BOŞNAK YEMEK KÜLTÜRÜNDE OSMANLI ETKİSİ

Bosna Hersek toprakları tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Geçmişten günümüze kadar bu topraklarda Bizans, Batı Avrupa ve Osmanlı devletlerinin etkileri olmuştur. 1463  yılında Fatih’in fethiyle Osmanlı idaresi altına geçen Boşnaklar aynı zamanda Müslümanlığı da benimsemiştir. Boşnakların Osmanlı devletinin dinini ve kültürünü tamamen benimsemesinde Bogomil dinine mensup olmaları etkili olmuştur. 1463 yılından bugüne kadar Boşnakların gerek kültüründe gerekse yemeklerinde Osmanlı gelenekleri halen korunmakta ve yaşamaya devam etmektedir.

Bosna Hersek’in bu kadar özel bir yer olması insanların zengin kültüre sahip olmasındadır. Boşnak adetleri ve gelenekleri ufak farklılıklar olsa da Osmanlı-Türk adet ve geleneklerinin etkisi altında kalmıştır. Savaşlarda kimi geleneklerini terk etmek zorunda kalsalar da bugün bazı dernekler bu gelenekleri sürdürmek için çalışmalara devam etmektedir. Bu geleneklerden biri de eski ve yeninin lezzetli dengesini ve mozaiğini sunan Bosna mutfağıdır. Özellikle Osmanlı ve Avusturya saraylarının Bosna Hersek mutfağının zenginleşmesinde ve sofra düzeninde önemli rol oynamıştır.

Bosna-Hersek ve Osmanlı mutfağı

Osmanlı devletinden kalma lezzetleri ile Boşnak yemek kültürü Türk mutfağına uzak değildir. Çorba kültürü, börek kültürü ve tatlılarıyla tam bir Anadolu lezzetleri ve görselliğini sunmaktadır.  Osmanlı devletinde her şeyin yemeği, şerbeti ve ikramı vardır. Çocuk doğar şerbetler ikram edilir, düğün olur yemekler verilir, büyük piknikler düzenlenir, durumu olan olmayanla paylaşır, mevlitlerde hatta cenazelerde bile yemek verme âdeti vardır. Osmanlıdan kalan bu adetler Türkiye’ de ki gibi Bosna’da da değişmeye uğramadan bugünlere kadar gelmiştir.Sofra başında toplanmak büyük küçük kavramı, misafir ikramı gibi konular Osmanlıdan kalma ortak noktalarımızdır.

Örneğin Evlenme çağına gelmiş genç damat adayının tarafı gelin adayının büyüklerinin yemeğine davetli olarak katılırlar. Evlenecek kızın aile büyükleri damat adayı hakkında bir karara vardıktan sonra kahve ikramına geçilir. Kahve şekerli ise damat adayı evliliğe uygun görülmüş demektir, eğer kahve sade ise damat adayı evliliğe uygun görülmemiştir. Bu âdete benzer olarak Oğuz Türkmenlerinden kalma ‘‘ Tuzlu kahve’’ geleneği de kızın gönlünün o erkekte olduğunu göstermek için bir araç olmuştur. Ve bugün hala Türkiye’de özellikle Trakya bölgesinde uygulanmaktadır.

Boşnak Mutfağının Genel Özellikleri;

Boşnak yemeklerinin ilk sıralarını; börekler ve etli yemekler oluşturmaktadır.
Osmanlıda olduğu gibi et sabahtan itibaren günün her öğününde yenebilir. Et kendi suyunda ve sebze soslarıyla pişirilir.
Boşnak yemeklerinde tıpkı Osmanlı mutfağında olduğu gibi etli yemeklere sirke konur.
Sofralardan eksik olmayan ana yiyecek ise birçok çeşidi olan ekmektir.
Kuru fasulye ve pilav da yine Türklerde olduğu gibi vazgeçilmez bir ikilidir.
Yağ olarak tereyağı, Susam yağı ve kuyruk yağı kullanılır.
Türkler için yoğurt neyse Boşnaklar için de kaymak odur. Köftelerin yanına servis edilir.
Pek çok sebze çeşidi vardır. Sebzelerin etle birlikte soğanlı pişirilmesi yaygındır.
Bosna Hersek Mutfağının en önemli özelliklerinden biri de süt ve süt ürünleri sıkça kullanılır olmasıdır.
Çoğunlukla yemeklere konan soğan, kıyma et ve hatta sebzeler su konmadan önce yağda kavrulur.
Haşlanmış yemekler çok hafiftir. Çoğunlukta az suyla haşlandığından dolayı doğal lezzeti kaybolmamaktadır. Acı baharatlar(oryantal baharatlar) bu yemeklerde çok az ölçüde bulunmaktadır.
Genellikle sos servisi yoktur. Pişirirken ya da yuha(çorba) yaparken ya da pişirme süreç sonunda yemeklere ilave edilir.
 Çevapi (Köfte)

Bosna Hersek’te etli yemek denince ilk akla gelen Cevapi bizim de bildiğimiz Tekirdağ Köfte’nin bir benzeridir..

Boşnak Böreği

 Bosna Hersek’in bir diğer ünlü yemeği Boşnak Böreği Kız yetiştiren annelerin miras gibi kızlarına öğrettiği bir börektir. Bosna Hersek’te Perşembe ve Pazar geceleri özellikle bu börek yenir. Türkiye’ de yaşayan Boşnaklar ise Perşembe akşamlarını bu leziz börekle tatlandırırlar. Çünkü Perşembe günü Müslümanlarda Cuma gününün arifesidir. Pazar ise Hıristiyanlarca kutsaldır.

Dolma – Sarma

Bosna Hersek’teki Osmanlı yemeklerinden bir diğeri ise biber dolması ve yaprak sarmasıdır. Bunlar dışında biz de çok yapılmayan soğan dolması Bosna’nın bir diğer ünlü yemeğidir.

Begova Çorba (Bey Çorbası)

 Begova Çorba Saraybosna’da bulabileceğiniz bir diğer yöresel yemek. Çorba genel olarak tavuk, bamya, havuç, bezelye ve pirinçten oluşturulmuştur. Bizde ki Düğün çorbasını anımsatmaktadır.

Pleskavitsa

Pleskavitsa bizde ki köftenin bir benzeri. Cevabiden farkı ise etin bir disk biçiminde tek paça olmasıdır.

İsli et

Savaş zamanlarında, askerlerin yanlarına alıp ekmeğe katık yapmaları amacıyla ortaya çıkmış bu yemek Bosna’nın en ünlü yemeklerindendir.

Sonuç

Bu bildiride Boşnakların 1878 -93 Harbinde Osmanlıdan kopmasına devamında savaşlara ve katliamlara uğramasına rağmen hala Osmanlıdan kalan geleneklere Türkiye ile birlikte sahip çıktığına ve bu geleneklerin yemek kültüründe halen yaşamakta olduğu sonucuna varılmaktadır.

Kaynak: 

https://www.academia.edu/7443212/Bosna_Hersek_Yemek_K%C3%BClt%C3%BCr%C3%BCnde_Osmanl%C4%B1_Etkisi_Burch_%C3%9Cniversitesi_Edebiyat_Konferans%C4%B1_Sunumu