Kiril (Cyril) ve Methodius, 9. yüzyılda, bugünkü güney Sırbistan’da ve Lika’da (Hırvatlar), daha sonra Morava ve çevre bölgelerde yaşayan Slav Sırp kabilelerini Hristiyan yapmak için bir eski Grek alfabesini temel alarak, Glagolitik alfabeyi yarattılar (Kiril Alfabesi). O dönemde Orta Avrupa’dan Urallara ve Balkanlardan Baltık Denizi’ne kadar dağılmış tüm Slav kabileleri tek bir dil yani eski (ön) Slavca konuşuyordu ama, Bosnalıların Bosançitsa gibi ortak bir alfabeleri yoktu !

 

Aynı zamanda, bugünün Bosna Hersek’in yerli nüfusu yüzlerce yıl önce İlirya dilini konuşuyor ve M.S. 4. yüzyılda Arian inancını aldıkları için beş yüzyıl boyunca İlirya alfabesiyle yazıyordu.

Bu dil yani Eski Boşnakça daha sonra Boşnakça, yazı ise Boşnakça alfabesi yani Bosančica ve inançları da Hristiyanlığın Bosna Meshebi (Kilisesi) olarak biliniyordu. Bu konuyu etraflı olarak Almanca Çalışmaları Bölümü’nden Prof. Dr. Bisera Suljic-Boskailo, (4. yüzyıldan sonraki kilise kayıtlarına ve Mesdapian Alfabesi harflerini referans olarak aldığı) çalışmalarında ve kitaplarında yazdı.

 

1800’lü yılların başında Hırvat Ljudevit Gaj ve Sırp Vuk Karadziç, Sırp-Hırvat dilini standartlaştırmaya ve ulusal bir dil olarak ilan etmeye karar verdiklerinde, büyük bir sorunla karşı karşıya kaldılar:

Günümüz Hırvatistan ve günümüz Sırbistan bölgelerinde – o zaman birleşik bir dil yoktu! Nüfus, Eski Slav dilinin birçok farklı lehçesinde iletişim kuruyordu (konuşuyordu), bu yüzden nehirlerin karşısındaki komşu köyler bile diğerinin konuşmasını anlayamıyordu !

 

Oysa o zamanlar, bugünün Bosna Hersek’inde insanlar, ülkenin bir ucundan diğerine aynı kelime hazinesi, tek lehçe ile benzersiz, gelişmiş tek bir dilde konuşuyorlardı, tek bir dilde şarkılar söylüyorlardı ve tek bir dilde hikayeler anlatıyorlardı.

Batı Bosna’nın Bihaç şehri ve Güney Bosna’nın (Hersek Bölgesi) Stolac, Mostar ile Orta Bosna’nın Saraybosna’da. 500-600 yıl önce Bosna Hersek’in her yerinde halkın yarattığı birçok sevdalinka bugün hala aynen ve tamamı aynı dilde söyleniyordu.

 

Neden sadece Bosna, yani yerli nüfusu (son genetik çalışmaların belirlediği gibi 30.000 yıldır burada !) birleşik, gelişmiş bir dile sahip oldu?

Çünkü bu nüfusun binlerce yıldır onu geliştirmek, tek ve aynı yerde, coğrafi alanda yaşamak ve çalışmak için zamanı vardı !

Dil yaşayan bir organizma gibidir !

Öte yandan, Hırvat Slav yerleşimcilerinin 9. yüzyılda Lika’ya ve 7. yüzyılda Sırpların güney Sırbistan’a geldiği yerlerde konuşulan orijinal Eski Slav dili, Sırp Ortodoks Kilisesi SPC’de sadece bir ayin dili olarak konuşuluyordu.

 

Bu arada, bugünün Hırvatistan ve Sırbistan nüfusu arasında Eski Slavca sayısız lehçeye “parçalandı”.

Batı Balkanlar’daki “parçalanmış” Eski Slav dilinin çok sayıda lehçesinden Vuk Karadziç ve Ljudevit Gaj, Sırp-Hırvat dilleri için bir kelime hazinesi oluşturamadı !

Ve “hazır bir miras”a, yüzyıllarca, binlerce yıl boyunca İlirya’nın merkezindeki topraklarda (Bosna’da) ve Steçaklar (stećci) ile işaretlenmiş coğrafi bölgede geliştirilen zengin ve birleşik Boşnakça diline başvurmak zorunda kaldılar.

Bu dil İliryaca kelim kökenli Boşnakça idi. Bu dilin temeli ve zenginliği Slavca’dan gelmiyordu. Bosna’da konuşulmuş dillerden geliyordu.

Ljudevit Gay ve Vuk Karadziç’in dilimizi “çalması/intihal” elbette Boşnakların suçu değildi. Bu olsa olsa Boşnaklar için bir iltifat idi ! Boşnakların zoruna giden, temel olarak alınan dil bilgisinin Boşnakça olmasına rağmen bunu kabul etmemeleri ve hala reddetmeleridir.