ZEYTİNALAN BOŞNAKLARI
Zeytinalanı günümüzde İzmir’in Urla ilçesine bağlı bir yerleşim yeridir.Urla’ya 13 km , İzmire ise 33 Km mesafededir .2022 yılı nüfusu 2.225 tir.Urla’nın 37 mahallesinden biri olan Zeytinalan’ın kurulduğu tarih tam bilinmemektedir.Yaz nüfusu 25.000’e çıkar.Türkiyenin her yerinden-abartısızi nsan burada yaşar.Yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlanması Cumhuriyet öncesine dayanır. 1922 yılında zamanın İzmir Valisi Kazım DİRİK Balkan Savaşı’ndan sonra Yugoslavya’dan gelen göçmenlere burayı yerleşim alanı olarak göstermiş, böylece halk buraya yerleşmeye başlamıştır.
İlk yerleşim yeri bugünkü mezarlığın bulunduğu yerdeki bağ evleri idi. Buranın ilkadı Biçeralanı idi.1923’ten önce Rumların yerleşik olduğu köydür. Vali Kazım DİRİK, bir ziyareti sırasında burada zeytin ağaçlarının çok olduğunu görünce buranın adı “Zeytinalanı” olmalı demiş.Ve böylece kayıtlara Zeytinalanı olarak girmiştir.
Bağlık ve bahçelik alanlarda çalışan Boşnaklar birbirine yardım ederlerdi.Urlanın Alevi derneği buradadır aynı zamanda.Lazlar Boşnaklara çiçekliği,Karslılar da kasaplığı öğretmişler.
Zeytinalanı ilk önce Güzelbahçe nahiyesine bağlı bir yerleşim yeri idi. Yöre halkı çocuklarını Güzelbahçe nahiyesine gönderirlerdi. Bu nedenle halkın bir kısmı Güzelbahçe nahiyesinde oturup bağ bahçe işleri için Zeytinalanı’na gelir ve giderlerdi. Bu durum yöre halkına zor gelince İzmir Valisi Kazım DİRİK’e giderek yörenin köy olması için yardım istemişlerdir. Vali Kazım DİRİK eğer okul yaparsanız olur demiş. Valinin de yardımı ile İlkokul yapılarak 1932 yılında hizmete açılmış olup 70 yılı aşkın hizmet vermiştir. Köyün ilk muhtarı da Mehmet Nuri Olmuştur .
Zeytinalanı ilk önce Güzelbahçe nahiyesine bağlı iken Güzelbahçe’nin İzmir’e bağlanması sırasında yapılan halk oylaması sonucu Urla ilçesine bağlanmıştır.Urla’ya bağlı bir köy olan Zeytinalanı deniz kenarında olması nedeniyle yanlış yapılaşmalar başlamış, bunu önlemek için 1 Eylül 1981 yılında Urla Belediyesi sınırları içine alınmış ve Urla’nın bir mahallesi olmuştur..
KÖYDE İLK YERLEŞİM VE BOŞNAKLARIN YERLEŞMESİ
Günümüzde yaklaşık 15.000 Boşnakın yaşadığı Urla’ya bağlı köyde ilk yerleşimi 1908 tarihine rastlar.1923 tarihinden önce ve sonra Boşnaklar yerleşmeye başlar.Bu arada mübadeleyle gelen gruplar ve arkasından 2.dünya savaşından sonra gelenler takip eder.Boşnaklardan önce Rumlar yaşıyordu.Zeytinalanı’n ilk oluşumu 30 hanedir ve 30 haneden oluşan köye Boşnaklar yerleştirilmiş ve onlara evler ve araziler verilmiştir.Ancak daha sonra gelenlere toprak verilmez.Boşnakların tamamı buraya yerleştirilmemiştir.Güzelbahçe Yelki’ye yerleşen Boşnaklar olmuştur.Sarajevo,Karadağ ve Sırbistan Sancak Bölgelerinden gelen Boşnaklar vardır.Zeytinalanda yaklaşık 5.000 Boşnak yaşar.
1912 tarihinde yerleşen bir Boşnak,anlatımında önce Şam ve Halep’e sonra Maraş ve Akşehire yerleştiklerini daha sonra ise Zeytinalan’a geldiklerini ifade eder.Köyde bir zamanlar sadece Boşnak yaşarken (1973) daha sonra diğer yerlerden de gelen insanlarla kozmopolit olmuştur. Kars,Sivas,Erzincan,Nevşehir ,Çorum ,Tokat veTunceli gibi diğer şehirlerden gelenler de vardır.100-150 hane Alevi yaşar.
Boşnaklar burası şehirleşmeye başlayan dek tarlalarında çalışır ve birbrilerine yardımcı olurlarmış.Zeytinalandaki boşnaklar iyi günde de kötü günde de birbirine yardımcı olurlarmış.
BOŞNAK ADET VE GELENEKLERİ
Türkiyenin her yerinde olduğu gibi Zeytinalanı’nda da eski Boşnak adetleri unutulmuştur. Köyün eskilerindne Mustafa Amca ” eskiden eve misafir geldiğinde hepimiz ayağa kalkardık.Gideceği zamanda da ayağa kalkardık.Ama şimdi baba eve gelse de çocuklar ayağa kalkmıyorlar.Onlardan yana bir kötülük görmüyoruz ama bu adet uygulanmıyor maalesef “şeklinde konuşuyor.Yine Mustafa amca ” eskiden herkes tek kabdan yemek yerdik artık o adet de maalesef yok ” şeklinde konuştu.
Yemek kültürü olarak ” Boşnak Böreği ” her Boşnak diyarında olduğu gibi burda da öne çıkmış durumdadır.
Yine yöre Boşnakları büyüklerine karşı eskiden çok saygılı davranırmış.Siyaha beyaz deseler bile çocuklar beyaz dermiş.
Sabah kahveleri de meşhurmuş.Sabah şafak söker sökmez birbirlerine kahveye giderlermiş.
Zeytinalan Boşnaklarından Rabia Atar Yugoslavya dogumlu olduğunu ve ilkokula başladığında Türkçe öğrendiğini anlatıyor.Evde sürekli Boşnakça konuşulduğunu anlatan Rabia hanım bize eskiden dile ne kadar önem verildiğini bize anlatmış oluyor.
Çalışkanlığı ile bilinen Boşnaklar Zeytinalanında henüz yol yokken burda kendilerine ait ev ve yaşantılar kurmuşlar ve adetlerine bağlı yaşamayı da ellerinden geldiği kadar sürdürmeye çalışmaktadırlar.
Boşnaklar Yugoslavyadan adet ve geleneklerini de getirmişlerdir.Mesela düğün olacağı zaman potoplika ve börekler açarlarmış.Bunları bir gün önceden yaparlarmış.Konu komşu düğün sahiplerine destek amaçlı tatlılar ve yemekler yaparlarmış.Boşnaklar bir araya gelir ve düğünlerini şanlı şöhretli yaparak unutulmaz olmalarını sağlarlarmış.Düğünden birkaç gün önce düğün eğlenceleri yaparlarmış lakin bu adet şu an kalmamış.
Boşnak olmayan gelinler alan Zeytinalanı Boşnakları zamanla onlara da adetlerini öğretmişler.Eski gelinler kahve bile ikram etseler arkalarını dönmeden geri geri giderek odadan çıkarmışlar.Bu bize saygının nasıl uygulandığının en güzeli örneğidir.
Zeytinalanlı Boşnakların halen aklında Sancak ve Bosnada.. Oralara gidip ata topraklarını görmeyi çok istiyorlar. Hatta aralarında Sarajevo’ya gidip işyeri açanlar ve ticaret yapanlar da olmuş.
ZEYTİNALANDA YAŞAYAN BOŞNAK SÜLALELERİNDEN BAZILARI
Tutiç,Pepiç,Hotiç,Lazminiç,Pazarac,Rapoviç,Rapiç,Mekiç,Pijuk,Zaranin,Toskiç,Kuk
uljac,Kozar,Hot,Hadzibuliç,Kaliç,Koliç,Banda,Fakiç,Drpljanin,Kofre ve Heldiç gibi
Boşnak sülaleler Zeytinalan’da yaşar.Bu sülalelerin oluşturduğu nüfusun yüzde 60’ı
Güney Sancak kökenlidir.
Kaynaklar:
*http://www.izlevideo.net/izmir-urla-zeytinalan-bosna-sancak-2-bolum-hq–
452675.html
*Mostar Dergisi,Temmuz –Ağustos 2004 sayı 5
*İzmirlife Dergisi Haziran 2010 sayısı
*arasikackm.com
*nufusune.com
*https://www.youtube.com/watch?v=v6ny9gvakO8
*izmir.bel.tr
* https://eksisozluk1923.com/zeytinalani–2412806?nr=true&rf=zeytinalani
*https://www.youtube.com/watch?v=v6ny9gvakO8
*https://www.youtube.com/watch?v=hiZKitXO0jk
