Bosna Hersek ve Sancak tarihin hiçbir döneminde boş topraklar değildi. Arkeolojik kalıntılar, tarihi Bosna topraklarında 25.000 yıldır insanların yaşadığını gösteriyor.
16.000 YILDIR BOSNALILARIN YAŞADIĞI BOSNA HERSEKİN KÜLTÜREL VE TARİHİ HAZİNESİ, MUHTEŞEM BİR GEÇMİŞE SAHİP STOLAC ŞEHRİ
Güneşe tapan ilk insanlar, İliryalılar, Gerk denizcileri, Romalılar, Gotlar, Avar Türkleri, Slavlar, Bosna Banlık ve Bosna Krallığı, Osmanlı Türkleri, Venedikliler, Avusturya – Macaristan İmparatorluğu, gelecek nesillere mağara duvarlarındaki çizimler, çanak-çömlekler, mezarlar levhalar, kaleler, köprüler, camiler, yapılar gibi arkeolojik kalıntılar ile Bosna Hersek’in geçmişine ait mesajlarını bıraktılar.
Stolac, Bosna Hersek’teki en uzun ve dönemine göre en gelişmiş kentsel yaşam geçmişine sahip bir bölge bulunuyor ve 3500 yılı aşkın bir süre boyunca kentsel yaşam formlarının maddi kanıtlarının korunduğu İlirya şehri Daorson ile çok az sayıdaki Balkan bölgeleri grubuna aittir
Stolac bölgesinde sosyal anlamda insan topluluğunun varlığının devamlılığı 16.000 yıl öncesine dayanmaktadır.
Bölge Akdeniz ikliminde yer aldığı için başta üzüm olmak üzere her türlü meyve yetişmiştir. Antik çağlardan beri bu bölgeye olan ilgi, çevredeki kalıntılar tarafından kanıtlanmıştır: Badany Mağarası, Paleolitik yaşam alanı, siklopean duvarlarıyla hayranlık uyandıran müstahkem İlirya kasabası Daorson ve Orta Çağ Boşnyaninlerin (Boşnakların) Radimlya, Bolyuni, Rotimlya’daki stecak mezar taşlarının ünlü nekropolleri (tarihi mezarlıkları) ve tarihi Vidoştak şehri ile kalesi bu örneklerdendir
Yerleşmenin adı tarih boyunca değişikliklere uğramış olmasına rağmen en çok bilinen eski adı ile M.Ö 4. ve 3.asırda Daorsoi veya Daorson olarak bilinen muhteşem bir şehir daha sonra Romalılar döneminin Diluntum, Stolac’ın yukarısındaki Osanyici köyünde bulunuyor.
Bugünkü yerleşimin adı Stolac, ilk olarak 1420’de (loco dicto Stolac) ve1436’da Vidovski Kalesi’nde geçmektedir. Bunu Osmanlı’da Iice ve iIstolce, ardından Vidoska ve son olarak Stolac takip etmektedir.
Badany Mağarası’ndaki çizimlerin gösterdiği gibi, insan elinin izleri 15.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Bunlar, net bir atın görüntüsü ile avlanma detaylarının açıklamalarıdır (bu, Neolitik dönemine ait bir yerleşimidir).
Balkanların devlet ve birlik kurmuş ilk sakinleri olan İliryalılar, Doarson şehri ile izlerini bıraktılar, Roma kalesi Diluntum’un kalıntıları da bulundu. Bir de taş traversleri, nekrologları, stecak mezar taşları ile muhteşem Radimlya Stolac yakınlarında bulunuyor. Yahudi haham Mos Danon’un mezarı da burada. Orası Yahudilerin türbelerinden biriydi ve öyle olmaya devam ediyor
Türklerin döneminde anıtlar, camiler, meydanlar, kiliseler, kütüphaneler inşa edilmiştir. Daha sonra bu yapıları Akdeniz kültürünün özellikleri izlemiştir.
Stolac, 1980’den beri UNESCO’nun koruması altındaki tarihi mirasına sahip bir şehirdir. En son Bosna Hersek Cumhuriyeti’ne (RBiH) yapılan işgal ve soykırım amaçlı savaştaki olayla sırasında, Stolac şehri pek çok tarihi özelliğinden yoksun kaldı.
GİDİP GÖRMEK, GEZMEK VE ORALARDAKİ 16.000 YILLIK BOSNALILARIN GEÇMİŞİ HİSSEDEREK YAŞAMAK LAZIM
NUSRET SANCAKLI
