ORTA ÇAĞ BOSNASI’NDA KULLANILAN “İYİ BOŞNYANİNLER” KİMLERDİ ?

İYİ BOŞNYANİNLER TÜM BOSNA HALKI İÇİN Mİ, YOKSA SADECE BOSNA’NIN SEÇKİN SINIFI İÇİN Mİ KULLANILDI ?

 

“İyi Boşnyaninler” teriminin birçok yorumu var. Kimilerine göre tüm Boşnaklara, kimilerine göre ise sadece “Bosna Kilisesi *Bosna İnancı)”nin önde gelen rahiplerine atıfta bulunmaktadır.

Ancak, bu unvanın kazanılması, edinilmesi gerekiyordu. Bu unvan yalnızca yüksek bir asilzade veya daha nadiren “Bosna Kilisesi (Bosna İnancı)” nin ileri gelenleri için kullanılmıştı.

Bu unvan, yüksek soyluların elit üyeleri ve daha az sıklıkla Bosna toplumundaki din adamları tarafından taşınırdı. bu terim genellikle “Burada, Bosna inancına sahip iyi bir Boşnak yatıyor …” yazan anıtsal Steçaklarda görülür.

Bu nedenle Boşnyanin, Bosna’nın bir parçası olan Herseklilerin de dahil olduğu Bosna halkının her bir üyesinin adıdır. Hersekliler (Humljani) Usoralılar (Usorani), Tuzlalılar (Soljani) ve diğer bölgelerde yaşayanlar tarafından Boşnyanin ismi gönüllü olarak kabul edildi.

“İyi Boşnyanin” terimi ise, Boşnyaninlerin yüksek soylularının ve din adamlarının, Bosna elitinin bir üyesi için hak edilmiş bir ünvan olarak kullanıldı.

Bosna Kilisesi’nin (Bosna İnancı) ileri gelenlerinin kendi dini isimleri vardı; ve onları genellikle “Kristiyanların İnanç Önderleri” ve çok nadiren “İyi Boşnyaninler” olarak anılan “İhtiyar” ve “Misafir” unvanlı din adamları idi. Bu ismin seçkin yüksek soylular arasında hakim olduğunun bir başka kanıtıdır.

Böylece, önemli kararlar alırken, Bosna Kralı I. Tvrtko huzurunda her zaman karara tanık olarak yemin edecek (Şahitlik edip kararları onaylayacak) “12 İyi Boşnyanin” bulundururdu.

Buna bir örnek, Tvrtko’nun babası Prens Vladislav tarafından eşi Yelena ve her iki oğluyla birlikte Prens Vlatko Vukoslaviç’e verilen iki yazılı onay belgesidir. Bu belgede onlarla birlikte “12 İyi Boşnyanin de yemin eder”.

Bir diğer örnek ise Katip Dražeslav’ın notlarıdır (metnin bu bölümünün Türkçe çevirisini özellikle yapmak istemedik. Orijinal Orta Çağ Boşnyanin Dili ile okunmasını istedik) ;

“Dijaku gospodina Tvrtka”, “Az rob boži… gospodin knez Vladislav i gospoja kneginja Jelena i gospodin ban Tvrtko i njegov brat knez Vlk dali su veru svoju gospodsku i zakleli su se dumanadesete (dvanaest) dobreh Bošnan i potvduju mu svoim listom, kako da nete poreći knezu Vlatku Vukoslavu onoga lista koega e pisal gospodin ban Stepan knezu Vlkoslavu u onzi list kako da ga nete poreži ni knezu Vlatku, ni negovu detetevu, nego li da mu e one zakon; na to mu su veru dali i zakleli se dumnadesete dobreh Bošnan”.

Bu tür belgeler, ortaçağ Bosna halkına Boşnyanin dendiğini ve soyluların seçkinlerine ve daha az sıklıkla din adamlarına “iyi Boşnyaninler” denildiğini doğruluyor.

Tanınmış Hırvat tarihçi Jaroslav Šidak da bu tezi doğruluyor ve şöyle diyor:

“Böylece, Bosna Kilisesi’nin (Bosna Aryan ve Bogumil inancın) soylularının ve daha sonra ileri gelenlerinin itibarının artmasıyla, daha doğrusu seçkinlerin her iki katmana ayrıldığı andan itibaren, “İyi Boşnyanin” veya “İyi Boşnyaninler” adı ortaya çıktı.

Bu konularda çalışmalar yapmış Akademisyen dr. Srećko Đaja şöyle yazıyor:

“Ortaçağ Boşnakları kendilerine Bogomiller değil, ‘Kristiyanlar’ diyorlardı (Hristiyan Katolik ve Ortodokslar ise kendilerine Krişçiyanlar diyordu) ve dini örgütleri de Bosna Kilisesi’ydi (Bosna Diyaneti).

Latin ve Bizans kaynakları onlara daha önceki dini sapkınlıkların çeşitli adlarıyla (Heretikler, Patarenler vs) atıfta bulunurlar, ancak onlara asla Bogumiller demediler”.

“İyi Boşnyanin” terimi, korunmuş birçok ortaçağ tüzüğünde ve “İyi Adamlar / Dobri Ljudi”, yani Bosna Kilisesi’nin (Bosna İnancı) en ünlü ileri gelenlerinden, Misafir Radin Butkoviç’in 1466’da vasiyetinde bulunan “İyi Eş / Dobrih Mužje” terimlerinde bulunabilir.

Görünüşe göre, bu terimler Bosna Kilisesi’ndeki hizmetlere atıfta bulunmuyor, ancak mahkeme davalarında nitelikli tanıklar anlamına gelen Latince “boni homines” teriminin Boşnakça varyantına atıfta bulunuyor.

Birinin böyle olabilmesi için özgür sınıfa ait olması ve onu bağımsız kılan mülke sahip olması gerekiyordu.

Her şeye dayanarak, ilk önce küçük ulusların ortaya çıkma sürecinin gerçekleştiği sonucuna varabiliriz:

Usoralılar (Usorani), Tuzlalılar (Soljani, Hersekliler (Humljani), Neretvalılar (Neretljani) ve diğerleri daha sonra tamamı Boşnaklardan oluşan tek bir ulusla, Boşnyaninlerde bütünleştiler.

Bu, yüzyıllar boyunca Boşnyaninler ve “iyi Boşnyaninler” adlarının kesin bir şekilde var olduğunu, ancak ne Sırplar ne Hırvatlar, ne de “İyi Sırplar” veya “İyi Hırvatlar” adlarının olmadığını açıkça gösteriyor.

Haritada yazılı halk isimleri:

 

SLOVENLER

HIRVATLAR

ROMANYALILAR

BOŞNYANİNLER (BOŞNYANLAR)

RAŞYANİNLER (RAŞANLAR)

DUKLİYANLAR

ARNAVUTLAR

MAKEDONLAR