Doğu Bosna’nın Sancak Bölgesi, Lim Vadisi’ndeki; Akova, Pryepolye, Komarani ve Brodarevo savunulması.

■Hasan Rovčanin (1918-1944) i Husein Rovčanin (1907-1944) branitelj Limske doline (Prijepolje, Komarani i Brodarevo)

Husein ef. Rovçanin 1907 yılında Sancak Bölgesi, Lim Vadisindeki Brodarevo yakınlarnda bulunan Bukovik köyünde doğmuştur. İlkokulu Komaran köyünde medreseyi ise Priyepolye’de bitirmiştir. Mezun olduktan sonra kendi köyü olan Bukovik’te camii imamı olarak görev yaptı. Behije Hanımla evlenmiş ve iki çocukları olmuştur.

1924 yılında Akova taraflarındaki Şahoviçi köyünde Karadağlı çetniklerin Boşnaklara yaptıkları soykırımı unutmayan Lim Vadisi Boşnakları aynı felaketi yaşamamak için çetniklere karşı sivil milis gücü kurmuş ve liderliğini yapmıştı. 130 kişilik çetesi kısa bir sürede 380 kişiye çıkmıştı.

1941 yılının Ağustos sonu ve Eylül başında Sancak’ın Lim ve Tara nehri vadilerinde Boşnakları katleden çetnik birlikleri peydahlanmıştı. Ardından çetnikler Kopaonik, Goliya ve Rogozni dağlarına yerleşerek, Yenipazar, Sjenica ve Tutin Boşnak şehirleri ve çevresini ele geçirip, Boşnakları yok etmeyi planlıyorlardı.

Priyepolye şehri, Alman Naziler ile İtalyan Faşistler arasındaki anlaşmaya göre İtalyanların kontrolüne bırakılmıştı.

Aynı zamanda bu bölgedeki Sırp ve Karadağlı halk çetniklerin tarafına geçerek, çetnik ordu komutanı Draže Mihajlović’in “tüm Boşnaklar yok edilecek” emrine göre Boşnaklara karşı tehditlere başlamışlardı. Aynı tehdit Yenipazar ve Varoş Boşnakları için de yapılıyordu. Bu arada Sırbistan’dan da silahlı çetnikler Boşnaklara karşı savaşmak için Sancak Bölgesine gönderilmişlerdi.

Bu tehlike karşısında Husein Rovçanin, Komaran’da, Priyepolye ve Akova (Biyelo Polye) çevresindeki Boşnakları korumak için çetesi ile mücadele vermeye başlamıştı.

1924 Boşnak soykırımının yapıldığı Pavino Polye ve Şahoviçi köyleri çevresinde ise Selim Yukoviç komutasında Boşnak Savunma Milis Gücü kurulmuştu.

Bu iki birlik 1943 yılı sonuna kadar Boşnaklara soykırım yapan çetniklere karşı savunma savaşı yaptılar.

Husein Rovçanin, Partizanlara da güvenmiyor, bir taraftan da onların kendilerine katılma teklif ve baskıları reddediyordu.

Çetnik saldırılarına dayanamayan Husein Rovçanin, 1943 yılının ikinci yarısında Komaran’dan adamları ile çekilmek zorunda kalmıştı. Aynı tarihlerde Partizanlar Priyepolye’yi ele geçirince, Partizanların çağrılarına bir kısım Boşnak olumlu cevap vererek onlara katılmıştı. Husein Rovçanin bu isteklerine saygı gösterip kendisi geri kalan adamları ile Boşnak köylerini savunmaya devam etmişti.

Partizanların çetnikleri yenmeye başlamaları üzerine Husein ef. Rovçanin güçleri ile Paçariz ve Selim Yukoviç güçleri birleşerek Biyelo Polye’den (Akova) Priyepolye’ye kadar olan tüm Lim vadisine hakim oludular.

Husein ef. Rovçanin’in bu başarısından sonra kendisi hakkında şarkılar bestelenmiş ve Boşnaklar arasında söylenmeye başlanmıştı. O şarkılardan birinin sözleri şöyle idi:

gorskog sina Huseina Rovčanina“.

“O kahraman çete kimindi?

Dolaşıp duran sefilleri kovalayan

Onlar cesur bir çete idi

Dağların oğlu Husein Rovçanin’in idi.”

Partizanlar ile çatışmak istemediğinden, Lim nehri karşı tarafına çetnikleri kovduğu Stranyani köyüne Müslüman birlikleri ile geçerek Partizanların bölgesinden geçişine izin vermişti

Priyepolye’nin Partizanların eline geçtikten sonra, iyi silahlanmış Boşnak-Arnavut milis güçler, Rovçanin ve Hasan Zvizdiç komutasında Sjenica (Syenitsa) şehri tarafından üç koldan harekete geçerek karşılaştıkları 90 kişilik İtalyan birliğinden 19 askeri öldürmüşler ve Brodarevo’yu 18 Kasım 1943’te ele geçirmişlerdi.

Partizanlar bölgeyi terkettikten sonra çetnikler Komaran’ı ve Husein’in köyü olan Bukovik’e saldırıp her şeyi yakıp yıkmışlardı. Bu sırada Lim nehri karşı kıyısına geçen Husein Rovçanin müdahale edememiş ancak karısı ve çocukları ile Priyepolye’ye kaçabilmiş ve Husein’in öldüğü 1944 yılına kadar orada kalmışlardı.

1943 yılındaki Boşnak soykırımını yapan çetnikler Aşağı Bihor bölgesinde 33 Boşnak köyünü yerle bir etmiş ve sonrasında daha iyi organize olmuşlar, Biyelo Polye’deki (Akova) Şahoviçi köyünde çetnik komutanları toplantısında Türklerle (Turçin/Boşnaklar) hesaplaşmak için yeni saldırılar planlamışlardı.

Bu kararlardan sonra 05 Ocak 1943’te 3.000 kişilik bir çetnik birliği Boşnaklara saldırıya geçmişlerdi. İki koldan saldırıya geçen çetniklerin başında Voyislav Lukaçeviç, Miraş Saviç ve Rade Korda bulunuyordu. Her üçünün başında Karadağlı komutan Sancak Bölgesi kasabı Pavle Curuşiç vardı.

İtalyanların da desteğini alan çetniklere karşı Boşnak milis güçleri köyleri savunmuşlar ancak, sayıca çok üstün okan çetnikler karşısında dağlara çekilmek zorunda kalmışlardı.

Karadağlı Pavle Curuşiç, çetnik başkomutanı Draje Mihayloviç’e yazdığı raporunda, 400 Boşnak milisi ve 1.000 kadar kadın ve çocuğu öldürdüklerini bildirmişti.

İlginç olan Biyelo Polye’nin (Akova) bu dönemde yedi kere Müslüman (Boşnak ve Arnavut) milisler ile Partizanlar arasında el değiştirmiş olmasıdır. Bu durum 3 Ocak 1945 gününde Partizanların son olarak Akova’yı ele geçirmesi ile son bulmuştu.

17 Aralık 1944 günü Husein Rovçanin, 30 kişilik milis gücü ile Güney Sancak Bölgesi Akova ve Kolaşin arasındaki Pavino Polye ve Şahoviçi köylerini savunmaya giderlerken, Lekovina köyünde Boşnak düşmanları Partizan komutanlarından İvan ve Milan Perunçiç tarafından kurulan tuzağa düşmüşler ve giriştikleri çatışmada 8 adamı öldürülen Husein yaralanmış, teslim olmasını isteyen Perunçiç kardeşlere son mermilerine kadar ateş etmiş, mermilerinin bittiğini gören iki komutan onu sağ getirmeleri için dört asker göndermişlerdi. Yaralı yattığı yerde sakladığı el bombalarını askerler yaklaşınca patlatmış ve kendisi ile birlikte askerler de ölmüştü.

Husein’in kardeşi Hasan Rovçanin de abisi ile birlikte omuz omuza savaşmıştı. Komünist rejimin yasaklamış olmasına rağmen iki kahraman kardeş için halk arasında onların kahramanlık hikayeleri dilden dile dolaşmış ve şarkıları söylenmişti.

 

a Hasana drugarici dala“.

 

“İki delikanlıyı bütün delikanlılar için verirdim

Hasan ve Hüseyin için

Hüseyin’i kendime bırakır

Hasanı arkadaşıma verirdim.”

 

Hasan her zaman başında ay-yıldızlı bir fes taşırdı. Abisi Husein güneyden Pavino Polye ve Şahoviçi köyüne doğru ilerlerken o da diğer taraftan aynı yere Partizanlara saldırıya geçmişti. Biyelo Polye yakınlarında Sliyepaç Köprüsünde giriştiği çatışmada ağır yaralanmış, hastaneye götürülürken yolda ölmüştü.

Bu iki kahramanın ölümlerinden sonra komuta ettikleri Boşnak Milisleri dağıldılar. Daha küçük gruplara ayrılmış ve Sancak’taki Boşnak halkının en güçlü kalelerinden biri olan Lim Vadisi’e hakim askeri güç olmaktan çıkmışlardı.

Hassan ve eşi Hacer’in Avdiya ve Sado adında iki oğlu vardı.

 

RUHLARI ŞAD OLSUN.