Alija Isaković: Kim Boşnak, kim Bosnalı ve kim Müslüman?
■ Alija Isaković: Ko je Bosanac, ko Bošnjak a ko Musliman?
GERCEKLERİ SİYASETCİLER, SIRPLAR VE SIRPÇILARDAN DEĞİL, TARAFSIZ, OBJRKTİF BOŞNAK UZMANLARDAN ÖĞRENELİM
Cahil ve bilgisiz bir kişi Boşnak, Bosnalı, Müslüman, Boşnak Müslüman, müslüman terimlerini çoğu zaman karıştırır. Ne yazık ki o bu kelimeleri karıştıranların dünyasında bazı gazetecilerimiz ve bazı üst düzey insanlarımız da var. Basit bir ifade ile şu ana kadar bu konularla ilgilenmeyen bir dünya var.
■ Neuk i neobaviješten čovjek često brka pojmove Bošnjak, Bosanac, Musliman, bosanski Musliman, musliman. Nažalost, u taj svijet spadaju i neki naši novinari i neki naši ljudi na visokim položajima. Jednostavno, ima svijeta kojeg to do sada nije zanimalo.
Esas olarak bizim din ve millet kavramlarını geliştirmemiş olan tabakamız ve neslimizdir. Bunlar genellikle kendilerinin son derece gelişmiş, sıradan insanların ötesinde ve üstünde olduğunu düşünen insanlardır. Bu, genel kavramların olmadığı, yalnızca kişinin kendine ait kavramlarının olduğu bir türdür. Büyük ölçüde hayvanlar aleminin de sahip olduğu bir tür taklittir.
■ To je pretežno onaj naš sloj i soj koji nije razvijao u sebi nikakve pojmove o vjeri i naciji. To su najčešće oni ljudi koji misle da su izuzetno napredni, izvan i iznad običnog puka. To je onaj soj u kojeg nema pojmova o općem već samo o vlastitom. U velikoj mjeri to je i svojevrsna mimikrija kakvu ima i životinjsko carstvo.
Bu nedenle Boşnak, Boşnak Müslümanların, Sancak Müslümanlarının ve Boşnakça dilini konuşan diğer tüm Müslümanların geleneksel ulusal adıdır. Birbirimizi tanıyanlarımız dışında, Türkiye’de (birkaç nesilden) yaklaşık altı milyondan fazla Boşnak yaşıyor ve bugün Kanada’dan Yeni Zelanda’ya kadar bunlar var.Sovyet bilimsel eserlerinde ve ansiklopedilerinde, Türk ansiklopedilerinde ve bizimle tarihi bağları olan diğer bazı ülkelerde hep Boşnak olarak temsil ediliyoruz.
■ Dakle, Bošnjak je tradicionalno nacionalno ime bosanskohercegovačkih muslimana, sandžačkih muslimana i svih drugih muslimana koji govore bosanskim jezikom. Osim nas koji se znamo, u samoj Turskoj je oko šest miliona Bošnjaka (iz više generacija), a danas ih ima od Kanade do Novog Zelanda. U sovjetskim naučnim djelima i enciklopedijama, u turskim enciklopedijama, i u nekih drugih naroda koji su s nama imali historijske kontakte, mi smo uvijek predstavljani kao Bošnjaci.
Tito’nun Yugoslavyası, 1971 yılında nüfus sayımında Boşnak Milleti yerine kullanılmaya başlanan (ulusal anlamda) “Müslüman” terimi, Eylül 1993’te yapılan son Boşnak Meclisi’nde yerini “Boşnak” terimine bırakmış ve asırlık bu ulusal ismin oybirliğiyle alkışlarla geri dönmesini sağlamıştı. İsimle mücadeleyi büyük sözlere gerek kalmadan, herhangi bir tartışma, yorum ve gerekçe olmadan sonlandıran tam bir anlaşma ve rahatlama atmosferinde…
■ Termin Musliman (u nacionalnom smislu), koji je uveden u popis stanovnistva 1971, zamijenjen je terminom Bošnjak na posljednjem Bošnjačkom saboru, septembra 1993. godine, na kojem je jednodušnom aklamacijom vraćeno ovo narodno viševjekovno ime, u atmosferu potpune saglasnosti i olakšanja da se to natezanje s imenom okonča, bez velikih riječi i bez ikakvih prenemaganja, tumačenja i pravdanja…
Komünistler Birliği, bir Müslümanı Müslüman olarak asimile etmek için ulus ismimiz olan Boşnak yerine Müslüman terimini bize getirdi oysa bir Müslüman herhangi bir başka milletten de olabilir. Bu konuda iki mükemmel aydınımız Dr. Enes Kariç ve diğerleri Reşid Hafizoviç, Emir Şekib Arslan’ın 1993’te Saraybosna’da yayınlanan “Müslümanlar neden geride kaldı ve diğerleri ilerledi?” kitabının sonsözünde:
“Sonunda tarihi hafızamız tamamen unutulmaya yüz tuttuğunda, başkaları bizi Müslüman olarak adlandırdı, ama bunu sadece Müslümanların yok edilinceye kadar avlanma mevsimini ilan etmek için yaptı. Günlük hayatımız bunun en iyi kanıtı değil mi? Yapmadılar. yani gerçek manevi köklerimizin kökeni hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamak ve zaten unutulmuş manevi vatanımıza şüphe götürmez bir şekilde işaret etmek amacıyla, ama alay ve küçümsemeyle etnik köken hakkımızı tanımak için bize Müslüman diye hitap ettiler. Kendi geçmişine ve manevi devamlılığına hiçbir şekilde hakkı yoktur. Bir de bizi başkasının yolunda yürümeye, başkasının tarihine, kültürel geleneğine ortak olmaya yönlendirmişken, bize bu hakkı tanısalardı. “
■ Savez komunista uveo je za nas termin Musliman, umjesto Bošnjak da bi se Musliman asimiliralo u musliman, a musliman može biti bilo koje nacije. Citirao bih o ovome izvanredno zapažanje dvojice naših vrsnih intelektualaca dr. Enesa Karića i dr. Rešida Hafizovića u njihovom pogovoru knjizi Emira Šekiba Arslana “Zašto su muslimani zaostali, a drugi napredovali?”, Sarajevo 1993. godine: “Napokon, kada je naše historijsko pamćenje postalo isto sto i posvemašnji zaborav, tada su nas, opet drugi, oslovili imenom Muslimani, ali samo zato da bi najavili lovnu sezonu na Muslimane, do istrebljenja. Zar naša svakodnevica nije najbolje svjedočanstvo za to? Nisu nas, naime, oslovili Muslimanima s ciljem da nas posvjeste porijeklo naših pravih duhovnih korijena i da nas nepogrešivo upute na već zaboravljenu duhovnu zavičajnost, već da bi nam, uz podsmjeh i prezir, priznali pravo na etnicitet koji nikako nema pravo na sopstvenu prošlost i na sopstveni duhovni kontinuitet. A ako bi nam to pravo i priznali kad su nas već bili usmjerili da koračamo tuđim putem i da budemo sudionici tuđe historije i tuđe kulturne tradicije.”
Müslüman kelimesi (dini anlamda) kaldı ve küçük “m”, harf ile yazıldı. Katolikler. Ortodokslar ve , Protestanlar da dini terim olarak yazılıyordu; ulus terimleri olarak değil. Ancak Müslüman kelimesi, İslam inancının milyarlarca mensubundan her birini ifade eder, üstelik nerede yaşadıklarına, hangi dili konuştuklarına ve milletlerin ne olduğuna bakılmaksızın. İslam milletlerinin her birinin kendi milli ismine sahip olduğu da bilinmektedir.
■ Ostaje termin musliman (u vjerskom smislu) i piše se malim “m”, malim početnim slovom kao i kršćanin, hrišćanin, protestant… Termin musliman označava svakoga od milijardu pripadnika islamske vjere, bez obzira gdje žive, kojim jezikom govore i bez obzira koje su nacije. Poznato je da svaki od islamskih naroda ima svoje narodno ime.
Bosnalı ve Hersekli terimi tamamen ucu açıktır ve Bosna Hersek’te doğmuş veya Bosna Hersek’te yaşayarak bu sıfatı kazanmış olan herkes anlamına gelir. Bölgesel, coğrafi bir terim olduğu gibi ulusal bir terim de olabilir. Sırp ve Sırp terimleriyle de benzerlikler var. Bir Boşnak’ın Boşnak olması gerekmediği gibi, bir Sırp’ın da Sırp olması gerekmiyor.
■ Termin Bosanac (i Hercegovac) potpuno je jasan i označava svakoga ko je rođen u Bosni i Hercegovini ili je to stekao življenjem u BiH. To je regionalni, geografski termin, a može biti i državni. U tome ima i sličnosti s terminom Srbijanac i Srbin. Srbin ne mora biti Srbijanac, kao što Bošnjak ne mora biti Bosanac.
Hatta Boşnak teriminin Müslüman Boşnak, Katolik Boşnak, Ortodoks Boşnak’ı da kapsayabileceğini düşünen eğitimli kişiler bile var. Bunlar bir çeşit Bosna Hersek kokan keyfilik, hatta zararlı keyfiliktir. üniterizm. Bizim Bosna Hersek’imizde Ortodokslar Sırp, Katolikler ise Hırvattır. 19. yüzyılın ikinci yarısı böyle olduğu biliniyor ve nedeni de biliniyor. Buna saygı duyulmalı, aksi takdirde bunda yeni bir kutsal üçlü oluşturanlara benzerdik. Öyle olmamalı !
■ Ima čak i obrazovnih pojedinaca koji misle da se pod termin Bošnjak može podvesti Bošnjak-musliman, Bošnjak-katolik, Bošnjak-pravoslavac. To su proizvoljnosti, čak štetne proizvoljnosti koje mirišu na neku vrstu bh. unitarizma. Naši bh. pravoslavci su Srbi, a katolici Hrvati. Zna se od kada je to tako (druga polovica 19. vijeka) i zna se zašto. To se mora uvažavati, inače bismo sličili onima koji prave neko novo sveto trojstvo u tome. To ne.
(Alija Isaković, Boşnak’ın en önemli oyun yazarlarından, roman yazarlarından, sözlük bilimcilerinden ve dil ile edebiyat tarihçilerinden biridir.Modern Boşnak dil kültürünün kurucusudur. Genel olarak en önemli Boşnak aydınlarından biridir. Stolac’ta doğmuştur. 1932 ve 1997’de Saraybosna’da öldü.)
■ (Alija Isaković je jedan od najznačajnijih bosanskohercegovačkih dramatičara, pisca, leksikografa i historičara jezika i književnosti. Utemeljitelj je moderne bosanske jezičke kulture. Jedan je od najznačajnijih bošnjačkih intelektualaca uopće. Rođen je u Stocu 1932., a preminuo u Sarajevu 1997. godine)
NUSRET SANCAKLI
