Bosna-Hersek’teki savaş sırasında (1992-1995) Sırp kuşatması altında bulunan Saraybosna’nın kurtuluşunu sağlayan 800 metre uzunluğundaki tünel, şimdi savaş müzesi olarak kullanılıyor.
Eski Yugoslavya’dan bağımsızlığını ilan eden Slovenya, Hırvatistan ve ardından Bosna-Hersek’e savaş ilan eden dönemin Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloşeviç ile işbirliği kuran Bosnalı Sırplar, Boşnak nüfusunun yoğun yaşadığı kentlere silahlı saldırılar başlattı.
Ülkeyi adeta “cehenneme” çeviren bu saldırılardan en fazla etkilenen kentlerden biri, bir zamanların “barış ve huzur kenti” Saraybosna oldu. Tam üç yıl boyunca kuşatma altında kalan Saraybosna’ya, kentin çevresindeki dağlarda konuşlanan Sırp birlikleri günde ortalama iki bin bomba yağdırdı. Kentin ele geçirdiği bölgelerindeki yüksek binalarda konuşlanan keskin nişancılar, “insan avcıları” oldu.
Gıda ve ilaç sıkıntısının had safhaya ulaştığı kentin bu gidişini değiştirmek için Bosna-Hersek’in merhum Devlet Başkanı Aliya İzzetbegoviç ve arkadaşlarınca çözümler aranmaya başlandı. Savaş sırasında Boşnaklara gönderilen yardımların havaalanından kente ulaştırılamaması nedeniyle, İzzetbegoviç başkanlığındaki bir heyet, bir tünel kazılması yönünde karar aldı. Saraybosna Havaalanı ile Butmir bölgesi arasında kalan 800 metrelik alana tünel kazma çalışması başlatıldı. Gizlice 1993 yılının Temmuz ayında başlatılan çalışma 4 ay, 4 gün sürdü. Askerler ve halkın işbirliğiyle kazılan bu tünel, bir metre genişliğinde, 1,6 metre yüksekliğinde ve 800 metre uzunluğundaydı. Tünele havaalanından gelen yardım malzemesinin nakli için raylar ve vagonlar da yerleştirildi.
Tünelin hayata geçirilmesiyle birlikte savaşın ve Saraybosna’nın kaderi artık değişmeye başladı. Silah, gıda, ilaç ve gereken her türlü sevkiyat bu tünelden yapılıyordu. Saraybosna Uluslararası Havaalanı’na 800 metre uzaklıktaki tünelin kazılmaya başlandığı Dobrinya Mahallesi’ndeki iki katlı ev, savaş müzesine dönüştürüldü.
Halen müze olan evin dış cephesinde mermi izleri, iç duvarlarında ise savaşa ait unutulmaz resimler, asker giysileri ve ekipmanı teşhir ediliyor. Her gün yüzlerce turist tarafından ziyaret edilen müzede, ziyaretçilere, müzenin kazılması sırasında ve savaş sırasında çekilen görüntü ler izletiliyor. Dünyanın dört bir tarafından gelen turistler, müzeyi ziyaret ederek, Saraybosna’nın savaş izlerini yakından görme şansı ve o sırada savaşın tanıklarıyla sohbet etme imkanı elde ediyor. Tünelin kazılmaya başlandığı evini Bosna ordusuna tahsis eden ve o sı rada çalışanlara yemek hazırlayan Şehide Kolar, şimdi ilerleyen yaşına rağmen müzeyi görmek için gelenleri evinde ağırlıyor.
Türklere karşı özel ilgi gösteren ve sadece ziyaretçilerinden Türklerle konuşmayı tercih eden Şehide Kolar, AA muhabirine, tünelin kazılmasıyla Saraybosna halkının kurtuluşunun sağlandığını söyledi. “Bu tünel olmasaydı Saraybosna zor kurtulurdu” diyen Şehide nine, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Biz burada neredeyse üç yıl boyunca çaresiz bir şekilde kapalı kaldık. Tek ümidimiz bu tüneldi ve bu tünel hem sivil halkı, hem askerleri hayatta tuttu. Aslında bizim üç yıl süren bu zor durumumuz başka insanların durumlarına bakılırsa pek de zor sayılamaz. Dünyanın tam olarak neresinde bulunduğunu bilmesem bile Gazze’yi duydum. Oranın insanları uzun yıllardır kuşatma altında yaşıyor. Biz üç yılda bu kadar zorluk çektiysek, onların çektikleri zorlukları hayal etmek bile zor.”
Kolar, yaralı Boşnak askerlerinin, farları yakılmayan ve motor seslerinin duyulmaması için yavaşça seyreden kamyonlarla tünele getirildiğini, bu işlemin gece ve çok gizli bir şekilde yapıldığını ifade etti.
Savaş sırasında yaşananları asla unutamayacağını söyleyen Şehide nine, Türk halkına savaş zamanında Boşnaklara gönderdiği yardım için ayr ıca teşekkür etti.
