Zambak ; uluslar arası toplum tarafından bugün kullanılan bayrak kullanılana kadar 1992-95 savaş yılları ve sonrası Bosna Hersek Devleti’nin sembolü olmuştur.Dayatılan ve yeni tasarlanan yeni bayrağın Bosna’nın binlerce yıllık tarihinde ve geleneklerinde hiçbir yerinin olmamasına rağmen ,Altın zambak yüzyıllar boyunca Bosna Hersek Devleti’nin ve halkının sembolü olmuştur.
Bosna Hersek halkının yeni bayraktan memnun olmaması için çok fazla sebep var. Bu ;renk ve tasarım ile ilgili değildir.Atalarının yüzyıllar boyunca göz önünde tuttuğu, uğrunda öldüğü özgün sembollerinden mahrum bırakılması ile ilgili bir problemdir . İnsanları eski ve zengin gelenekten yoksun bırakmak en ağır kültür kırımıdır.Dayton sonrası Bosna bayrağı için çözüm arayışlarına girildiğinde bu gerçekler göz önüne alınmıştır.
Bosna Hersek Devleti’nin sembolü konusunda uluslar arası toplum düz mantık halinde hareket etmektedir.Onlara göre Sırp ve Hırvat taraftarları devlet sembolü olarak herhangi bir şekilde Zambağı kabul etmiyorlarsa ,problemi çözmenin en basit yolu zambağı ortadan kaldırırız ve nötr bir simge buluruz şeklindedir.Bu çözüm Sırp ve Hırvat taraftarlarını tatmin eder çünkü onlar Bosna Devleti’nin tarihi devamlılığını simgeleyen zambağa karşıdırlar.
Şimdi soru şu: Boşnaklar ne yapmalı ?
Bazıları zambağın Boşnak halkının sembolü olduğunu duyurmalı,ortaya koymalı diyor.Hukuki ve tarihsel olarak zambak belli bir halkın değil,Bosna Hersek Devleti’nin sembolüdür.Ortaçağda Bosna ne Sırp ne Hırvat ve ne de Müslümanlarındır.Yalnızca tek bir halkın Bosnjani -Bosnalılarındır..
Bu konu ile ilgisi olmayanlar niçin Boşnakların zambak haricinde her türlü çözümü kabul etmeye razı Sırp ve Hırvat taraftarlarıyla kavgasında ısrarı merak edebilirler..Biz soruyu tersten sormalıyız . Bu taraftarlar niçin çok güçlü bir şekilde zambağa karşıdırlar ?
Asıl sorun Bosna Hersek Devleti ve onun bölünmez ve bağımsız bir ülke olarak ayakta kalması . Devleti ile ihtilafı olanlar Bosna’nın ayrı bir devlet olduğunu ,eski tarihi boyunca Sırbistan veya Hırvatistana bağlı olmadığını gösteren bir kayıt istemiyor.Bu gerçekler Bosna’nın kendilerine tarihi olarak bağlı olduğunu söyleyen Sırp ve Hırvat milliyetçilerini rahatsız etmektedir.
Ortaçağ’da Bosna bağımsız bir halk idi.Bosnanın kendi kanunları ,kendi banları ve kralları zambaklı bayrağı ve arması ,kendi ordusu açıkça tanımlanmış ve korunan sınırları,kendi mahkemeleri ve diplomasisi kendi yazımı ,dili,Bosna Kiril alfabesi ve Bosna Kilisesi ile kendini gösteren eşsiz inancı ,para birimi ,yaşayan ve bağımsız bir devlet için tüm diğer semboller vardır.
Kral I.Tvrtko ( 14.yy) zamanında bayrak altın zambak içermektedir.Kral Tvrtko ‘nun altı zambak içermektedir.Altın sikkeleri de zambak figürleri içermektedir.Ortaçağ Bosna Devlet nişanlarını gösteren en değerli kanıt Kral Tvrtko’nun pelerinidir.Bu 1910 yılında Visoko yakınlarında Arnavutovici ‘de Bosna yöneticilerinin mozoleleri tarafında onun mezarında bulundu.Bu pelerin altın zambak figürü ile işlenmiştir.Ortaçağda zambak figürü çok kullanılmıştır.Fransa,İngiltere,İspanya,Macaristan,Flanders ve İtalyada birçok hanedanlık ve feodal lordların amblem ve bayrağında onu bulabiliriz.
Fransa bu konuda öne çıktı.Bundan dolayı bazı tarihçiler kökeninin burası olduğunu ve Fransa’dan diğer ülkelere geçtiğine inanıyor.Ancak bu doğru değildir.
Onun geniş kullanımı 11.yy’ a kadar götürülebilir.Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri arasında yoğun ticaret ilişkilierinin kurulduğu zaman Haçlı Seferleri olabilir. Kutsal topraklardan dönüş yolunda Haçlılar zambak sembolü ile dekore nesneler ve mallar getirdi. Avrupanın Ortadoğu vasıtasıyla bu sembolle daha aşina olduğu ileri sürülebilir ancak bu kısmen doğru olabilir.
Sarajevo yakınlarında Ilıcada Roma kalıntılarında 2000 yıl önceye ait Roma dönemi toprak kaplarının bir bölümünde zambak desenleri saptanmıştır.Avrupanın saptanmış en eski zambak buluntusudur.Anıtsal malzemeler Ortaçağda Zambağın en favori çiçek olduğunu ve Avrupanın diğer halklarından daha fazla teşhir ettiğini göstermektedir.
ZAMBAK ,GERÇEKTEN BOSNANIN KÜLTÜREL VE TARİHİ GELENEĞİNE AİTTİR.
Ortaçağda Bosnalılar kendi mezar taşlarına ( Steçak ) kendi takıalrna ( küpe,taç,kemer vb) dekore edilmiş kitaplarında dokunmuş kumaşlarında ve dekoratif mimaride kullanmışlardır.Bosnalıların bu çiçeğe olan sevgisinin sadece Ortaçağ ile sınırlı olduğunu ifade etmek yanlış olur.Aynı sevgi Osmanlı hakimiyetinde de devam etti.Avlularda yetişir,şiir ve şarkılarda söylenirdi.El yazmaları onunla süslenir mezar taşlarına zambak kazınırdı.Özellikle camiilerde dekoratif mimaride kullanılırdı.
Boşnakların zambak sevgisi tarihsel koşullardan dolayı kısmen bastırılmış olsa da bu sevgi belleklerden hiç silinmedi.Öyle ki 1992-1995 savaşı sırasında zambak nerdeyse bir gecede şevk ve sadakatle kabul edilerek birçokları için fenomen oldu.Enterasandır,savaş sırasında Ortaçağda olduğu gibi ,mezar taşları üzerine kazınmaya başlandı.Hakkında şarkılar söylendi ve Bosnayı savunanlar ALTIN ZAMBAKLAR olarak isimlendirildi.
4 yıllık savaş süresince Zambak ,insanüstü direncin ,acıların ve Bosna halkının kahramanlığının sembolü haline geldi.Tüm Bosnada zambaklar tekrar açana kadar Bosnalılar ,Bosna için ne anlama geldiğini ve geçmişten günümüze ve son savaş boyunca da zulme uğrayan,yaralanan ve öldürülenleri hatırlatmak için zambak çiçeğini hatıralarında ,kalplerinde ve belleklerinde saklayacaklardır.Savaşa rağmen zambağın kökleri kurutulamamıştır.
BİR GÜN İNCE KÖKLERİNDEN ALTIN ZAMBAK TEKRAR AÇACAKTIR VE UNA’DAN DRİNA’YA SAVA’DAN DENİZE KADAR TÜM BOSNAYI KAPLAYACAKTIR. !!
Enver İmamovic’in Bosnajaci i Ljiljan yazısının özeti..Prof.Dr. Adem FAZLIOĞLU tarafından hazırlanmış ve BOŞNAK MEDYA tarafından yazıya geçirilmiştir.
