Bosnalılar inanç kavramlarının değişim sürecinde 12. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar dayanan uzun bir dönüşüm yaşamıştır. Bu yaşanılan dönüşümün arka planı unutulmamalıdır. Günümüzde Bosna katliamlarının altında yatan nedenlerden biri Müslüman karşıtlığı olarak bilinse de Bosna’yı bölme girişimi Bosnalıların İslam’ı benimsemesinden asırlar önce başlatılmıştı.
Osmanlının Bosna’ya gelişinden önce Bosnalılar tek tanrılı bir Hristiyan mezhebi olan Bogomilizm inancına mensuptu. Orta Çağ’da ortaya çıkan Bogomilizm, baba-oğul-kutsal ruh üçlemesine karşı olduğu için Hristiyanlığın temel anlayışına göre sapkın bir din ve Hristiyanlığa hakaret olarak kabul edilmişti. Bunun üzerine Bogomil olmaları sebebiyle Katolik Hırvat ve Ortodoks Sırp/Hırvatlar tarafından kafir kabul edildiler.
Slav dillerinde “bog”, tanrı; “o”, nın; “mil” ise sevimli demek olup “Bogomil” kelimesi “tanrının sevdiği” anlamına gelmektedir. Bogomiller de Müslümanlar gibi putperestliğe karşıydı ve tek bir tanrının hakimiyetine inanmaktaydı.
Bogomilleri Hristiyanlaştırmak için çaba sarf eden din adamları ve krallar bu inancı yasaklamak üzere mahkemeler kurmuş, bildiriler yayınlamış, Bogomilleri “Kafir Babunlar” adıyla lanetlemiş ve onları destekleyenleri diri diri ateşe atmıştı. Ortodokslar tarafından Ortodoks inancını benimsemeye zorlananlar olmuş, kabul etmeyenler binlerce yıllık topraklarından Doğu Balkanlar’a sürülmüştü.
Sırplar tarafından kulakları, dilleri ve kafaları kesilerek çeşitli zulümlere maruz bırakılmış Bogomil liderleri kazığa saplanarak yakılmıştı. Hristiyanlardan arınmış bir Bosna Kilisesi oluşturmaya çalışan Bogomillerin kafaları kesilerek Bosna Nehri’ne atılmıştı. Zamanla köle olarak satılmaya başlanan Bogomillere yapılan zulüm ticarete dönüşmüştü. Böylece 2 asır boyunca Bosnalı Bogomiller özgürlük hayaliyle istemedikleri bir din savaşı içinde yaşadılar.
1463’te Fatih Sultan Mehmet’in Bosna’yı fethetmesiyle yerli halkın kendi inançlarını sürdürmelerine izin veren bir ferman çıkarıldı. Bu fermanda her inançtan kesimin kiliselerinin devlet tarafından korunacağı yazıyordu.
Bosna tarihi boyunca ilk defa yabancılardan değil de kendi hükümdarları tarafından böylesine bir baskı gören Bosnalı Bogomiller, doğal olarak kendilerine özgürlük garantileyen Osmanlıları kurtarıcı olarak görmüşlerdi. Aynı zamanda İslam’daki “Dinde zorlama yoktur” anlayışı, Bogomillerin arzu ettikleri huzurla örtüşmekteydi ve doğuda kırsal kesime göç etmeye zorlananların katlandıkları, onları İslam’ı benimsemeye yöneltmişti.
Osmanlının Bosnalılara birçok imkanlarla kucak açması ve dinde hoşgörü göstermesi, Balkan tarihindeki geniş çaplı değişim oluşumunun ana sebeplerinden biridir. Bosna’nın kalesi Jajce (Yaytse) fethedildiği zaman yaklaşık 36.000 Bogomil ailesi Jajce’ye, Fatih’in yanına giderek saygı gösterisinde bulunup topluca İslam’ı kabul etmişlerdir.
Tarihte gördüğümüz üzere, Bosnalıların ana kilisenin politik emelleriyle çatışan farklı din inançlarını seçmeleri hangi asırda olursa olsun özgürlüklerine ve hayatlarına mal olmuştur. Bu ayrımcılık yalnızca Bogomil inancındaki Bosnalıların Müslüman olmasına değil, aynı zamanda tüm Bosnalıların artık Osmanlı torunları olarak kabul edilmesine de yol açmıştır.
YAZAR: ŞİFA AKDOĞAN-BALKAN NEWS
