Hazırlayan özetleyen:Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
Avarlar ve Bosna: İki Devlet, İki Millet, Bir Tarih
Bosna’nın bildiğimiz manada “ülkeleşmesi “çok geç olmuştur.Bunun çeşitli sebeplerinin yanında bu bölgeyi çevreden koruyan dağlık yapısının aynı zamanda iç bütünleşmeye de engel olması sayılabilir.Sırf vadilerden oluşan Bosna’nın bu yapısı avar dönemindeki idari örgütlenmenin ilhamını da teşkil etmiş,bizdeki ortalama ilçe arazisine denk gelen büyüklükteki birimler başlarına,Jupan adlı birer idareci atayarak merkezden yönetilir hale getirmiştir.Bunların üzerindeki yönetim biriminin Avar çağında olup olmadığı bilinmiyor,ama sonra ki dönemde çok sayıda Jupanlığın bir araya gelmesi ile birliktede Banlık’ların oluştuğu bilinmektedir.Bu günkü Bosna arazisi belki 40 tane jupanlıktan ve bunların üzerinde dört beş tane Banlık’tan oluşmaktaydı.Şimdiki orta Bosna bölgesini kaplayan Bosna Banlığı da bunlardan biriydi.Bosna isminin yayılarak ilk halinden belki on kat büyük bir bölgeyi ifade etmesini tarihi süreçte izlemekteyiz.Bu süreç ise bölgenin Slavlaşması ve Avar idaresinin yerleşmesi ile başlatarak izlemeliyiz.
Hun sonrası dönemde Bosna,Bizans’ın kuzeybatı serhat bölgesiydi.Balkanlar ve güneydoğu Avrupa’nın sınırlarını ve etnik görününmünü kökten değiştiren hadiseler yine Hun etkisi ile başladı.
4.YY ın sonlarına kadar bugünkü Ukrayna,Macaristan,Romanya arazileri batıdan doğuya doğru kademe kademe yayılan çeşitli Germen kavimlerince yerleşilmişti.
Ancak 380 ler den itibaren Hunların gelişi ile İskandinav asıllı Got kabileleri Karadeniz’in kuzeyindeki yeni yurtlarını terk edip batıya göç etmek zorunda kaldılar.
German’lardan boşalan sahayı Slavlar doldurmaya ve yavaş yavaş güneye kaymaya başladılar.Hun devleti yıkıldıktan sonra bir daha German’lar doğuyu zorlamadı….
Zaten kavimler göçü ile sıkışan Alman halklarının önemli bir kısmı Fransa,İtalya,İspanya hatta kuzey afrikaya göç ederek kıtayı rahatlattı…
Orta Asya’dan gelip Kasfkaslar’ın kuzeyine gelen bir halk bütün bölgenin kaderini değiştirdi.558 yılında İstanbul’a gelen ve adlarının Avar olduğunu söyleyen bir elçiler Karadeniz’in kuzeyindeki Bizans’ı taciz eden tüm toplulukları hakimiyetleri altına aldıklarını bildirerek,bu konuyu sürekli hale getirmek için bir anlaşma önerdiler..Yani Avarlar Bizans’ın kuzey sınırlarını koruyacaklar,bu karşılıkta kendilerine yerleşecek arazi verilmesini talep ettiler….
Sonuçta, 562 senesinde Avarlar orta Avrupa da idi ve Sava ile Drava Nehirleri arasında ki düzlük,yani bugünkü Hırvatistan’ın kuzey yarısını oluşturan,Bosna’nın hemen kuzeyindeki arazi onlara yurt olarak verildi…Fakat burası Bizans’a ait değildi ve Alman asıllı “Gebit Kavmi ” yaşıyordu.Durumu gurur meselesi yapan Avarlar,onları kovarak ülkeyi sahiplendiler..Avarlar’ın bunun hesabını Bizans’dan sormalarından kısa bir süre sonra Franklarla başlayan ve uzun süren savaşlar bu durumu engelledi.Batı’daki savaşların bitmesi ve sınırların oturmasından sonra Avarlar Bizans’a dönüp antlaşmayı hatırlatarak yeniden toprak istediler…Göktürk baskısı altındaki Bizans bunu reddedince de hucum başladı..En yakın ve doğrudan hedef Bosna arazisi idi…572 yılında Avarlara bağlı hareket eden 10 bin “Kutrigur askeri” buraya girerek Avarlar adına Dalmaçya Sahiline kadar olan yerleri işgal etti…..
Avarların eserleri Macaristan Milli Müzesi – Budapeşte
6 yıl sonra barış yapılsa da artık kan dökülmüştü.Kutrigur işgali Bosna’nın “İlir” kabilelerinden oluşan etnik yapısını değiştirmemiştir..Fakat yanı başlarında gezinen yaya Savları,askeri amaçla kullanmaya ve Tuna-Sava çizgisinin güneyine sürmeye başlayınca durum değişti…
Çekirge sürüsü gibi gelen ve adeta herkesi öldüren Slavlar karşısında Avarlar bir şey yapamadı.Batıdaki dağlık Karajına Bölgesi hariç Bosna’nın eski nufusu neredeyse yok oldu..Bu sebeplerden dolayı Balkanlara Slav yerleşimi 580 başladığı düşünülmektedir.Bu yok oluş önemli ölçüde Dalmaçya sahiline çekilmeyi içeriyordu.O yıl Avar kaan’ı Split’e kadar ilerleyip 40 kadar kaleyi yakıp yıkmıştır.
Sonuçta Bosna’nın bu güne kadar değişmeden kalan etnik yapısı dört unsurun birleşmesi ile ortaya çıkıyor.
a-) Avarlar. b-) Kutrigurlar. c-) Slavlar. d-) Bu üçünün istilasına rağmen hayatta kalan yerli halk İlir ve Roman kalıntıları.Bu sonrakilere bütün Balkanlarda olduğu gibi “Ulah” deniyordu ve Osmanlı geldiği zamanlarda Bosna’da, özellikle Karajina Bölgesinde hala “Ulah’lar vardı…Bunlar hayvancılıkla uğraşan dağlı göçerdi ve günümüz batı Bosna Sırpları’nın bunların torunları olduğu düşünülmektedir…
Kaynak:Prof. Dr. Fikret Türkmen Kitabı
