Nail Pinduk Kosova -Prizren
Bosna’daki Boşnaklar Ortaçağda Hristiyanlıktan ayrı bir mezhep olan Bogomilizmi benimsemişlerdi. Bogomilizm Bosna gibi diğer Balkan ülkelerine de yayılmıştır. O dönemde Bogomiler doktrinleri yüzünden sapkın olarak kınanmıştı, ancak sürdükleri bu inançtan sonra da İslam’ı kabul ettiler.Osmanlı yönetimi Bosna’ya geldiğinde Bosna’nın başkenti Saraybosna’da ülke çapında yüzlerce insan kendi istekleri ile İslamı seçmiştir.
Geçen yıl Türkiye de 15 Temmuz’daki darbe teşebbüsünü protesto etmek için Boşnaklar Sarajevoda bir araya gelip toplanmışlardı. Bosnalı hükümet yetkilileri, Türkiye’deki talihsiz olayı kınayan Cumhur başkanı Recep Tayyip Erdoğan’a tam desteklerini dile getirdiler. Bosna-Hersek Başkan Vekili Bakır İzetbegoviç, “Erdoğan kardeşime mesajım, burada Bosna-Hersek’teki güçlü desteğini göstermişti”dedi. Kendisi: “Amaçlananın tam tersi olacaktır … ve bu durumda kimin güvenilir olup olmayacağını belirleyecek.” dedi.Bence bu doğru çünkü Bosna Tarihine ve Osmanlı ile ilişkilerine baktığımızda Bosnalıların bunu kanıtlayan uzun bir hikayesi olduğunu görürüz.
Bosnalılar, Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildiği 1463’ten beri Türkler tarafından sevilen bir halk oldu.Fatih Sultan Mehmet Bosna topraklarına geldiğinde halkı selamladı ve , fethedilen halkın inançlarını korumasına izin veren kararnamesine okudu. O esnada binlerce Boşnakta İslam’ı kendi istekleri doğrultusunda kucakladılar.
Bosna Hersek hükümeti Yugoslavya’dan bağımsızlığını Bakır İzetbegoviç’in babası Alija Izetbegoviç’in liderliğinde ilan ettiğinde, Sırp nüfusun yoğunlukta olduğu Yugoslav ordusunun desteğiyle Bosnalı Sırp güçleri, Bosnalı Müslümanlara iğrenç suçlarla zulüm göstererek binlerce kişiyi öldürdüler ve bunların yüzde 80’i Boşnakdı.
Bu zulüm 1995 yılına kadar devam etti ve II. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa topraklarında toplu olarak öldürülen en kötü eylemdi. Bu, Boşnaklara yapılan ilk kitle katliamı değildi. Ataları, Katolik Sırplar ve Ortodoks Hırvatlar tarafından yönetilen “Bogomil” olma suçundan dolayı Katolik Kilisesi ve Sırp Ortodoks tarafından “sapkınlar” olarak görülen bir dini savaşa maruz kalmıştı. Bogomilizm, dini öğretileri Paulisyenlerin ve Maniheae’nin inanç sisteminden alınan bir Gnostik ikili mezheptir. Bogomilizm mezhebin de, “Tanrı’nın dostu” ya da “Tanrı’nın sevgilisi” anlamına gelen, Bogomil adında bir köy papazı tarafından Makedonya’da yaşayan öğreti kaynaklı olduğu düşünülmektedir.
Papaz Bogomil, zengin papazları ve soyluları şeytanın hizmetkârı olarak görerek eleştirirdi. İsa Mesih ile zengin papazlar arasındaki yaşam tarzındaki farklılıkları vaaz ederken İncil’e atıfta bulunmaktaydı. Bizans kontrolündeki Makedonya ve Trakya bölgelerinde yaşayan yoksul insanlar Bogomil öğretilerini izledi ve daha sonra Bulgaristan’daki Peter I’in yönetiminde siyasi ve büro makamlarının zulmüne karşı çıkan grup olarak örgütlendi.
Bogomiller Bulgaristan’da gelişmekle birlikte, öğretileri Bizans İmparatorluğu, Sırbistan, Bosna, İtalya ve Fransa’daki alanlara yayılmıştır. Bizans Döneminde Bogomilizm Bizans İmparatorluğu’na ulaştığında, Hekim Basil, Konstantinopolis’deki Bogomillerin liderliğini yaptı ve kendisi “kâfir” olarak görülerek tutuklandı ve1050 yılın da da yakıldı. Bogil’in Basil hakkında bildiklerimiz, Basil ve onun kınama ve infazı hakkında yazmış olan Bizans İmparatoru Alexio’nun kızı olan tarihçi Anna Comnena’dan geliyor. Basil, Ayasofya ile günümüzde Sultanahmet Meydanı olarak bilinen dikilitaşın arasında geniş kalabalıkların bulunduğu Hipodrom’da inşa edilmiş dev bir ateşle canlı canlı yakıldı.
Basil, büyük bir ahşap haça ya da yangına çakılmış arasında seçim önerildi. Basil’in ölümünden sonra İstanbul’da Bogomil etkisi sona erdi. Bosna’da Bogomilizm 12. yüzyılın sonlarında Bosna’da devlet dininin olduğu Bogomillerin altın çağıydı. Bosna, Katolik ve Sırp Ortodoks’tan başka yerlerde baskıya uğradığı halde, onlara güvenli liman teklif etti. Kulin, Büyük Ban (Macar Krallarının yerel temsilcilerinin unvanı), hükümdarlığı boyunca Bogomil’ler için çok önemli bir rol oynadı; Bogomillerin Katolik otoritesinden arınmış bir “Bosnalı Kilise” oluşturuldu. Kulin ve daha sonra Roma Katolik piskoposu Bosna’da Bogomilizm’e döndü ve Kulin öldükten sonra Papa tarafından başka bir Katolik hükümdarı görevlendirildi, ancak Bogomil inancını da kabul etti. Bu Papalık için son kıvılcım oldu. Papa 1222’de Bogomillere karşı bir Haçlı seferi ilan ederek Macaristan Bosna’yı istila etti. Her saldırı Bogomil tarafından engellendi ve inançları daha da güçlendi. 1408’de Macaristan tekrar Bosna’ya saldırdı.
Etkili Bogomil soylular kafaları kesildi – tıpkı bugünkü gibi – ve Bosna Nehri’ne atıldı. Bogomiler, Osmanlı’yı kurtarıcı olarak görmeye ve Türklerin Macarlar’a karşı 1414’te yardım etmesine yol açtı. Bogomil, Türklerle daha yakın ilişkiler kurarak, daha sonra Osmanlı’yı Bosna’yı 1463’te fethederek karşıladı. “Bogomiller Sultan tarafından fethedilmesini tercih etti. Papa “yazan Authy Phyllis” Yugoslavya “adlı kitabında.
İngiliz yazar Rebecca West, “Kara Kuzu ve Gri Falcon , Yugoslavya Yolculuğu” isimli kitaplarında da “Papalık hoşgörülü olsaydı, Avrupa’ya 600 yıl boyunca Türkiye sahip olamazdık” dedi.
Bogomiller, Basil’in Bizanslılar tarafından “kafir” olarak yakıldığı İstanbul’un padişah tarafından yönetilen hoşgörü ve barışı duymuş olabilir. Padişah onları kucakladı ve onlara dönüştürmeye zorlamak yerine dini özgürlüğe kavuştu. Türkler Bosnalıları güvenilir olarak gördüler ve Osmanlıda birçok sadrazam ve devlet adamı Bosna’dan seçildi. Papalık, Bosna Hersek’in Katolik olması için zorladığını ve planladığını söyleyebiliriz, ancak onlar samimi Müslümanlar olmayı seçti.
