KIRKLARELİ BOŞNAKLARI
Kırklareli Trakyadaki 3 ilimizden biridir. 1924 yılında il olmuştur. Bugün, Kırklareli’nin Babaeski, Demirköy, Kofçaz, Lüleburgaz, Pehlivanköy, Pınarhisar ve Vize olmak üzere yedi ilçesi, 26 belediyesi ve 178 köyü bulunmaktadır.İlin eski ismi olan Kırkkilise , 20.12.1924 tarihinde çıkarılan kanun ile Kırklareli şeklinde değiştirilmiştir (Resmi Ceride, “Kırkkilise” İsminin “Kırklareli”ne Tahvili Hakkında Kanun, Kanun No: 537, 20 kânunuevvel 1340).
Kırklareli il merkezi 6.459 km2 olup rakımı 203 m’dir. İlçeler dâhil toplam yüz ölçümü 6.459 km2’dir. İlimizin Bulgaristan’a 180 kilometre kara sınırı, Karadeniz’e 60 kilometre deniz kıyısı bulunmaktadır. Merkez, Kofçaz ve Demirköy ilçelerinin kuzey kesimleri Bulgar sınırında, Demirköy ve Vize ilçelerinin doğu kısımları Karadeniz kıyısındadır.Kırklareli nüfusu 2022 yılına göre 369.347’dir.
Kuzeyi dağlık ve ormanlık, doğusu ormanlık, geri kalanı ise ovadır. Genel olarak kışları sert ve yağışlı, yazları sıcak ve kurak geçer.
BOŞNAKLARIN KIRKLARELİNE YERLEŞMESİ
Boşnaklar buraya Kırklica der.Boşnaklar buraya 1913-1925 tarihleri arasında Karadağ Sancak Bölgesinden ve Novipazar’dan göç edip gelmiştir.Novipazardan Kırklareliye 1924 tarihinde ilk etapta 152 Boşnak yerleştirilir.“Yeni Pazar Boşnaklarından olup, Kırklareli’ne yerleşen 152 kişiye ilk aşamada iaşe karşılığı, 10.892 kıyye mahlût ve 4512 kıyye mısır verilmek suretiyle muavenetleri sağlansa da, bu muhacirlerin muhtaç durumda oldukları ve kendilerine yardımda bulunulmasını bekledikleri anlaşılmaktaydı.
Köylere ilk gelen Boşnaklar; Rumlardan ve Bulgarlardan kalan evlere yerleşmişlerdir. Bu evler iki katlı olup alt kat taş duvar, üst kat ise ya kerpiçten ya da ahşaptan yapılmıştır. Bu köylerde eskiden yaşayan Rumlar ticaretle uğraştığı için alt katları dükkân olarak kullanmışlar, üstte kendileri oturmuşlardır. Bulgarlar ise evlerinin alt katlarını ahır olarak kullanmış, sıcak olması için üst katta kendileri oturmuşlardır. Boşnakların yerleştiği bu evler zamanla eskiyince 1960’larda Boşnaklar yeni evler yapmaya başlamışlardır
Şahoviçi yerleşiminde yaşanan katliamdan bir yıl sonra 1925’te Türkiye’ye gelen Akova, Siyenisa ve Yeni Pazar doğumlu Boşnaklar, Kırklareli’nin Vize ilçesinde bulunan Aksicim köyüne iskân edilmişlerdi.Görüldüğü gibi Boşnakların Kırklareli’ye iskânıyla ilgili bulunabilen kayıtlar çok kısıtlıdır. Bu kayıtlarda araştırma yaptığımız köylerden sadece Aksicim’e Boşnakların iskân edildiği ile ilgili bilgi mevcuttur.
Hamdibeyköy’e ( Trulya ) 1925’te Sırbistan’ın Sancak bölgesi Senica kasabasının Kladnica köyünden Türkiye’ye göç eden İbroviçler, Praşeviçler, Şabanoviçler, Kurtoviçler, Suliçler, Tariçler, Hamziçler, Lumiçler, Topiçler ve diğerleri yine Senica kasabasının Duga Polyanından Vruycaninler, Kiçaralar ve Zitniçe köyünden Bogutçaninler iskân edilir.
Balkaya Köyü’nde ise Kurtuluş Savaşı dönemine kadar köyün yerli halkı Rumlardır. O dönemdeki ismi Afortus’tur. 1912-1921 yılları arasında Yugoslavya’nın Bosna eyaletinden göç eden Müslüman Boşnaklar Rumlardan boşalan evlere yerleşmiş ve kalan arazileri işlemişlerdir.
Boşnak köylerinden ismi değişmeyen tek köy olan Aksicim ise Kurtuluş savaşı öncesi, Rumların yaşadığı bu köy adını Rumların yaşadığı zamanda üretilen ak iplikten alarak Aksicim olmuştur. Ihlamur ağacının kabuğu soyup suda bekleterek sicim yani ip, urgan üretilirmiş. Eski dönemlerde çok zengin Rumların sayfiye yeri olarak kullandığı ve mandıraları ile ünlü bir köy iken, 1912 yılında Türkiye’ye göç eden Müslüman Boşnakların yerleştiği bir köy konumunu almıştır
Kaynaklara göre Kırklareli’ye yerleşen Boşnaklar Sancak Bölgesin’den Novipazar, Akova,Seniçe ve Yeni Varoş şehirlerinden gelmişlerdir.
Boşnaklar en çok Demirköy ilçesinde yaşar.( Demirköy’de Hamdibeyköy ,Gökyaka ve Balaban ile İğneada )
Bunun haricinde Kırklareli şehir merkezinde,Pınarhisar,Lüleburgaz,Çerkezköy,Evrencik,Koyva,Aksicim ve Balkaya’da Boşnaklar yaşar.Cumhuriyetin kurulma dönemlerine tanık olduğu kadar,Osmanlı’nın son yıllarına da tanık olmuşlardır.Ne kadar zor koşullar altında yaşadıklarını siz tahmin edin!!
Bugün çoğumuzun nüfus kağıtlarında nufusa kayıtlı olduğu yer Kırklareli ya da Adapazarı yazar.Daha sonraki göçeden Boşnaklar çareyi hemşehrilerinin ve akrabalarını yanına gelmekte bulmuşlar.Daha sonra İstanbul ve diğer şehirlere dağılmışlardır.
Kırklarelinde yaşayan Boşnakların temel geçim kaynaklarına baktığımızda Orman işleri önde gelmektedir.Bunun yanında mantar toplama,çiftçilik ve hayvancılık diğer geçim kaynakları arasındadır.Boşnak köylerinde küçükbaş hayvancılık ve büyükbaş hayvancılık vardır. Aksicim köyünde ise baraj yapıldığı için tarla kalmamıştır ve çiftçilik bitmiştir
KIRKLARELİ’NDE BOŞNAK KÜLTÜRÜ
Boşnaklar Demirköy ilçesinde Karacadağ,Dereköy,Velika,Trula ve Maglavita köylerinde yaşar.Bugün hala Boşnakça’yı zayıf da olsa konuşur ve örf ve adetlerini sürdürürler.Tabi yıllar geçtikçe de Trakya kültürü etkisini arttırdığı için yerel düğünlerde Trakya etkisi görülür)
Yöre halkı geçimini ormancılık yaparak sürdürür.Evlillikler genelde Boşnaklar arasında yapılır.Bugün bu gelenek bozulmaya başlamıştır.Buradan göç eden Boşnaklar, iş olanakları yüzünden,başta İstanbulda G.osmanpaşa ,Bayrampaşa,(Yıldırım’da Demirköylüler Kahvesi var),Lüleburgaz ve Çerkezköy’e yerleşmişlerdir..
40 yıllık zaman zarfında Kırklareli’ndeki Boşnak halk kültürünün çok şey kaybetmiştir.Mesela O dönemler hemen her evde gusle bulunduğu ve gusle eşliğinde uzun kahramanlık hikâyelerinin anlatıldığı dönemlerdir ve artık çok gerilerde kalmıştır. Şu an kısa hikâye bile hatırlayan ve bunları anlatmaya değer gören kişi sayısı çok azdır.
Yine de bu kadar olumsuzluklara rağmen eski Boşnak adetleri de devam ettirilmeye çalışılmaktadır.Mesela Bebek mevldi de diyeceğimiz Babina adetti devam ettirilmektedir.Boşnaklar kırk uçurma merasimine Babina derler. 41. gün anneannenin evine gidilir. Anneanne bebeğe ve bebeğin anne babasına ayrı ayrı bohça hazırlar. Bohçada bebek için kıyafet, havlu, çorap, battaniye gibi ihtiyaçlar bulunur. Bebek için dualar okunur. Babina merasimine gelenler bebeğe hediye getirir.
Diğer bir adet ise Yürümeye başlayan çocuğa adım kolacı yapılır. Lokma yaparlar Boşnakça“kolaçiç” derlerdi.
Diğer bir ilginç adet ise Boşnak böreğini anneler kızlarına 12 yaşından itibaren öğretmeye başlamalarıdır.. Anneler kızının elinin üzerine oklavayla hafifçe vurur. Anneden kızına geçsin, o sürdürsün börek yapmayı diye vurulur.
Boşnaklarda yüzük kaynı âdeti vardır. Erkek tarafının sülalesinden evlenme çağında bir genç yüzük kaynı olur. Damadın kardeşi ya da en yakın arkadaşı da olabilir. Geline geceliğini, kıyafetini, yüzüğünü, terliğini hediye alır.
Boşnak düğünlerinde kına gecesi için şalvarlar dikiliyor. Dimiya dediğimiz Boşnak şalvar tarzı vardır. Onlar kına gecesinde oynarken tek tek gösteriliyor. Gelin kına gecesinde en azında 6-7 elbise değiştirir. Kaynanası ne kadar dimya yaptıysa hepsini tek tek giyiyor.
Boşnaklarda gelin muhakkak köprüden geçer.Mendilini suya atar, dilek diler. Dilekleri su gibi çabuk olsun diye atılır. Mesela aynı köyden gelin aldılar, aşağıdan dereden geçiriyorlardı. Ondan sonra biraz orda çayırlarda oynuyorlardı. Sonra dönüyorlardı.
Düğünlerde Boşnak böreği meşhurdur. 30 sini yapılır. Çorba, tas kebabı ve kuru fasulye yapılır. Tatlı olarak en çok Boşnak tatlısı Hacı makule yapılır.Düğünde etli börek yapılır. Ondan başka tepside pilavlar, üzerinde etle beraber. Bizde Boşnakça Biryan derler kapama dedikleri. Bilhassa kuzu etiyle yapılırdı.
Kırklareli Boşnak yemek kültüründe Pita yani Boşnak böreği vardır.Lakin Vize yöresi ile Demirköy bölgesi Boşnaklarının yaptıkları börekler farklıdır.Demirköydekiler düz hamurdan yaparken Vize yöresi kol böreği şeklinde yapmaktadır.
Bunun yanında Biryan,Boşnak Mantısı,Rasol,Soka,Masanitsa,Hacımakule ve Boşnak kahvesi mutfağın ileri gelenlerindendir.
Boşnakların halk oyunları genelde açık veya kapalı halka şeklinde kolo (halay, hora) formatında58 saatin tersi yönünde dönerek oynanır. Boşnak eğlencelerinde armonikalar eşliğinde Çaçak, Rijetko, Sarajevka, Ruzmarin, Vrti kolo, Moravac, Jusufe, Pajduşka, Zet kolo(damat), Uzicko, Şote gibi oyunlar oynanır.
Jusufe ve Sarajevka oyunlarının sadece Boşnaklara ait olduğu söylenir. Şote, Damat halayı ve Payduşka’yı Arnavutlar ve Makedonyalılar da oynar. Çaçak ve Moravac oyununun Sırplara ait olduğu düşünülür.Kırklareli Boşnak köylerinde oynanan oyunlar şunlardır: Payduşka, Damat oyunu, Çāçak ve Kasap.Boşnak köylerinde bu oyunları oynayan artık pek kalmamıştır. Gençler bu müzikleri ve oyunları bilmelerine rağmen Kırklareli civarındaki düğünlerde herkesin oynadığı genel geçer oyunları tercih etmektedirler. Sadece Balaban köyündeki düğünlerde bu geleneksel oyunlardan bir kısmı oynanmaya devam etmektedir.
Boşnak adetlerinin devamı için https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=bkezu9hZTgvE9JIrbSWSeA&no=0uTGrqN-FRKlR-7bSuU1XA linkinden okuyabilirsiniz.
KIRKLARELİLİ MEŞHUR BOŞNAKLAR
BOŞNAK TÜRKÜSÜ öykü kitabı yazarı, İsmail Gümüş Demirköy Boşnakları’ndandır.. Menderes döneminde meclise Muharrem Gülnar adında Boşnak milletvekili göndermişler.. Bayrampaşa Bosna Sancak Derneği kurucu ve onursal başkanı Zahit Gürdal Demirköy Boşnaklarındandır.Balaban köyündeki gençlerden ikinci ligde, üçüncü ligde oynayan vardır. Turgutluspor’da Savaş Yıldız var. İstanbul’da vardı. Hayro var Hayrettin vardı Galatasaray’da. Boşnaklardan futbol oynayan çok vardır
KIRKLARELİNDE YAŞAYAN BELLİ BAŞLI BOŞNAK SÜLALELERİ
Bölgede,Cekoviç,Kurtagiç,Eleskoviç,Vruçan,Greskoviçani,Fazliç,İbroviçler vs sülaleri yaşar….
Bunların haricindeki bilgileri Aksicim,Balkaya,Trulya,Gökyaka ve Balaban köyleri anlatılırken aktardık.Oralara bakabilirsiniz.
Kaynaklar:
-Bosnasancak.net
-Fahriye Emgili,Boşnakların Türkiyeye Göçleri (1878-1934)
-wikipedi
-https://kirklareli.csb.gov.tr/genel-bilgiler-i-3772
-KIRKLARELİ’DE BOŞNAK HALK KÜLTÜRÜ ,ESRA SIZAN
–
