Yakın Sancak Tarihinin Özeti ( Tarihimizden ) » Boşnak HaberBoşnak Haber

28 Mart 2024 - 05:28

Yakın Sancak Tarihinin Özeti ( Tarihimizden )

Yakın Sancak Tarihinin Özeti ( Tarihimizden )
Son Güncelleme :

31 Ocak 2023 - 16:17

SANCAK BÖLGESİ TARİHİ BOSNA VE BOŞNAK (BOŞNYANİN) TOPRAĞIDIR !
YAKIN SANCAK TARİHİ’NİN ÖZETİ …


1878’den önce Sancak, Osmanlı Türk İmparatorluğu’nun Bosna vilayeti sınırları içinde idi. Bu durum başta Avusturya Macaristan İmparatorluğu olmak üzere tüm Avrupa Devletleri ve ABD tarafından resmi tüm harita ve belgelerinde kayıtlıdır !
Bugünkü Balkan devletlerinin sınırlarının temel ve uluslararası devlet hukukuna göre ana belgesini oluşturan 1878’deki Berlin Antlaşması öncesi, Sancak (Yenipazar sancağı) Bosna ile birlikte Avusturya Macaristan’ın işgali altına girmemesi için Bosna vilayetinden ayrılarak Odmanlı Türk Devleti, Kosova vilayetine bağlandı.
Bu dönemdeki Yenipazar sancağı sınırları içinde Yenipazar, Syenica, Priboy, Priyepolye, Taşlıca (Plyevlya), Akova (Bijelo Polje), Berane, Plav, Gusinye, Rozaye, Nova Varoş, Mitrovica ve Kolaşin şehirleri vardı.
Sancak bölgesi, 1878 Berlin Kongresi kararları ile kurulan Sırbistan ve Karadağ arasında bir tampon bölge ve Osmanlı Türk Devleti toprakları ile Bosna arasında bir köprü oluşturmuştu. Berlin Antlaşması’nın 25. maddesine (!) göre Kosova vilayetinin Yenipazar sancağı (Sancak) idaresi Osmanlı Türk Devleti’ne bırakılmıştı.
1912-1913 Balkan Savaşlarında Sancak, Sırbistan ve Karadağ Krallıkları tarafından işgal edilmiş olsa da 1914’te Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması ile bölge, 1918 yılına kadar resmi olarak Avusturya Macaristan idaresi altına kaldı.
Balkan Savaşı çıktığında Sırplar hiçbir direnişle karşılaşmadan Sancak ve Kosova bölgesini işgal etmişlerdi. Bu işgal sırasında bölge kesin biçimde Osmanlı Devleti’nden ayrılmıştı.


Sancak, Sırplar ve Karadağlılar tarafından işgal edildiğinde, Kosova Vilayetinde gayriresmi rakamlara göre bir milyon kadar bir nüfusun olduğu tahmin ediliyor. Bu nüfusun %80’i kadarını başta Boşnaklar olmak üzere (yarım milyon kadar) Müslüman halklar oluşturuyordu. Sancak genelinde nüfus Boşnak ve Arnavutlardan oluşmuştu. Plyevlya’da ise Ortaçağ’dan beri olduğu gibi sadece Boşnyaninler yani Boşnaklar vardı.
Katliama ve soykırıma maruz kalan Müslüman Boşnak ve Arnavut nüfus ile diğerleri Türkiye’ye ve Bosna Hersek’e zorla göç ettirildi. Yerlerine Sırplar yerleştirildi ve Sancak’ın demogragik yapısı değiştirildi.
1917 yılında Sancak’ın özerkliği için 12 şehrin belediye başkanları Sjenica şehrinde toplanarak, Sancak bölgesinin önce özerklik sonra bağımsızlığının tanınması için Avusturya Macaristan yönetimine başvurarak uluslararası kamuoyundan destek talep ettiler. 1918’de söz konusu liderlerin hepsi Belgrat yönetimi tarafından tutuklandı, bazıları da öldürüldü, çoğu hapse atıldı.


1912-1941 yılları arasında katliamlar ve özellikle 1912-1913 Sancak genelinde, 1919 Plav-Gusinye şehirlerinde ve 1924 Aşağı Kolaşin’in Şahoviçi Boşnak soykırımları yeni vahşetler tamamen sona ermemekle birlikte özellikle savaşlar sırasında daha da artmıştı. Bunun sonucu olarak Sırplar’ın idaresindeki Yugoslav Krallığı’nın bir parçası olarak Sancak bölgesi politik kimliğini kaybetti.
İkinci Dünya Savaşı 1943 yılında Plyevlya’da (Taşlıca) toplanan Sancak Bölgesi Halk Kurtuluş Mevlisi (ZAVNO SANCAK) kongresinde Sancak’ın özerkliği ve iketide kurulacak olan devlette Sancak Fedrral Cumhutiyeti kurulması Partizanlar tarafından kabul edildi. Ancak, Savaş sıradında Yugoslavya Komünist Partisi tarafından çıkarılan af sonucu Yugoslavya Komünist Partisi ve Partizalar arasına sızan Sırp ve Karadağlı faşist çetniklerin Partizanlar içindeki işbirlikçi yöneticilerinin oyunları ile Yenipazar ve Belgrat’ta tolanan Yugoslavya Anti-faşist Ulusal Kurtuluş Konseyi (AVNOJ) kongrelerinde reddedildi.
1938’de ilk defa Türkiye Yugoslavya arasında bir anlaşma sonucu Sancak’tan 40.000’den fazla müslüman resmen Türkiye’ye göçürüldü.

1945’ten sonra kurulan Tito Yugoslavyası döneminde Sancak bölgesi resmen Sırbistan ile Karadağ arasında paylaşılmıştı. Buna rağmen bölgenin tamamı günümüze kadar Sancak adıyla anılmaya devam etti.
1953’te Split’te (Hırvatistan Federal Cumhuriyeti), Josip Broz Tito ile Türkiye Cumhuriyeti’nin o dönemdeki Dışişleri bakanı M. Fuad Köprülü arasında imzalanan Yugoslavya ile Türkiye serbest göç antlaşması sonrası, Sancak’tan Türkiye’ye müslümanların göçürülmesi hızlandırıldı. Ardından Sancak’ta boşalan yerlere 1878’den beri yapıldığı gibi tekrara Sırplar ve Karadağlılar yerleştirildi. Bu projenin arkasındaki kişi Komünüst Parti yönetimi içindeki, Müslüman Boşnak ve Arnavut düşmanı olan Polit Büro üyesi Aleksandar Ranković idi !
1990 yılından sonra Yugoslavya’yı dağıtan Sırp aşırı milliyetçiler (çetnikler), Yugoslavya topraklarında Srboslavya’yı (Büyük Sırbistan’ı) kurmaya kalkışınca, 1991’de Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek ve Makedonya Yugoslavya’dan ayrıldığını açıkladılar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sancak bölgesi Sırbistan ve Karadağ’dan oluşan Federal Yugoslavya Cumhuriyeti (Savezna Republika Jugoslavije/SRJ) adındaki yeni federasyonun içinde kaldı. Sancak Boşnakları Ulusal Meclisi (BNV) tarafından 25-27 Ekim 1991 tarihinde düzenlenen referandumda seçmenlerin % 98,9’u söz konusu federasyon içerisinde Sancak bölgesinin özerkliği için evet oyu kullandı. Ancak bu referandum Slobodan Mikoşeviç’in Belgrad rejimi tarafından kabul edilmedi.
Bosna Hersek ve Kosova’ya karşı Sırbistan ve Karadağlı çetnik ordusunun işgal ve soykırım amaçlı savaşları döneminde (1992-2000) Sancak Boşnakları çok büyük sıkıntılar yaşadı.
22 Nisan 2001 tarihinde Karadağ’daki seçimleri kazanan devlet başkanı Milo Cukanoviç (Đjukanović), Federal Yugoslavya Cumhuriyeti’nden ayrılmak ve bağımsız Karadağ Devleti için referanduma gideceğini ilan etti. 21 Mayıs 2006’da Karadağ’daki referandumdan bağımsızlık oyları fazla çıkınca Karadağ Cumhuriyeti 3 Haziran 2006 tarihinde bağımsızlığını ilân edip resmen Sırbistan Cumhuriyeti’nden ayrıldı; böylece Sancak bölgesi de resmen iki kısma ayrılmış oldu.
Şimdilik …

 

NUSRET SANCAKLI

YORUM YAP