BOSNA HERSEK’TE ZAMANIN 04:43’TE DURDUĞU TOPLU MEZARLAR VADİSİ !
O sabah, saat 04:43’te son nefes verilmiş, şehadet şerbetinin ilk damlası içilmişti.
Sırp Karadağlı çetnikler, Doğu Bosna Drina Nehri Havzası’nın Zvornik şehri vadilerindeki Boşnak köylerine sabahın erken saatlerinde saldırıp uyumakta olan her yaştan Boşnaklara katliam yaptılar.
Saatin sonsuza kadar 04:43 olduğu Toplu Mezarlar Vadisi’ni bilir misiniz?
Zvornik yakınlarındaki Kamenica’ya gelirseniz, orada sağ kalabilmiş yerli Boşnak halkı iyi insanlara (Dobri Boşnyaninlere) nereye geldiğinizi sorun.
Bosna Hersek’in binlerce yıllık yerlileri olan iyi insanlar (Dıbri Ljudi) sana diyecekler ki;
“Toplu Mezarlar Vadisine” geldin !
Eğer kendini güçlü hissediyor ve verilecek cevabı kaldırabileceksen, Haşim Rizviç’e bahçede kazı yaparken 86 insan kafatasını nasıl bulduğunu sor !
Yandaki başka bir avluyu sorarsan orada 200’den fazla kişinin öldürüldüğü ve hepsi dağınık bir şekilde gömülü olduğu kemiklerini nasıl bulduklarını duyarsın.
Yandaki bahçede 158 ve ondan sonraki bahçede ise 184 ceset ve oradaki patika yolundan daha aşağı doğru gidersen 616 cesedin ortaya çıkarıldığını duyarsın.
Hepsi bir zamanlar yaşayan iyi insanlar (Dobri Ljudi) idi, şimdi kemikleri ile elbiseleri birbirine karışmış cesetlere dönüştürüldüler.
Orada rastladığın, arazisinden geçtiğin yerli iyi insan Şaban Reciç’e bir de cesetleri bulunan bu Srebrenicalı iyi insanlar yanında Kameniçalı Boşnaklara yapılan katliamda öldürülen 800 kişiyi de sor.
Zvornik İslam Cemaati Meclisi Başkanı Mustafa Muharemoviç’e, tek bir yerde 1.000 cesedi bulunduğu o yeri de sor.
1.000 insan !!!
Sor … aslında, hiçbir şey sorma. Toplu mezarlar vadisinden başını eğip geç.
Yine de bil, hemen orada getirilip gömülmüş 13 Srebrenicalının ve yanlarında da yerli iyi insanlardan 14’ünün cesedini yine dağınık, parçalanmış bir şekilde buldular.
Sonra o yazılı anıtın önünde dur.
Orada yazılı şu yazıyı oku;
“Allah yolunda ölenlere ‘öldüler’ deme, hayır, onlar yaşıyorlar ama siz bilmiyorsunuz.”
Hiçbir şey bilmediğimizi de biliyor musunuz?
Tıpkı dünyada en büyük acıların yaşandığı Drina Nehri havzasındaki Toplu Mezarlar Vadisi hakkında hiçbir şey bilmediğimiz gibi.
Biliyor musunuz?
O vadide yürüdüğünüz her yolun altında kemikler, elbiseler, özel eşyalar ve kimlikler bulunuyor !
O toprak yollarda yürürken arkanızdan kalkan toz, koşuşan çocukların toprak yollarda kaldırdığı o toz değildir !!!
O yollarda, o vadilerde saat hep 04:43.
Saatiniz kaç ?
Biliyor musunuz ???
(Fotoğraf: Radio Slobodna Evropa
Yazı: Dragan Bursaç’tan derleme.)
