları gerektiren o zamanın yüksek bilimleri idi.
Dualistik (Heretik) öğretimin çalışılmış olması dışında, Boşnak üniversitesi Avrupa’daki o zamanın diğer üniversitelerden hiçbir şekilde farklı değildi. İnançtan kaynaklı özelliği ile bu üniversitenin özelliği, Avrupa’da bu karakterdeki tek üniversite olması gerçeğinde yatmaktadır.
Bu, başta İtalya olmak üzere diğer ülkelerden öğrencilerin de orada okuduğu gerçeği ile doğrulanmaktadır. Bu üniversitenin Fransa’daki Heretikler ile de yakın bağlar vardı.
İstanbullu (Konstantinopolisli) Heretik Niketa, 1167’de Fransa’nın Toulouse şehri yakınlarındaki Saint Felix de Caraman’daki konseyinde onlara kiliselerini Bosna modeline göre düzenlemelerini tavsiye etmişti.
Kardinal Conrad, 1223’te Fransız başrahiplerine, Güney Fransa’daki dini durumun Bosna’da kalan “Heretik Papa”nın gelişiyle kötüleştiğini bildirdi. Güney Fransız heretikleri dualistik bir öğretiyi takip ettiklerinden, Bosna’da eğitim gördükleri varsayılıyor.
Bosna Üniversitesi’nin tam yeri hakkında güvenilir veri olmamasına rağmen, ilk uğrak yer olan Mostar’dan çok uzak olmayan bugünkü Visoko çevresi idi.
Ortaçağ Bosna devletinin siyasi ve dini merkezinin Visoko civarında olduğu düşünüldüğünde, Mostar’da Bosna kilisesi bir bölümü olması yanı sıra üniversitenin de kolu olması muhtemeldir.
1347 VE 1388 YILINDA KUZEY İTALYA’DAN (TORİNO) ÖĞRENİM İÇİN BOSNA’YA GELENLER İLE İLGİLİ TARİHİ BELGELER !
AVRUPA’NIN EN ESKİ ÜNİVERSİTESİ BOXENA, 4. ASIRDA BOSNA’DA AÇILMIŞ VE 14. ASRIN SONLARINA KADAR, BOSNA KRALLIK DEVLETİ’NDE DE EĞİTİM VEREREK VARLIĞINI SÜRDÜRMÜŞTÜ.
Bosna Üniversitesi “Boxena” (Božena veya Bosna) Moştre, Visoko’da kurulmuş ve 4. Asırdan Orta Çağ’ın sonlarına kadar öğrenim yapılmıştı.
Visoko’daki bu dini üniversite hakkında Orta Çağ’ın başlarından kalma çok fazla bilgimiz olmasa da 4. asrın sonları ve 5. asrın başlarında yaşamış Aryan ruhani lideri Ulfo (Batı kaynaklarında Wulfila olarak anılır) Orya Bosna Moştra’da yaşıyordu ve bu yerin adını Meştra olarak Wulfila vermişti. (Bosnalı Dido) Arius’un dini öğretisinin de burada yetiştirildiği ve aktarıldığı bilinmektedir. Arius’un dini öğretisinin de burada öğretildiği ve aktarıldığı bilinmektedir.
İTALYA’DAN BOSNA’YA DİNİ EĞİTİM VE ÖĞRENİME GELİNİYORDU.
Torino’daki arşivler, Bosna Visoko’daki üniversite hakkındaki bilgiler, Torino’nun güneydoğusundaki Chieri kasabasından bir vatandaş olan Jakob Bech’in Engizisyon mahkemesi önünde sorgulandığı 23 Temmuz 1388’deki bir mahkeme protokolüne kaydedildi.
Mahkeme tutanaklarında, on yıl önce Ban adında bir hükümdar tarafından yönetilen Bosna denen bir yere gönderildiğini beyan etmiştir.
Jakov’un takip ettiği belirli bir öğretiyi mükemmelleştirmesi gerekiyordu ve kendisinden önce Chieri kasabasının birçok vatandaşının Bosna’ya, yani oradaki öğretmenlerle (ustalarla) çıraklık yapmak için gittiğini belirtti.
Belgelerden, bunların resmi kilisenin (Katolik Kilisesi) kınadığı ve zulmettiği sapkın öğretilerin (Aryan-Bogumil) takipçileri olduğu ve Bosnalı sapkınlarla yakın ilişkiler sürdürdükleri sonucuna varılabilir.
Torino mahkemesi tarafından kaydedilen veriler, 14. yüzyılda Bosna’daki duruma mükemmel bir şekilde uyuyor.
Bosna’da “heretizm” o kadar gelişti ki, yalnızca özgürce takip edilmekle (inanılmakla) kalmadı, tabiri caizse, Avrupa’da benzersiz bir durum olan devlet dini olarak kabul edildi.
Bosna’dan İtalyan sapkınların, yani öğrencilerin felsefi ve teolojik doktrinler hakkındaki bilgilerini derinleştirmek için gittikleri bir yer olarak bahsediliyor ve ikinci olarak, bunu yerel öğretmenlerle (hakimler), yani profesörlerle yaptıkları söyleniyor.
Bunun bir kolej olduğu, yani ünü Bosna sınırları dışında bile bilinen bir üniversite olduğu sonucu çıkar.
Herhangi bir ün kazanmanın uzun zaman aldığı biliniyor ve bu, bu üniversitenin Torino mahkeme kararında ilk kez bahsedildiği 1347’den çok daha eski bir tarihe sahip olduğu anlamına geliyor; “BOXEN diye bir yere okumaya gitti !”
Eski Bosna devletinin siyasi ve dini merkezi, yani ilk Banların mahkemesi ve Bosnalı Dede/Did (Bosna Kilisesi’nin başı) hiža’sı (koltuğu, mahkame), Visoko yakınlarındaki Mostri’de bulunuyordu.
Bosna Meclisi (Stanak) komşu Mili’de (bugünkü Arnautotoviçi) toplandı ve Bosnalı yöneticiler burada taç giydi.
Bu nedenle, Moştri’de Boşnak Kilisesi (Bolnak İnancı) bir şubesinin yanı sıra burada konu olan üniversitenin de merkezi olması muhtemeldir.
Orta Bosna’daki aynı küçük yerde, Arian ruhani lideri Ulfo’nun (Wulfila) 4. yüzyılda kaldığı ve öğretilerini yaydığı Visoko’da, yaklaşık bin yıl sonra Orta Bosna’daki aynı küçük yerde, “heretizm” öğrencileri Avrupa’dan okula geliyordu.
Kaynak: https://www.facebook.com/profile.php?id=100003223577516
