Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
Saraybosna kuşatması bundan 25 yıl önce 5 nisan 1992 tarihinde başlamıştır.
5 Nisan 1992’de başlayan Saraybosna kuşatması tam 1.425 gün sürmüş ve 29 Şubat 1996’da kuşatma sona ermişti. Bu kuşatmada 11.541 kişi Sırp milislerce öldürüldü. Bunların 1.600’ü çocuktu.
Suada Dilberoviç ve Olga Suçiç adlı 2 öğrencinin Vrbanya Köprüsü üzerindeyken Sırp keskin nişancısı tarafından vurulmuş, Bosna savaşının ilk kurbanları olmasıyla birlikte şehir de kuşatma altına alınmıştı. 44 ay ve toplam 1425 gün süren kuşatma, modern tarihin gördüğü en uzun müddetli kuşatma olarak kayıtlara geçmiş ve 1601’i çocuk olmak üzere 11541 Saraybosnalı’nın ölümüyle sonuçlanmıştı.
SAVAŞIN BİLANÇOSU
Modern savaş tarihinin en uzun kuşatması (5 Nisan 1992-29 Şubat 1996) olarak tarih sayfalarındaki yerini alan Saraybosna (Sarajevo) Kuşatması’na ait istatistikler:
-11.541 insan öldürüldü,
– 56 bin kişi yaralandı,
– Her gün ortalama 329 bomba şehri vurdu,
– 22 Temmuz 1993 tarihinde sadece bir günde 3777 bomba patladı,
– Takriben 10 bin bina yıkıldı veya ağır hasar aldı,
– Saraybosna’da 100 bin bina ve 500 bin insan savaştan zarar gördü.
– Binaların % 23’ü ciddi hasar alırken, % 64’ü hafif ve orta ölçekli hasar gördü.
– Saraybosna’da bu dönemden hasarsız olarak kurtulan bina oranı sadece %13 oldu.
– Bosna’da yaşayan (Boşnak, Sırp, Hırvat) çocuk nüfusunun yarısı bu da ortalama 700 bin ölmüş, yaralanmış, evinden sürülmüş ya da başka sebeplerle direk savaştan etkilenmiştir.
– Otoriteler tarafından savaş sebebiyle hayatını kaybeden sivil ve askerlerin (Boşnak, Hırvat, Sırp) sayısı tahmini olarak 150 bin – 260 bin olarak belirlenmiştir.
– Sadece Srebrenica’da 11 Temmuz 1995 tarihinde Sırplar tarafından yapılan kıyımda 8372 silahsız Boşnak erkeği katledilmiştir. 2000 yılına kadar toplu mezarlarından cesetlerin 4700’ü çıkartılmıştır.
– Savaşta hayatını kaybedenlerin genel ortalaması; yüzde 66 Boşnak, yüzde 25 Sırp ve yüzde 8 Hırvat olarak belirlenmiştir.
– Savaşta hayatını kaybeden sivillerin genel ortalaması ise; yüzde 83 Boşnak (Bunun yüzde 30’u çocuk ve kadın), yüzde 10 Sırp, yüzde 5 Hırvat olarak belirlenmiştir. Hemen hemen öldürülen sivillerin oranının tamamını Boşnakların oluşturduğu düşünülürse Boşnaklara uygulanan vahşetin büyüklüğünü anlamak kolaylaşacaktır.
– 28 bin Boşnak, 14 bin Sırp ve 6 bin Hırvat askeri savaşta hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybedenlerin geriye kalan kısmını siviller oluşturmaktadır.
– 17,689 kişinin kayıp oldugu bildirilmiş, sadece 999 tanesine ulaşılmıştır.
– Savaşta öldürülen çocuk (Boşnak, Sırp, Hırvat) sayısı 17 bin olarak kayıtlara geçerken, savaş boyunca yaralanan çocukların sayısı 35 bini bulmuş, 1800 çocuk da ömür boyu sakat kalmıştır.
– 1991’den bu yana 4 milyon kişi mecburen yer değiştirmek zorunda kalmış, evini terk etmiştir.
– Sistematik olarak savaş boyunca 44 bin Boşnak kadınına ve kızına Sırp güçleri tarafından tecavüz edilmiştir.
– Ülkenin bu savaştan gördüğü maddi zarar 29 milyar dolar.
– 1991’de savaş öncesi dönemde ülkenin gayri safi milli hasılası 1500 dolarken, savaş sonrası 1995’de 350 dolara düşmüştür.
Boşnak Medya
