Hazırlayan: Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
1599-1648 Osmanlı büyük devlet adamı Varvar Ali Paşa’yı tanıyalım:
Evliya Çelebi kendisini bahadır,yiğit,hüner sahibi,mert,gürbüz bir er olarak nitelemiştir.Şair de olan Ali Paşa kendi hayatını mesnevi tarzında Makalat-ı Varvari adıyla 177 beyit halinde anlatmış olan bir eseri mevcuttur.
Boşnak asıllı Varvar Ali Paşa Osmanlı’nın çok önemli devlet adamlarından biridir.İlginç bir o kadar da zorluklar,başarılar ve hüzünle dolu yaşamı olan Varvar (Varvari) Ali Paşa’nın kendi yazmış olduğu şiirlerin den de kesitler sunduğumuz hayatını tanıyalım.
Batı Bosna’da Dalmaçya’ya yakın Prozor ilçesine bağlı Varvar köyünde doğmuştur. 1599 yılında doğmuş olduğu tahmin edilmektedir.Büyük devlet adamlığının yanında Şair ve Keskin avcılık yeteneğinden dolayı da ayrıca Atmacı Başı dır.Kendi yazmış olduğu bir şiir’i ile hüzünlü çocukluk hikayesinden başarılarla dolu hayatını okumaya başlıyalım.
Meğer Sultan Mehmet han-ı devran
Gulam cem’ine bir gün itdi ferman
Çıkıp Bosna iline dahil bir kol
Mübaşir oldu oğlan cem’ine ol
Benide aldılar giryan u naçar
Bilmezdim n’olasır akibet kar.
Bosna’da fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Varvari yokluk içinde istikbal kaygısı çekerek günlerini geçirmektedir.Bu esnada Sultan Mehmet,devşirme çocuk toplanmasını emreder.Varvari de 7-8 yaşlarında bu çocuklardan biri olarak ağlasa inlese de fayda etmez görevliler tarafından kendisi Galata’ya getirilir. Galatada 2 akçe yevmiye ile 4 yıl çalışır.Sultan Ahmet tarafından 10 yıl hizmet etmek üzere Saray’ı has’taki büyük odaya alınır.Burada edep ,erkan ve hizmet etmeyi öğrenir.Padişahla gittiği avlarda yeteneğini gören Sultan Ahmet kendisini Doğancılık vazifesine getirir.
Sultan Ahmet’in ölümünden sonra Sultan Mustafa’ya ardından da Sultan Osman Gazi’nin çok sevilen hizmetkarlarından biri olarak itibarı artar.Sultan onu Hat-ı Şerif ile beyleri çağırmak için yaveri yapmış bu durumda onu devlet adamları arasında itibarını arttırmıştır.
Beni Hatt-ı şerif ile gönderirdi
Tabura beyleri ferman iderdi
Bu resm-i ile idip anda gazalar
Tutarlardı sözüm beyler ağalar
Savaş sonrası memlekete dönünce padişah, onu hazine odasında görevlendirir. O sene “büyük çıkma” olur ve Varvari’ye sipahilik ihsan edilir.
Önce Şam’a daha sonra Mısır’a giden Varvari, yeniçeri ağası olur.Bir süre burada görev yapan şair, tekrar İstanbul’a döner. Sultan, Varvari’nin avcılık konusunda yetenekli olduğundan Şahinci-Başılık vazifesine getirir. Dört yıl bu görevde kalan Varvari, daha sonra sipahi ağalığına getirilir ve Sultanın fermanıyla Bağdat seferine çıkar, Hüsrev Paşa komutasında Acem şah’ı ile savaşlar yapar ve çok kereler Kızılbaş (İran) ordusunu yenilgiye uğratırlar.
Zor şehrinde Acemler’i yenip, orada birkaç gün dinlenirken Mihriban’ı düşmanın bastığı haberi ulaşır. Bunun üzerine Hüsrev Paşa yardım için asker gönderir. Varvari de Mihribiln’ı korumakla görevlendirilen altı bin askerin içinde yer alır. Bayrama üç gün kala Kadir gecesinin sabahı altmış bin Acem askeri baskın yapar. Çok kanlı bir savaş olur. Acem askerleri sayıca fazla olmasına rağmen kahramanca çarpışan Osmanlı askerleri muzaffer olur.
Oturup altı binlerde ben anda
Muhafız olmuş idim Mihriban da
O yerler lale zar oldu seherden
Kızıl kan aktı yere sürh-serden
Varvar’lıyı, Acem seferi müddetince gösterdiği başarılar nedeniyle Kıbrıs beylerbeyliği vazifesine terfi eder.Ardından Adana’da bir yıl görev yapan şair, tekrar Kıbrıs’ta görevlendirilir. Bir yıl sonra Diyarbakır’a gider. Ancak, Mehmet Paşa, Varvarlı’yı Maraş valiliğine getirir.
Varvarlı’nın Maraş Valiliği sırasında Revan’a sefer düzenlenir. Varvarlı da Sultan Murat Han’la birlikte yola koyulur. Sultan, ona orduda “dümdarlık” vazifesi verir.Fethi gerçekleşince Varvari, padişah’ın “Otakçı-Başılığı’na” getirilir.
Sultan Murat sefer sonrası Van’a geldiğinde Varvarlı’ya tekrar Kıbrıs mansıbını verir. Kısa zamanda üçüncü kez kendisine valilik nasip olan Varvar1, bir yıl vazifesini ifa ettikten sonra padişah, kendisine Anadolu ilini ihsan eder.
Varvari Anadolu’da hem Beylerbeyi olur hem de müfettişlik görevini yürütür ve bütün Rumeli’ni teftişini etmekle yükümlüdür. Bu sırada Arnavutluk (İlbasan)’ta karışıklık çıkar isyancılar kısa zamanda ayaklanıp iki kadıyı şehit ederler.
Bu haberi alan Sultan Murat, Varvari’yi isyancıların üzerine gönderir. Varvari Arnavutluk’u eşkıyadan temizler.
Vazifesini ifa ederken Sultan Murat’ın vefat haberi gelir. Sultan Murat’ın yerine tahta, Sultan İbrahim geçince Varvari Ali Paşa görevinden azledilir. Fakir düşen Varvari, padişaha halini arz edince, kendisine Manisa Sancağı arpalık olarak verilir. Daha sonra kendisine Van mansıbı verilir. 1.5 sene Van’da çalıştıktan sonra tekrar azledilir. İstanbul’a dönünce halini duyan padişah, Varvari’ye Anadolu ili’ni ihsan eder. Anadolu’da vazifesini ifa ettiği sırada Mehmet Paşa’, Varvari’nin halini işitip padişahı ikna eder ve “Bosna Vali’si “olmasını sağlar.
Böylece Varvari Ali Paşa’nın “43 yıllık” sıla hasreti sona erer ve Varvari, çoban olarak ayrıldığı memleketine vali olarak döner.
Olup kırküç yıl içre ana vasıl
Sıla itdüm Muradım oldu hasıl.
Hakkın kulu için irişse bir kuluna
İder çoban iken Sultan iline.
Kaynak :iLMi ARAŞTIRMALAR. Sayı 22. 2006
