Balkan Müslümanlarının Türkiye’ye göçü, zaman içinde Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflaması ve çöküşü ile örtüşmekte ve bir bakıma kaybedilen toprakların “tahliyesini” temsil etmektedir. Öte yandan, göçmenleri harekete geçiren güdüler dini-politik ama aynı zamanda ekonomik ve varoluşsaldı. Aynı zamanda, Balkan devletlerinin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ortak çıkarlarının tanınabileceği geniş çaplı bir Balkan süreciydi (Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Yugoslavya). Böylece Yugoslavya vefasız Arnavut unsurundan kurtulmaya ve sömürgeleştirme için toprak kazanmaya çalışırken, Türkiye Kürtlerin, Ermenilerin ve Rumların daha önce göç ettikleri ülkenin ıssız bölgelerinde yaşamak için “uygun bir unsur” kullandı. Yugoslav Müslümanlar uygun propagandanın (hem Yugoslav hem de Türk) etkisi altında Türkiye’ye akın ettiler,
Böyle kontrollü bir göç unsuru, 11 Temmuz 1938’de İstanbulda Yugoslav-Türk Sözleşmesinin imzalanmasıyla yasallaştırıldı. Vardar, Zeta ve Moravian Banovina’nın 46 ilçesinden “Türkçe konuşan ve Türk kültürüne sahip” 40.000 Yugoslav Müslüman ailenin göçünü sağladı. Tanımlanan coğrafi alan BH’yi içermediğinden, söz konusu banovinalar, ilgilenen Boşnak ve Sancak göçmenleri için bir geçiş alanı haline geldi. Türkiye, altı yıl içinde 40.000 aileyi almayı taahhüt etti ve Yugoslavya’nın Türkiye’ye ödeyeceği mutabık kalınan tazminat, aile başına 500 Türk lirasıydı, yani. toplam 20 milyon lira. Sözleşme, göçmenlerin ve taşınır mallarının Yugoslavya pahasına Selanik limanına transferini sağladı.
Bu vesileyle, Sözleşmenin imzalanmasından önceki iki belgeyi getiriyoruz. Birincisi, 20 Eylül 1935’te Yugoslavya Krallığı Dışişleri Bakanlığı’nda düzenlenen ve Slav olmayan nüfusun Güney Sırbistan’dan göçünü ele alan Bakanlıklar Arası Konferans Tutanakları. İkinci metin, bakanlıklar arası konferansın dar komitesi tarafından hazırlanan ve 24 Eylül 1935’te Belgrad’da yapılan oturumda kabul edilen Taslak Göç Planıdır. Beş bakanlık ve Genelkurmay’dan temsilciler tarafından derlenen bu projenin sonuçları arasında, Türkiye ve Arnavutluk ile ikili anlaşmaların acilen kabul edilmesi gerekliliği yer alırken, Arnavutların göçü ile ilgili sorunlar olması durumunda, onların içlerine yerleştirilmeleri gerekiyor. Yugoslavya önerildi. Vatandaşlıktan kendi isteğiyle ayrılanlara vergi avantajı sağlandı, sadece gayrimenkullerini devlete bırakanlar Selanik’e ücretsiz ulaşıma güvenebilirdi. Genelkurmay’ın hemen hemen tüm önerileri, “Sloven olmayanların Türkiye ve Arnavutluk’a daha başarılı ve daha hızlı göç etmesi” için proje tarafından önerilen önlemler olarak oybirliğiyle kabul edildi: Tiran’dan göç karşıtı propagandanın bastırılması, Slav olmayan askerlerin daha sık davet edilmesi manevralar, “tahliye için uygun kişilerin” kamu hizmetine kabulünün yasaklanması, mevcut Slav olmayan yetkililerin ülkenin diğer bölgelerine nakledilmesi, yer adlarının ve soyadlarının kamulaştırılması vb. Her iki belge de Yugoslavya Arşivi’nde, Yugoslavya Krallığının Türkiye-Konstantinopolis Büyükelçiliği, Ankara (370), dosya 9, arşiv birimi 42, sayfalar 637-643’te saklanmaktadır. Metinler orijinal halleriyle iletilir,
20 Eylül 1935’te Dışişleri Bakanlığı’nda düzenlenen bakanlıklar arası konferansın tutanakları. Güney Sırbistan’dan Slav olmayan nüfusun göçü ile ilgili
Sunu:
– Dışişleri Bakanlığı’ndan: Sn. Siyasi Bölüm IV Bölüm Başkanı Ilija Milikić, Milivoje Milčić, danışman, Sn. Petar Cabrić, danışman, Sn. Radovan Mitrović, Sekreter;
– Tarım Bakanlığı’ndan: Sn. Vojislav Magovčević, Müfettiş, Mr. Đura Tatalović, Finans Departmanı Başkanı;
– İçişleri Bakanlığı’ndan: Sn. Dušan Tadic, müfettiş;
– Genelkurmay’dan: Sn. Jovan Sokolović, Albay Genelkurmay;
– Maliye Bakanlığı’ndan: Sn. Dušan Trajković, danışman;
– Ulaştırma Bakanlığı’ndan: Sn. Milos Popoviç, kıdemli ticaret memuru. Gen Bölümü Devlet Başkanlığı zel.
Oturum başkanlığını Sn. I. Milikiç. Tutanaklar Sn. Dr. Feodor Korenic ve Mr. Dr. Jožo Logar, Dışişleri Bakanlığı katibi.
Oturum saat 18.00’de açıldı.
***
Bay ILIJA MILIKIĆ diyor ki, Mr. V. Magovčević, bakanlıklar arası bir konferansta Türklerin ve diğer Müslümanların güney bölgelerinden göçü konusunu tartışmak arzusunu dile getirdi. Bu sorun bir an önce çözülmelidir, çünkü Arnavut sınırındaki yoğun Türk ve Arnavut kitleleri, ulusal ve askeri açıdan önemli bir sorun teşkil etmektedir. Yarım milyonu aşan Arnavutların sayısı 1931’den bu yana yaklaşık 65.000 arttı. Slav olmayan unsurun millileştirilmesinin başarısız olması, güney kısımlarda Ortodoks nüfusun az olmasının (güney kısımlarda 165.000 Ortodoks var) ve unsurumuzun millileştirmeyi gerçekleştirmek için yeterince hazırlıklı olmamasının nedenidir. Bu nedenle geriye kalan tek yol, Slav olmayan unsurun ülkeden çıkarılmasıdır.
Dışişleri Bakanlığı, Arbanasi’ye özel dikkat gösterilmesi gerektiğine inanıyor, çünkü bunlar, siyasi belirsizlikten bağımsız olarak, yavaş yavaş ulusal bir duygunun yaratıldığı komşu Arbanija ile yoğun ve sürekli temas halindeler.
Bugüne kadar, göç politikası belirli bir sonuç vermemiştir. Bu unsur Türkiye ve Arnavutluk’a taşınıyor. Geçen yıl çıkarılan Tüm İllerin Türk Kültürü Nüfusu İle Yerleştirilmesine Dair Türk Kanunu’na göre Türkiye’ye göç edenlerin sayısının artması ihtimali var. Bu amaçla Türkler, Romanya ile bir anlaşma yapmış ve Bulgaristan ile müzakereler devam etmektedir. Romanya ile yapılan anlaşmada 400.000 civarında Romanya’dan gelen Türklerin 5 yıl içinde göç etmeleri şart koşuluyor. Tüm mülkleri öncelikle Romanya hükümeti tarafından satın alınabilecek. Göç ederken belirli ayrıcalıklardan yararlanırlar; umuma mahsus pasaportsuz seyahat ederler, eski vergiler almazlar, memurlara emeklilik fonu için ödenen tüm para iade edilir, askere alınanlar daha fazla askerlik hizmetinden muaf tutulur, eşyaların gemilere devri için herhangi bir ücret ödenmez, yanı sıra çiftlik hayvanlarının, aletlerin vb. taşınması için. Vakit kısa olduğu için satılamayan muhacir mallarının değeri ile vakıf mallarının değeri, Rumen hükümeti göçmenlere kendi fonlarından ödeyecek ve daha sonra Türk hükümeti ile hesaplaşacaktır.
Daha önce Arbanasi’mizden belli bir miktar almak isteyen Arbanasi hükümeti, şimdi bunu mali nedenlerle yapamayacağını söylüyor. Ancak, bunu ulusal nedenlerle yaptığına inanıyoruz: Gelecekteki toprak iddiaları nedeniyle ülkemizdeki Arbanasi sayısını azaltmak istemiyor. 1936’da Türk hükümeti göçmenleri için 3.000.000 Türk lirasını onayladı.
§ Vatandaşlık Yasası’nın 55’i, Slav olmayan nüfusun tahliyesi olasılığını sağladı; ama buna rağmen, bizim açımızdan bazı zorluklar var.
İlk etapta bir hata yapıldığı fark edildi, çünkü tahliye beyanları aslında bizim insanımız olan Sancaklı Müslümanlarımızın çok sayıda raporlarını içeriyor. Dolayısıyla ülkeyi terk etmeleri için bir sebep yok. Gelecekte Slav nüfusumuzun bu tür açıklamalarının kabul edilmeyeceğine İçişleri Bakanlığı’nın dikkatini çektik.
Bir diğer zorluk da göçmenlerin mallarının tasfiye edilmesidir. Tarım Bakanlığı’nın Devlet İpotek Bankası’ndan 21.800.000 dinar alacağı krediyle bu sorun bir ölçüde çözülecek.
Unutulmamalıdır ki, mallarını tasfiye etmiş olanlar bile, sertifikaların toplanmasıyla ilgili büyük formaliteler göz önüne alındığında, pasaport almakta zorluklarla karşılaşmaktadır. Dışişleri Bakanlığı bu sertifikaların re’sen verilmesini önermiştir.
Çoğunluğu yoksul olan bu göçmenler ulaşım masraflarını kendileri karşılayamazlar. Bu nedenle sınıra ücretsiz veya en az %75 indirimli ulaşım sağlanmaları istendi. Ancak Ulaştırma Bakanlığı tarife düzenlemelerinden sapmayacaktır.
Her durumda, tahliye belirli bir plana göre yapılmalıdır. Mevcut sınırlı kredi göz önüne alındığında, askeri ve siyasi nedenlerle ilk etapta hangi ilçelere iskan edilmesi gerektiği belirlenmelidir.
Bay MILIVOJE MILČIĆ, Müslümanların tahliye edilmesi meselesinin yeni olmadığını, çünkü 1878’den (Muhajireen) beri var olduğunu belirtiyor. 1933’e kadar ölü bir mektup olarak kalan § 55 ile ilgili olarak yenidir. Sadece o yıl, Arbania hükümeti, ülkemizden herhangi bir nedenle Arbania’ya kaçan Arbanasilerin vatandaşlık sorununu çözmek amacıyla bu konuyu gündeme getirdi. § 55, 1 Kasım 1933’te değeri sona eren, Dışişleri Bakanlığı’nın talebi üzerine 1 Kasım 1938’e kadar uzatıldı. İfade verenlerin çok azı Arnavut hükümetinin göçmenlik izni vermemesi nedeniyle hareket etti.
Şu ana kadar sadece 20.000 kişi Türkiye’ye sınır dışı edildi. Arbania için yaklaşık 2.000 ifade verildi, ancak hiçbiri göçmenlik izni almadı. Ülkemizdeki Türkler, metropolden kopuk ve milliyetçi propagandaya tabi olmayan barışçıl bir unsurdur. Arbanasi ile durum, sınır bölgelerinde yoğun nüfuslu oldukları (bazı ilçelerde toplam nüfusun %90’ından fazlası) göz önüne alındığında tamamen farklıdır.
Türkiye ile dostane ilişkilerimiz var ve Türk göçü sorununu birkaç ay içinde çözebiliriz. Türkiye, Türk kültürünün tüm insanlarını kabul eder ve bu şekilde Arbanasi’nin bir kısmı tahliye edilebilir.
Hiçbir zayiat bu sorunu çözemeyecek kadar büyük değildir. Tarım Bakanlığı, bir planlama teşkilatının yardımıyla, Arnaut komplekslerini parçalayarak, birkaç ailemizin her köye girmesine izin vermeli ve Arbanya sınırı boyunca bir kemer Arbanas’ı tamamen temizlemeli.
Bay VOJISLAV MAGOVČEVIĆ, Tarım Bakanlığı’nın 15 yıldır kolonizasyon yürüttüğünü söylüyor. Çoğu pasif bölgelerden (Bosna, Lika, Hersek, Karadağ) göç etti. Ancak bu çalışma şimdiden tüm boş arazileri tüketti ve arazi için başvuran ve güney bölgelere yerleşme olasılığını bekleyen 17.000 aile daha var. Sorunun tek çözümü, özellikle 17 ilçede güçlü olan Türk ve Arbanaslı unsurların göç etmesi olacaktır; Nüfusumuzun %27’si ile Slav olmayanların %73’ü arasında bir ilişki vardır. Ulusal nedenler, kolonizasyonun Arnavutluk sınırının hemen yanında devam etmesini gerektiriyor. Bu amaçla Tarım Bakanlığı, Güney Sırbistan’daki Arbanian ve Türk mülklerinin satın alınması için Devlet Mortgage Bankası’ndan 21.000.000 dinar kredi aldı. 15.000 hektarlık arazinin tamamı satın alınsaydı, Kolonistlerimizin 3.000 ailesinin yerleşebileceği bir yerde, toplam 30.000.000 dinara ihtiyaç duyulacaktı. Bununla birlikte, bazıları Türkiye sınırına sadece ücretsiz ulaşım sağlamak istiyor, bu yüzden topraklarını ücretsiz olarak devrediyorlar.
Arbanian nüfusunun yaklaşık %85’inin bulunduğu Arbanian sınırı boyunca, Arbanasi’yi hareket etmekten caydıran, Arbanian hükümetinin desteklediği aktif bir Arbanian Komitesi var.
Bana satılan mülkler için sadece uygun bir pasaport alacak, orduda hizmet edecek ve tüm vergileri ödeyecek kişilere para vereceklerdi; hemen trenlere binerlerdi. Polis yetkililerimizin daha önceki uygulaması, yarım yıl geçerli pasaport verildiğinde yanlıştı, çünkü bu kişiler vatandaşlıklarını kaybetmediler ve geri döndüler.
Ana fikirlerde tahliye planı ve programı geliştirilmelidir. Bu bağlamda, Romanya ile yapılacak düzenleme kesinlikle bir temel teşkil edebilir.
Sn. ILIJA MILIKIĆ daha sonra, Vatandaşlık Yasası’nın 55. Maddesi temelinde Slav olmayanların göçünü engelleyen güçlükleri ortadan kaldırmak için alınması gereken önlemlere geçiyor. Bu, ücretsiz pasaport verilmesi, tüm vergilerden muafiyet, devredilen mal karşılığında devlet sınırına ücretsiz ulaşım sağlanması, Türkiye ile Romanya’ya benzer bir sözleşme yapılması, askerlikten muafiyet gibi konuları içerecektir. Ayrıca, göçmenler için gerekli olan birçok sertifikanın alınmasına yönelik idari prosedürü de basitleştirmelidir.
Bu tedbirlerin bir an önce hayata geçirilebilmesi için Sn. I. Milikić, Mr. M. Milčić, Albay J. Sokolović, D. Tadić ve V. Magovčević, Slav olmayan kişilerin göçünü hızlandırmak için alınacak bir önlem taslağı hazırlamakla görevlendirildi ve Bakanlar Kurulu’na kabul edilmek üzere sunulacak .
TÜM KATILIMCILAR bu öneriye katılıyor.
Sayın Albay J. SOKOLOVIC, Türkiye ile yapılacak sözleşmeden bağımsız olarak, Slav olmayanların bizim tarafımızdan göç etmesini kolaylaştırmak için çeşitli önerileri olduğunu söylüyor.
1. Kanunen onları tüm vergi yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmeye zorlamak için;
2. Dostumuz sayılanlar da tehcir propagandası yaptıkları için, Türklerimiz ve Arbanyalılarımız arasından muhacirleri çıkarmak;
3. Türklerimiz milli azınlık sayılmadığından, çocuklarını milli okullarımıza yazdırın, çünkü bu bölgelerden askere gelen gençlerin dörtte üçü şimdiye kadar sadece Türkçe yazıyor;
4. taşınmak istemeyenlerin devlete veya kendi kendini yöneten hizmetlere kabul edilmediğine dair gizli bir bildirimde bulunmak;
5. Yer ve alan adlarını millileştirerek bu alanlara karakter kazandırmak;
6. Arbanya sınırı boyunca elementimizin yaşadığı bir bölge yaratın. Bu amaçla, sınırda kolonizasyonla başlayın ve ardından sistematik olarak iç yöne doğru ilerleyin. Bu sorunu parça parça çözmeyin, yaklaşık 10 yıllık bir plan benimseyin.
Slav olmayan unsurun göçünün organizasyonu için ilk önlem olarak, Mr. Albay J. Sokolović, yetkinliğe bakılmaksızın tam sorumlulukla bir arada kalacak olan kalıcı bir dar komite oluşturulmasını önermektedir.
TÜM KATILIMCILAR bu öneriye katılıyor.
Konferans şu sonuca varıyor:
1. Göç konusu Türk hükümeti ile gündeme getirilmeli ve Romanya’dakine benzer bir şekilde, yani özel bir sözleşme yoluyla çözülmesi için çaba gösterilmelidir.
2. Taşınmak isteyen herkese ücretsiz göçmen pasaportu verilmelidir.
3. Tüm bu kişiler, ödenmesi gereken tüm vergilerden (vergiler, ek ücretler, vb.) muaf tutulmalıdır.
4. Sınıra ücretsiz ulaşım karşılığında gayrimenkul teklif edenlerle tanışmak. Kendi mülkü olmayan yoksullara ve mülkünü satanlara ücretsiz ulaşım sağlayın, ulaşımı %75 indirimli yapın.
5. Bu kişiler, paranın yanı sıra yanlarında taşıdıkları ölü envanter üzerindeki tüm vergileri ödemekten muaf olmalıdır.
6. Kara ve Denizcilik Bakanlığı, orduda görev yapmış ve askerlik hizmetini düzenlemiş olup olmadıklarına bakılmaksızın, tüm bu kişilere tahliye izinlerinin verilmesi için zaten bir emir çıkarmıştır. Ayrıca taşınmak isteyenler ve askerlik yapanlar da serbest bırakılmalıdır.
Yukarıdaki ilkelere dayalı olarak, dar komite bir sonraki bakanlıklar arası konferansta kesin olarak alınacak ve Tarım Bakanı’na sunulacak olan bir tahliye planı hazırlayacaktır. Sayın Tarım Bakanımız bu konuyu Bakanlar Kurulu’na sunacak ve nihai karar verecek.
Dar komitenin 24 Eylül 1935’te toplanmasına karar verildi. saat 9 da. Dışişleri Bakanlığı’nda.
Oturum saat 20.00’de kapandı.
Tutanakları: Dr. Feodor Korenic s. Dr. Jozo Logar sr
Oturumun başkanlığını: Ilija Milikić sr.
20 Eylül 1935
Belgrad
Slav olmayan unsurun Güney Sırbistan’dan göçüne ilişkin bakanlıklar arası konferansın dar komitesinin projesi
20 Eylül 1935 tarihli bakanlıklar arası konferansın kararı açısından. Vatandaşlık Yasası’nın 55. maddesine göre ülkemizden ve özellikle Güney Sırbistan’dan Slav olmayanların göçü konusunda aşağıdaki sonuca ulaşan dar komite 24 Eylül’de toplandı:
1. Göç konusu bir an önce ülkemiz ile Türkiye arasında ve ülkemiz ile Arnavutluk arasında özel bir sözleşme ile ve bu konunun Türkiye ile Romanya arasında düzenlendiği şekilde düzenlenmelidir.
2. Arbanasi’nin Arbania’ya göçüne ilişkin bir anlaşmanın Arbania ile imzalanamaması veya Arbanasi – tebaamızın Türkiye’ye göç etmek istememesi durumunda, bu unsurun sınır bölgesinden Arbania’ya taşınmasına ilişkin mevcut yasal hükümler Yugoslav uyruklu nüfus tarafından aynı bölgede ikamet edilerek iç kısımlara derhal erişilmelidir.
3. Vatandaşlık Kanununun 55 inci maddesine dayanarak vatandaşlığımızdan çıktığını ve belirli bir süre içinde ülkemizden ayrılacağını beyan eden tüm kişilere aşağıdaki ayrıcalıklar tanınır:
a) topluluğa göre onlara ücretsiz göçmen pasaportları vermek;
b) onları gerekli tüm görevlerden (vergiler, ek ücretler, askerler vb.) muaf tutmak;
c) Taşınanların 1 Eylül 1935 tarihinden önce yapılmış ipotek ve şahsi borçları (kambiyo senetleri, bonolar ve benzeri belgeler) olması halinde. gayrimenkullerinin takdir edilen değerinden borç verenlere (talep sahiplerine) ödenmek zorundadır;
d) Tüm gayrimenkullerini devletimize bırakacaklarını beyan ederlerse, Selanik ve Svilengrad’a ücretsiz ulaşım sağlar. Aynısı yoksul gurbetçiler için de geçerlidir;
d) maddi olarak daha güvenli olan veya mülklerini daha önce satmış olan kişilere demiryollarında %75 indirim yapmak;
f) onları ölü envanter ve para ihracı için tüm vergilerden muaf tutmak;
e) Tahliye için verilen beyan anından itibaren onları serbest bırakmak: işe alma, personele sevk etme, personel hizmeti, tatbikatlara davet ve tatbikat ve manevra yapmak amacıyla odaların ve ulaşım araçlarının alınması. Verilen açıklamadan itibaren bir yıl içinde tahliyenin yapılmaması durumunda bundan sapmalar yapılabilir.
4. Bu Slav olmayan nüfusun Türkiye’ye, yani Arbania’ya daha başarılı ve daha hızlı göç etmesi için Komite, aşağıdaki tedbirlerin alınmasının faydalı olacağı kanaatindedir:
a) Bu unsurlar arasında Arnavutluk’tan göçe karşı yürütülen her türlü propagandayı bastırmak ve her şekilde önlemek;
b) göç etmeye uygun olan Slav olmayan nüfusun, özellikle mali vergilerin ödenmesine ilişkin olanlar (vergiler, ek ücretler, askerler, vb.)
c) Güney Sırbistan topraklarında ve özellikle sınır bölgelerinden, Slav kökenli olmayan operasyonel ve yedek orduların askerlerini, tatbikatlar ve manevralar veya stratejik yolların inşası için askeri tatbikatlara mümkün olduğunca sık çağırmak veya tahkimatlar;
d) Prensip olarak, tahliye edilmeye uygun kişileri ve hali hazırda devlet (özyönetim) hizmetinde bulunanları kamu hizmetine (ve özyönetim) kabul etmemek, ulusal nüfusumuzun yaşadığı bölgelerde görev yapmak;
d) İlkokullarımızda bu alanlarda çocuklara zorunlu eğitim ilkesinin kesinlikle uygulanması;
f) özellikle sınır bölgelerinde gerekli yerleşim komplekslerinin sınırlandırılması açısından güney bölgelerinin yerleşimine ilişkin tüm düzenlemeleri kesinlikle uygulamak;
e) coğrafi nesneleri (yerleşim yerleri, nehirler, dağlar vb.) ve kişisel soyadlarını derhal kamulaştırmaya başlayın. Bu aynı zamanda genel işaretler, şirketler, reklamlar vb. için de geçerlidir;
h) Yukarıdaki tüm önlemleri öncelikle ve derhal Arnavutluk sınır hattından ülke içlerine kadar uygulamak.
24 Eylül 1935
Belgrad
Kaynak: Peščanik.net
