Prof. Dr. Enver İMAMOVİÇ Boşnakların tarihi mirası eserlerini hangi ülkelerin sakladığını ortaya koyuyor.

Boşnak atalarının yüzyıllardır yarattığı ve sahip olduğu çok sayıda sanat eseri, eski silahlar, tüzükler, dini kitaplar, eski kostümler, arkeolojik nesneler ve diğer değerli eşyalar yurtdışına kaçırıldı. Maalesef Bosna Hersek’teki resmi makamlar, üçlü yönetim sistemi yüzünden onları geri almak için hiçbir şey yapmıyor!

Boşnakların ve Bosna Hersek’in kültürel hazinelerinin Avrupa’nın dört bir yanına dağıldığı söylenebilir. Ağırlıklı olarak Roma, Bologna, Venedik, Moskova, Viyana, Budapeşte, Petrograd, İstanbul, Dublin, Napoli gibi yerlerde bulunuyor.

1463’te Bosna seferine katılan Türk tarihçi Dursunbey, “Bosna’nın şehirlerinde o kadar çok hazine ve zenginlik bulundu ki onları saymanın imkansız olduğunu” yazmıştır. Ona göre, yalnızca başkent Bobovac’ın hazinesinde diğer hazinelerle birlikte bir milyon düka bulundu !

 

■ Yıllar sonra 15. yüzyıldan kalma ünlü Hrvoy ilahisi Bosna’da bulundu ve Bogomil dini kitabı, 13. yüzyıldan kalma Tihoradić’in (Divoşe’nin) İncili başka bir yerde ancak 1960 yılında bulundu.

■ Kraliçe Katherina’nın hazinesi

Bosna’dan kaçan Kraliçe Katerina’nın yanında önemli miktarda pahalı silah, giysi, para, sanatsal tablo vb. götürdüğü bilinmektedir. Kocası Kral Tomaş’ın pelerinini ya da kılıcını ve diğer birçok değerli şeyleri de beraberinde götürdü. Çoğu bugün Vatikan hazinesinde ve St. Jerome ile Roma’da bulunuyor

■ Ban Kulin’in tüzüğü (1189); Ortaçağ Bosna Devleti varlık belgesi.

Ban Kulin tüzüğü, 12. yüzyıl. Üç nüshası var. Orijinalinin iki nüshası Dubrovnik Arşivlerinde, orijinal veya en azından konsept olarak kabul edilen üçüncü nüsha ise Petersburg’da Rusya Bilimler Akademisi (Devlet Kütüphanesi) kütüphanesinde bulunmaktadır.

 

Kral Dabişa’nın kızı Stani’nin Boşnakça yazılmış 14. yüzyıla ait vakfiyesi Viyana Devlet Arşivlerinde (Avusturya) bulunmaktadır.

Hrvoy Vukçiç’e verilen Kral Dabişa’nın Tüzüğü, Boşnakça yazılmış, 14. yüzyıl, Budapeşte’deki (Macaristan) Ulusal Müze’deki Dubrovnik Arşivlerinde (Hırvatistan) bulundu.

Sankoviç kardeşlerin Dubrovnik’e verdikleri Boşnakça yazılmış 14. yüzyıl beratı Viyana Devlet Arşivlerinde (Avusturya) bulunmaktadır.

Kral Stjepan Ostojić’in Dragišić kardeşlere verilen, 15. yüzyılda Boşnakça yazılmış beratı, Hırvat Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsünde ve Zagreb’de (Hırvatistan) hazinede bulunmaktadır.

Bosnalı Fransisken Papaz Evi’nin arşivlerinden tüzük. Gyöngyös, Macaristan’daki Fransisken Manastırı arşivlerinde yer almaktadır

Kral Styepan Ostoyiç’in Dragişiç kardeşlere verilen, 15. yüzyılda Boşnakça yazılmış beratı, Hırvat Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsünde ve Zagreb’de (Hırvatistan) hazinede bulunmaktadır.

■ Şimdiye kadar, aşağıda yazılı tarihi eserlerin yurtdışında olduğu kaydedildi:

56 Tüzük (Povelja)

31 Papalık yazışma ve mektupları

36 Bogomil dini kitabı,

1 Boşnakça yazılmış ortaçağ romanı,

2 vasiyet,

1 “Bosna Beyleri” nın şeceresi,

16 sanat resmi,

14 parça kilise kıyafeti,

1’i kraliyet olmak üzere 3 pelerin,

22 metal sanat objesi,

Yüzlerce Roma ve diğer antik sikkeler,

Yüzlerce arkeolojik obje.

Bugün bu Boşnakların tarihi mirası eserlerin bulunduğu ülkeler: Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Makedonya, Slovenya, Bulgaristan, Yunanistan, Türkiye, Rusya, İrlanda, Ukrayna, Avusturya, İtalya, Almanya, Macaristan ve diğerleri.

Son 500 yılda ülkeden alınıp götürülen Boşnakların tarihi eserlerinin en azından bir kısmı kurtarılsaydı, hepsini vitrinlerinde sergilemek için Bosna Hersek’te ikinci bir Ulusal Müze’ye ihtiyaç olurdu.