Boşnakların Karadağ'dan Zorla göçürülmesi ( Tarihimizden Acı Bir Kesit ) » Boşnak HaberBoşnak Haber

28 Mart 2024 - 08:38

Boşnakların Karadağ’dan Zorla göçürülmesi ( Tarihimizden Acı Bir Kesit )

Boşnakların Karadağ’dan Zorla göçürülmesi ( Tarihimizden Acı Bir Kesit )
Son Güncelleme :

08 Mayıs 2022 - 22:14

1875-1878 ARASINDA BOŞNAKLARIN BUGÜNKÜ KARADAĞ SINIRLARI İÇİNDE KALMIŞ OLAN BOŞNAK ŞEHİRLERİ NİKŞİÇ, KOLAŞİN VE BAR’DAN GÖÇÜRÜLMESİ !

Hersek Ayaklanması sonrasında Nikşiç, Kolaşin, Jablyak, Spuj, Zeta, Podgorica, Bar, Mrkoyeviç, Zaboyana ve Krayina’dan Boşnakların göçürülmesi sonucu, Boşnak nüfusun sayısı 43.000’den yaklaşık 12.000’e düşmüştür !!!
Boşnaklar yüzyıllardır yaşadıkları ve nüfus olarak da çoğunlukta oldukları bu şehirlerden Sancak ve Arnavutluk’a doğru yollara düşmüşlerdi. O tarihlerde bugünkü Sancak’ta (o günkü Yenipazar Sancağı) tek bir Karadağlı yaşamıyor ve Sancak tarihte olduğu bir Bosna toprağı idi
Sırp coğrafyacı ve etnolog, Sırp Kraliyet Bilim Akademisi başkanı ve Belgrad Üniversitesi rektörü J. Cvijić’e göre Nikşiç şehri, Balkanlar’daki en büyük Boşnak şehri idi. Nüfusun çekirdeğini, 17. yüzyılın sonunda Boka’dan Herceg Novi’den gelip yerleşen Müslüman aileleri oluşturuyordu. Boşnaklar orada çok rahat bir hayat yaşadılar ve ticaretle uğraştılar.
1859’dan itibaren Osmanlı Türk Devleti içinde özerk bir bölge olan Karadağ Prensliği, Grahovo, Rudine, Lukovo, Jupa ve Drobnyak’ın bir kısmını işgal ettiğinde, Boşnak şehri Nikşiç her taraftan kuşatılmış halde kaldı ve yalnızca Duga geçidi aracılığıyla Osmanlı Türk İmparatorluğu’nun geri kalanıyla bağlarını sürdürdü.
1875’ten beri bu şehir Karadağ ordusu tarafından kuşatılmış ve neredeyse izole edilmiştir. Osmanlı Türk ordusu, büyük fedakarlıklar pahasına şehre girmeye ve şehrin nüfusu için gerekli yiyecek ve kaynakları götürmeye çalıştı.
Nisan 1876’da, yiyecek yüklü 300 atlı bir Osmanlı Türk müfrezesi Nikşiç’e girmeyi başardı. Yaklaşık 200 aile, dönüşlerinde bu müfrezeyle birlikte geri çekildi.
1877 yılına kadar Niksiç’te 410 Boşnak ve 40 Ortodoks aile vardı ! (Günümüzde ise tek bir aile kalmadı)
Nikşiç için belirleyici savaş 9 Temmuz’dan 27 Ağustos 1877’ye kadar sürdü. Bir aydan fazla bir süre boyunca şehir, yaklaşık 16.000 askerden oluşan 15 Karadağlılardan oluşan ve Hersek adını verdikleri tabur tarafından kuşatılırken, şehrin savunmasını 1.000 Osmanlı Türk askeri ve 300 sivil Boşnak üstlenmişti.
Karadağ Prensi Nikola, askerlerine “Niksiç’in kanını içme ve özde Karadağ’a yapılan tüm kötülüklerin intikamını alma” fırsatı vereceğini söyleyerek askerlerini Türk ve Müslüman dolayısı ile Boşnak düşmanlığı üzerinden cesaretlendirdi. Karadağlılar şehri topçu ateşi ile tamamen harabeye çevirdiler, bu nedenle Ağustos ayında sadece bir günde 30 ila 40 Boşnak evi yıkıldı.
Yiyecek ve mühimmat eksikliği nedeniyle bir düşüş kaçınılmazdı. Sert sözlere rağmen, Prens Nikola, şehrin düşmesiyle birlikte savunucuları cesaretlerinden dolayı övdü ve silahlarla geri çekilmelerine izin verdi.Ancak Karadağ ordusu şehri tamamen yağmaladı ve harap etti.
Olaylara tanık olan İngiliz arkeolog Arthur Evans, Eylül 1877’de Nikşiç’ten her gün 60 Boşnak’ın ayrıldığını yazdı.
Hastalar ve yaralılar, Karadağ hükümetinin kendilerine hiçbir şey olmayacağını garanti ettiği için şehirde kaldı. Kalan az sayıda sakin, sadakat göstermeleri halinde yeni hükümetin kendilerine dokunmayacağına inanıyordu.Ancak ilk günlerden itibaren yetkililer Boşnakların üzerinde haç olan Karadağlıların giydiği şapkaları takmaya başlamalarını söylediler. Boşnaklar bu tür talepleri vaftiz eylemi olarak gördüler. Resmi Karadağ kaynaklarına göre, imamlar, haçlı şapkaları giyenlerin camiye girmelerini yasakladı.
1878 Nisan ortasına kadar 283 aile Niksic’ten taşınmıştı ve 1882’de şehirden 319 aile şehirden göçürülmüştü. Şehirde sadece 19 Boşnak aile kalmıştı. Bu şekilde Nikşiç nüfus değişimlere maruz kaldı. Boşnakların yerine kırsal alanlardan Karadağlılar yerleştirildi. Camiler ile İslam ve Doğu mimarisine ait birçok yapı yıkıldı. Bosna Hersek’e yerleşen Hacı Loja gibi çok sayıda aile ve şahsiyet, Bosna Hersek’in 1878 işgali sırasında Avusturya-Macaristan ordusuna direnmede rol oynayacaktır.
Niksiç’ten Boşnakların göçürülmesi ile çok sayıda Ortodoks Karadağlı ve Sırp aile yerleşerek eski Boşnak arazilerini ve evlerini ganimet olarak alıyorlardı.

KOLAŞİN
Kolasin, Berlin Kongresi kararıyla Karadağ’a ait olduğundan Osmanlı ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Boşnak nüfus onunla birlikte geri çekilirken, bazı aileler Gornyi Bihor’da kaldı.Daha sonra Tara Nehri, Karadağ ve Osmanlı Türk İmparatorluğu’nun sınırı oldu. Karadağ, Berlin Kongresi kararlarıyla Müslümanların haklarına saygı göstermeyi taahhüt etmesine rağmen bu taahüt asla yerine getirilmedi.
Novak Rakočević, “Crna Gora i Berlinski Kongres/Karadağ ve Berlin Kongresi” kitabında, Karadağ hükümetinin çıkarlarının Boşnaklar ve diğer Müslümanların, Rovac ve Moraça’dan gelen ailelerin mülklerine yerleşmeleri için zorla göçürülmeleri olduğunu belirtiyor.
1878 yılı sonunda Kolaşin’de hayat Boşnaklar için zorlaştı ve yüzyıllarca yaşadıkları toprakları terk etmeye başladılar. Gelecek yıl Eylül ayının sonunda, neredeyse tüm Boşnak nüfusu boşaldı. Göçürülenler, Kolaşin’in Karadağ’a ait olduğu gerçeğiyle kolayca barışamadılar, bu yüzden sık sık Tara Nehri’ni geçtiler ve baskın gerçekleştirdiler. Boşnak nüfusun topraklarına geri dönme isteği vardı.

BAR
10 Ocak 1878’de Karadağlılar Bar’ı ele geçirdikten sonra Boşnaklar İşkodra’ya sığınmıştı. Daha sonra yapılan Berlin Kongresi savaşı bitirdiğinde, Boşnaklar Prens Nikola’dan şehirleri Bar’a geri dönmelerine izin vermesini istediler, ancak o buna izin vermedi.Ardından Sultan II. Abdülhamid, Bar’ı savunmadaki cesaretlerinden dolayı Boşnakların İstanbul’daki Küçükçekmece’ye yerleşmesine izin verdi ve onları almak için İşkodra’ya gemiler gönderdi. Ancak Nikola dış baskı altında boyun eğmek zorunda kaldı, bu nedenle Mayıs 1879’un sonunda 198 Boşnak aile Bar’a evlerine döndü.

 

Nusret SANCAKLI

YORUM YAP