Bosna Krallığını haçlı seferi düzenlemekle tehdit eden Papa 2. Piu’nun kral Tomaş’a 1459’da Bosna Aryan-Bogumil Kilisesi üyelerine yönelik yaptırdığı zulüm.

Boşnyaninlere karşı işlenen katliamlar !

1443’te Kral Styepan Tomaş’ın iktidara gelmesiyle, yüzyıllar sonra Katoliklik nihayet Bosna Krallığı’nda bir miktar başarı elde etti. Ortaçağ Bosna Krallık devletinin son yıllarında, Papa ve Katolik Devletler Bosna kralını Bosna Kilisesi üyelerine karşı aktif zulme girişmeye ikna etti.

Bazı tarihçilere göre zulüm, 1449’da Papa 2. Pius ve Macar Kralı’nın tehdidi sonucu Bosna kralının Bosnalı Aryanlar ve Bogumillere vaftiz edilme veya göç etme arasında tercih etmelerini belirtmesiyle başladı. Ancak Papa 2. Pius’un notlarında Bogumillere yapılan zulümler 1461 yılına kadar uzanırken, zamanın tarihçisi Mavro Orbini yaşananları 1459’a yerleştirir. Papa 2. Pius, Kral Thomaş’ı sapkınkar dediği Sryan ve Bogumil Boşnyaninlerin Mesih adına Katolik rahipler tarafından vaftiz edilmek veya krallığından ayrılmak için bir seçim verdiğini söyledi.

Papa, o sırada yaklaşık 2.000 kişinin vaftiz edildiğini, 40.000 kişinin bugünkü Hersek bölgesi Hum/Zıhumliya beyi olan Styepan Vukçiç Kosaça’nın topraklarına (Bugünkü Sancak, Batı Karadağ ve Doğu Hersek bölgesine) kaçtığını bildirdi. Çoğu tarihçi Bosna Kilisesi’nin 40.000 üyesinin kaçtığına inanırken, Simo Cirkoviç gibi bazı Sırp tarihçiler buna itiraz ederek 40 kişi olduğunu söylüyorlar. Ancak Priboy, Plyevlya, Kukany, Onogoşt’t (Nikşiç) ve Herseg Novi’deki Bogomil sayısının artışı, bugünkü Sancak bölgesindeki Türklere sıpınıp 1463 yılında Fatih Sultan Mehmet’in ordusuna katılan 15.000 Bogumil göz önüne alınırsa, Sırp tarihçinin yanıldığı görülür.

Bazı Osmanlı defterlerine göre, 2.000 din adamının çoğunun Bosna Kilisesi’nin dini şahsiyetlerine ait olduğu neredeyse kesindir.

Kiliseye doğrudan bir saldırı Aryan ve Bogumilleri başarıyla yok edeceğinden, onların bu yüzden vaftiz olmayı kabul ettikleri düşünülüyor. Bosna Krallığı’ndaki 2.000 rahip ile ilgili iddiaların, Bosna Aryan-Bogumil Kilisesi’nin örgütlenmesinin o kadar zayıf olmadığını doğruluyor.

Ayrıca Papa, onların Bosna’daki sayısız köyden geldiklerini, bu da sıradan insanların güçlü desteğine sahip oldukları anlamına geldiğini belirtiyor. Ancak kovulmamak için hemen başka bir dini kolayca kabul ettikleri için ahlaklarının sağlam olmadığı söylenebilir diye not etmiş. Bunun bir aldatmaca olduğunu düşünmüş ve onlara tam olarak güvenmediğini de yazmış.

Bogumillerin Bosna’dan kovulma olayı, Papa 2. Pius’un 7 Haziran 1460 tarihli iki mektubunda doğrulanır; burada Bosna kralının, Hum (Hersek) beyi Stjepan Vukçiç Kosaça’nın Papa’nın umduğu gibi onları kabul etmeye ikna olduğu yazıyor.

Böylece Papa’nın mektupları da yaşanan Bogumil zulmünü doğruluyor:

Bosna Kralı Stjepan Tomaş, hükümdarlığını sürdürmek için Bosna Kilisesi üyelerine yönelik zulmü kendi lehine de kullanmış. Bosna Krallığı’nın düşüşünden önce oluşturulan Osmanlı defterleri, Bosna Kilisesi inananlarının ve Bogumillerin başarılı ve varlıklı çiftçiler olduğuna tanıklık ediyor, bu nedenle, Bosna Kilisesi’nin zengin topraklarına el konulmasının, Kral Styepan Tomaş’ın sınır dışı etme kararındaki ana faktörlerden biri olduğu sonucuna varabiliriz. Böylece kral, tacını korumaya ek olarak, Bosna Kilisesi’ne ait olan zengin ve verimli topraklara dahip oldu.

Biri hariç tam olarak hangi bölgelere el konulduğunu tam bilmiyoruz. Orahovica köyündeki Neretva Nahiyesi’nde “kötü kral”ın toprağı Patarenlerden (Bosna Kilisesi insanları ve Bogumillerden) alıp Katolik köylülere verdiği belirtiliyor. Orahovica köyü, Hersek bölgesi Biograd’daki Bogumil mağra (hija) ibadethanesine çok yakın olduğu biliniyor