Kazım Kul Giresun Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü
II.Dünya Savaşının sonunda başlayan 1945-1990 yılları arası dönem, “Soğuk Savaş” dönemdir. Soğuk Savaş’ın bitişiyle birlikte Yeni Dünya Düzeninde ABD en büyük asimetrik güç ve Askeri-siyasi açıdan lider konumunu almıştır.
Soğuk savaş sonrası karşımıza çıkmakta olan sektörlerden bir tanesi de şüphesiz Özel Askeri Şirketlerdir. Özel askeri şirket kavramı paralı askerlik olarak düşünüldüğünde aslında geçmişi antik çağa kadar dayanmaktadır.
Sektör paralı askerlikten farklıdır ve sektörü paralı askerlikten farklı kılan gerekçeleri vardır. Bunların başında birincisi sözleşmenin olması ve yasal bağlılığın bulunmasıdır.
Paralı askerlikle günümüz özel askeri şirket çalışanları arasında ortak bir yargı varsa oda şudur ki askerliği maddi kazanç ( para kazanma ) elde etme aracı olarak görmektir. Dün bireyler kazanırken şimdi şirketler kazanıyor mantığıdır.
Soğuk savaş sonrası kaşımıza sıkça çıkan ve aslında pek gözükmese de kapımızı sık sık çalan Özel Askeri Şirketler aynı zamanda bu dönemde yükselişe geçmiştir. Yükselme nedenlerinin bu döneme denk gelmesi kaçınılmaz bir gerçektir. Bu gerçeğin altında yatan neden ise soğuk savaş sonrası dünyadaki siyasal değişme ve bunun akabinde ekonomik gelişmelerdir.
Özel Askeri Şirketler’ inbirden fazla çalışma alanlarının olmasının yanı sıra birçok alanda faaliyet göstermeleri revaşta olmalarının bir diğer nedenleri arasında sayılabilir. Temel çalışma alanları : Eğitim, İstihbarat, danışmanlık, lojistik ve operasyonel destek, çatışma sonrası çözümler, güvenlik hizmetleri, askeri hizmet vs vs. sayılabilmektedir. Bu durum da kullanım alanlarının gelişmesine, müşteri fazlası ve çeşitliliğine yol açmaktadır.
Bütün bu değerlendirmeler ışığında hareket ettiğimizde gelişen ve değişen sektör olmasının ispatının yapılması zor olmasa gerek. Bu hali hazırda tetikte bekleyen sektörü en çok kullanan ülkeler ve örgütlere bakmak yeterli olacaktır. Günümüzde küreselleşmeye doğru evrilmenin yaşanması askeri alanda tercihin hangi yönde olacağı açıkça gözler önündedir. Bunun yanı sıra P.W. Singer’ in özel askeri şirketleri: Askeri hizmet şirketleri, Askeri Danışmanlık şirketi ve Askeri Destek şirketi olmak üzere üçe ayırması ve kavramlar ışığında hareketle sürekli farklı isimler adı altında, farklı çalışma alanları olması hasebiyle sektörün sürekli canlı, hareketli ve değişken olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Konuyu biraz açmamız gerekirse bu sektöre en çok başvuran devletler :İngiltere, ABD ve Güney Afrika ülkeleridir.
Bu ülkeler genel alanı kapsadığı için sıklıkla zikredilmektedir o yüzden bu sayı oldukça arttırılabilir. İngiltere ve ABD bu şirketleri gizli emelleri ( sömürgecilik, emperyalizm) nin yanı sıra kendi orduları içinde kullandıkları ve bu ordular sayesinde operasyonlarını gerçekleştirdikleri herkesin malumudur. Hele de vekalet savaşlarının olması, Hibrit savaşların yaşanması sayıca çok tercih edilmelerine bir işarettir. Bu İşaretin ana gerekçesi dünyada özel askeri şirketlerin katılımıyla yapılan askeri müdahalelerin yaklaşık yüzde altmışına tekabül etmesidir. Bunun yanı sıra örgütler açısından en bilineni ise BM barış gücü operasyonlarında kullanılıyor olmalarıdır.
Devletler ve örgütler açısından kullanılıyor olmalarının 30 yıl savaşlarında devletlerin orduları kiralık ordulardan oluşurken, 1648 Westphalia barışı ile egemen devletlerin kendilerine ait orduları olmuştur. Soğuk savaş sonrası savaş algısındaki değişiklik , neo-liberal politikalar, özelleştirmelerin yaşanması ve mevcut konjöktürde oluşan güç boşluğu kiralık orduları tekrar gün yüzüne çıkarmıştır.
Özel askeri şirketlerin en yoğun olarak kullanıldığı yer Irak ve Afganistan savaşıdır. BM barış gücü operasyonu olarak verilebilecek en güzel örnek ise -günümüze de hitap etmesiyle- Bosna-Hersek ve Kosova müdahaleleridir.
Şu anda Suriye de kullanılıyor olması bizleri şaşırtmamalıdır. Temel görevi ve tek bildiği şey askerlik olan Özel Askeri Şirket personelinin zevk için yaptığı hizmetin “Ekmek elden su gölden” mantığıyla hareket ettiği ve tabir yerindeyse para kaynağı olarak iş yaptığı alanlar genel de dünyadaki çatışma alanları, özelde ise Ortadoğu’ dur.
BOŞNAK MEDYA
