Arnavutların folklorik değerlerinden olan yemek kültürü ile eğlence anlayışı, halkın mizacına dair yorumlar sunarken milli kimliğini ve sosyal hayatını da açıklamaktadır.
Arnavutluk’un yemek kültürüne özgü nitelikler kahvaltının anlatıldığı satırlarda süt, kahve, yumurta, komposto, peksimet, beyaz Arnavut peyniri, mısır ekmeği (kokodash) ve özel bir ağzı bulunan toprak testiyle sunulan ekşimiş süt (dhalle) ile hazırlanan kahvaltılar Arnavutların yemek kültürüne dair bilgiler vermektedir (Ekrem Bey, 24.s.).
Ekrem Bey gibi Yılmaz Çetiner de eserinde ülkenin yemeklerini konu alır. Arnavutluk’un muhallebisi, koz helvası, turşusu, bozası ile tanındığını söylemektedir (Çetiner, 9.s.). Fakat yaptığı gezide bütün bunların yerine baklavalar, hamur işleri ve ızgaralarla “Anadolu mutfağı”nın yemeklerine rastlar. Biberin her yemekte bolca kullanılması ve pırasanın “milli gıda maddesi” olarak dükkanları süslemesi yine yazarın dikkatinden kaçmayan hususlardandır (Çetiner, 3637 .s.).
Arnavutluk ve Makedonya Hatıralarım’ da halkın yemek kültürüne dair bilgiler veren Kazım Nami, mayasız mısır ekmeğinden, pirinç çorbasından, “pufla” denilen zeytinyağında kızartılmış şekersiz lokmadan ve şekerli pırasalı salatalarından da bahseder. Ayrıca özel yemeklerinden “kaboni” adlı kıymalı, üzümlü, şekerli pilavları da anlatılan yemeklerdendir. Yemek kültürü oldukça gelişmiş olan Arnavutlar konuklarını ağırlarlarken de onlarca yemek sunmaktadır (Duru, 6.s.).
Amavutluk’a özgü bir diğer lezzet de “hardiçi” adlı içkidir: “Tiran’ da ardıç ağaçlarının kızarmış kozalaklarından Anadolu’nun tükenmezi gibi bir içki yaparlardı. (Hardiçi) dedikleri bu içki ekşiydi, fakat yazın hararet söndürücüydü. Göğüse iyi gelir, idrar söktürürdü. Çok içilirse pek az keyif verirdi” (Duru, 14.s.).
Bölgede yetişen yemişlerden “fıg-krabs” adlı kavak incirinden de bahsedilir. İlkbahar sonlarından güz sonlarına kadar incir bulmanın mümkün olduğu ülkede -özellikle Tiran’ın güneyinde- zeytin yetiştiriciliği de ön plandadır (Duru, 6.s.).
Amavutluk’un eğlence kültürüne dair örnek de sunan yazar, Cülus günü viriyon konaklarında yapılan eğlenceleri anlatır:
“Rumi Ağustosun on dokuzuna düşen (Cülus) günü hükümet konağında tören yapılırdı. Gece de Aziz Paşa
Viriyon’un konağının selamlığında içki, yemek, türküler, oyunlar ve horalarla eğlenilirdi. Dışarıda havai fişekler atılır, (çarkı felekler) patlatılır, kül ile petrolden yapılmış meşaleler yakılırdı” (Duru, 17-18.s.).
Gündelik yaşamın folklorik rengi olan yemek ve eğlence kültürü eserlerde incelikle işlenir. Ekrem Bey, Yılmaz Çetiner ve Kazım Nami Duru’nun eserlerinde eğlence anlayışı ve yemek kültürüyle ilgili önemli bilgiler sunulur.
HAZIRLAYANLAR
Prof. Dr. Abide DOGAN
Bahanur GARAN’
BİLKENT ÜNİVERSİTESİ & TİRAN ÜNİVERSİTESİ
25-28 EYLUL 2013 TİRAN – ANKARA
