OSMANLI DÖNEMİNDE BOSNA-HERSEK’TE ÇIKAN GAZETELER
Yazar: Şevket KOÇ (Kuceviç)
Merhabalar sevgili Boşnak Medya okurları..Son yazımdan itibaren alanım olan Tarih ile ilgili yazılara devam ediyorum.Bu yazımın konusu belki de Boşnakların bile hiç bilmediği ya da az bildiği bir konudan olacak.Osmanlı dönemi Bosna-Hersek’te gazeteler..
Genel itibariyle yapılan değerlendirmelerde Osmanlı Devleti’nin hakim olduğu bölgelerde Türkçe’nin yaygınlaşması için faaliyette bulunmadığı ve özellikle de Koyu bir Milliyetçilik anlayışına sahip olan Balkan Coğrafyasında izlerinin görülmediği ileri sürülmüştür.İşte bu yazı bir nevi onlara da cevap verecektir.
Osmanlı Devleti’nde ilk Gazete olan Tasvir-i Efkar’ın çıkışından tam 34 yıl sonra Bosna’da ilk gazete olan BOSANSKİ VJESTNİK yayım hayatına başlar.Gazetenin çıkmasına aracı olan 1865 Bosna Vilayetnamesi ile buraya vali olarak atanan Şerif Osman Paşa’dır.Gazete ihtiyacının valiye bildirilmesiyle ,Belgrad’ta yaşayan Alman asıllı İGNYAT SOPRON çağırılır ve Sarajevo’da ilk gazeteyi çıkartırır.
Gazete 1866 yılı içinde sadece 25 sayı sürer.Sekiz sayfa ve tamamı Boşnakça olan gazete yerini BOSNA GAZETESİ’ne bırakacaktır.
Şerif Osman PAŞA gazete yayım hayatına başladıktan sonra İstanbul’dan Kadri Efendi’yi Türkçe harfler getirterek Türkçe yayım yapacak gazete için görevlendirir.Yeni gazete BOSNA adını alır.Mayıs 1866 ilk basım tarihidir.Tamamen TÜRKÇE ve BOŞNAKÇA yayın yapan gazete 4 sayfa ve 631 sayı sürer.Bu sürede Bosna’dan,Osmanlı Devleti’nden ve Dünyadan haber verir.
Diğer bir gazete ise GÜLŞEN-İ SARAY’dır.Bu gazetenin en önemli özelliği ilk ÖZEL gazete olmasıdır.Çünkü bundan öncekiler devlet desteği ve sermayesiyle kurulmuş olan gazetelerdir.İlk sayısı 26 Aralık 1866 olan gazete başlangıçta haftada bir daha sonra iki gün olarak yayım yapar.1 Temmuz 1872 tarihinde sona erer.Sahibi Mehmet Şükrü KURTÇEHAJİC’dir.
Neretva Gazetesi ise 1876 tarihinde Hersek Vilayeti’nin yayın organı olarak basılmaya başlar.Bu gazete de maalesef fazla uzun ömürlü olamaz çünkü o dönem Balkan Bunalımı yaşanmaktadır ve Osmanlı isyanlarla uğraşmaktadır.Dört sayfa halinde olan gazete Başyazar Mehmed Hulusi’nin yazılarıyla süslenmektedir.Basım yeri aynı zamanda Hersek Sancağı’nın merkezi olan MOSTAR’dır.16 Aralık 1876 tarihinde yayımı sona erer.
Bugun aynı adla Ülkemizde yayın yapan VATAN gazetesi ise Avusturya-Macaristan’a geçici olarak bırakılan tarihlere denk gelen zamanda yayım yapar.12 Eylül 1884 tarihinde başlayan gazetenin 600-700 civarında abonesi bile vardır.Avusturya-Macaristan aslında bu gazeteye izin vererek kendi sevdirmek ve Boşnakların kendi ilhakına tepki oluşturmamaya çalışmaktadır.ZEMALJSKA STAMPARİJA yani Devlet matbaasında çıkarılmaktadır.4 Sayfa ve tamamen TÜRKÇE olan bu gazete Boşnak Aydınlar tarafından kurulmuştur.Gazetenin yazarı tanıdık bir isim olan Mehmed Hulusi.2 Nisan 1897 tarihinde sona erdi.
Umarım sıkılmamışınızdır.Merak etmeyin sevgili okurlarım.iki gazete kaldı.Onları da yazdıktan sonra bitiriyorum…
Rehber adıyla çıkan ve 4 sayfadan oluşan gazete TÜRKÇE yayın yapmış ve 1897-1902 yılları arasında tarih sahnesinde yerini almıştır.
Avusturya artık şirinliği bırakıp 1908 tarihinde Bosna-Hersek’i işgal eder ve bu işgal döneminde Boşnaklar yılmadan usanmadan gazete çıkarmaya devam ederler.MÜSAVAT adıyla yayın yapan gazete 1907-1909 tarihlerinde MOSTAR,1909-1911 arasında da SARAJEVO’da yayım yapacaktır.
Evet sevgili dostlar..Yazım nihayete erdi.Umarım farklı bir alanda bilgilendirmişimdir sizi…Kendinize iyi bakın.Görüşmek üzere…
