Bihor bölgesinde ve civarI bölgelerinde kendi kronolojisi olan çok sayıda olay gerçekleşti. Bazı olayların kronolojisini bilmeden Bihor’un geçmişine dair daha kapsamlı bir bilgi edinmek mümkün değildir. Bihor’daki tarihi olayların kronolojisinin olabildiğince açık olması için, “Bihor’un Tarihi Takvimi”nin bir parçası olan bazı özel tarihlerin altını çizerek insanlara açıklamayı gerekli görüyoruz. Bu yazıda size 15. yüzyılın ortalarından 16. yüzyılın ortalarına kadar olan dönemdeki en önemli olayları göstereceğiz.

Bu derlemenin amacı, Bihor’un geçmişini basit, bilgilendirici ve net bir şekilde, minimum miktarda bilgi ile okuyuculara anlatmak ve bir “Bihor Tarihi Takvimi” oluşturmaya ilk defa olarak çalışmaktır.

 

* 5 Kasım 1450: Dubrovnik tüccarlarının Bihor kalesinde rehin olarak bir miktar ipek bıraktıklarını belirten bir raporda Bihorlulardan ilk defa söz ediliyor.

* 21 Haziran 1455’te Osmanlı Türk askerleri Bihor kalesini ele geçirdi.

* 1455’te daha önce Brankoviç ailesinin idaresi altındaki bölgenin Haziran sonunda tamamlanan nüfus sayımında, Bihor’a bağlı Vrbica, o zamanlar “Vrbica” olarak anılan köyden de söz ediliyor. Yerleşim yeri idari olarak Trgovişte nahiyesine ait idi. Vergi olarak yıllık 1.470 akçeyi Osmanlı devletine ödeyen 14 ev bulunuyordu.

* 1462’de Bihor bölgesi Dukacin Sancağının bir parçasıydı.

* Ocak 1470’te Hersek Sancağı’nın kuruluşundan sonra Bihor, bu büyük bölgesel birimin ayrılmaz bir parçası oldu.

* 1477’de Bihor kalesinin mürettebatının sayısıyla ilgili en eski yazılı veriler Isa Beg İshakoviç’in defterlerinde yer almaktadır. Bihor kalesi mürettebatı 27 kişi idi.

* 1479’da Bihor, Skadar Sancağı idaresi altına girdi.

1483’te Bihor, idari olarak Prizren Sancağı’na ilhak edildi, ancak bu idari birimin bir parçası olarak sadece birkaç ay kaldı.

* 1483’te Bihor, tekrar Skadar Sancağı’na bağlanıyor.

* 1518’ye Prizren Sancağı nüfus sayımına göre, Bihor kalesindeki mürettebat toplam 25 kişiden oluşuyordu.

* 1530’da Bihor şehrinin mürettebatı, dizdar ile 24 kale muhafızı, vezir ile bir imamdan oluşuyordu.

* 1560’ta Müstahkem Bihor’da dizdar hizmeti Bektaş tarafından yapılırdı. Tarihçi Eyub Muşoviç, adının Ilijaz Behram olduğunu söylüyor.

* 1560 – “Bihor kasabası yakınlarındaki Glagolitik Nikoly Pazar yerinden Yaşlı Jovan” emriyle “Godiyeva köyünden” Presbyter Cvjetko, baş harfleriyle süslenmiş İncil’i kopyaladı. Bugün Fruşka Gora’daki Beocin manastırında bulunuyor.

* 1566’da Bihor bölgesindeki Osmanlı tarihi kaynaklarında, diğer sakinler arasında “Çingeneler” grubundan bahsedilmektedir.

* 1571’de Petnyica köyünde, kendilerini Müslüman olarak ilan eden, vergi borcu adı altında devlete tefecilik yapanların elinde bulunan iki çiftlik vardı. Ayrıca 36’sı Hıristiyanlara ait olan 47 mülk ve Müslümanlardan olan ev sahiplerine ait 11 mülk te listelendi. 26 hane evli olmayan bekar erkeklere ait idi.

* 1583’te Bihor’da Godiyevo köyünden Mustafa, 90 koyunluk bir sürünün sahibi olarak bir tarihi kaynakta geçmektedir.

* 1585’te Adalı Mustafa Bihor Kadısı idi.

* 1585’te Kazes Bihor, Yenipazar ve Trgovişte için hayvancılık listesinde, Goduli köyündeki Bihor’da 5.449 dayıda en fazla büyükbaş hayvan olduğu belirtilmektedir.

* 1591’de defterlere Müslüman ismi ile 75 aile yazılmış.

* 1618’de Seferber edilen Bihorlar, Osmanlı ordusunun askerleri olarak asi Klementlere karşı çetin savaşlar verdiler.

* 1624’te Haydar Paşa da savaşçı Klementlere karşı savaştı.

* 1651’de Bihor’da bağlarda üzüm toplamaktan söz eden tarihi bir kaynakta Mehmed Bey Bihorac zikrediliyor.

* 22 Şubat 1658’de Arnavut Kuçlar ile Karadağlı Bratonozicler, Vasoyeviçler ve Piperlerin Bihor’a saldırısı hakkında bir rapor var.

* 1686’da Bihor kadılık makamı Akova’daki Aziz Peter kilisene taşındı.

* 1688’de Tarihsel kaynaklar Bihorlu Siyavuş Bey’den bahseder. O, Hisarcık (Priyepolye yakınları), Uzice, Novi Pazar, Çaçak çevresinde oluşan cephede Hıristiyan ordusuna karşı savaşmakla görevlendirilip Bihor halkını ve oradan da Zvornik’e doğru seferber etti.

* 1699’da Osmanlı devletinin merkezi hükümetinin kararıyla Bihor’un yeni sorumlusu, Lozna’yı alan Kör Mehmed Paşa Gurci oldu. Bihor’a varış tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, tarih yazımında en çok 1699 ve 1700 yıllarında bahsedilmektedir.

* 1700’de Bihorluların yeni komşuları, Osmanlı makamları tarafından kendi bölgelerinden (kuzey Arnavutluk) Peşter platosuna sürülen Klimentler oldu. Zorla yerlerinden edildikleri anavatanlarına dönme çabaları, oradan Hum yoluyla Rojaje çevresine gelen Bihor’daki (Bihor ve Peşte arasındaki sınır bölgesi) Moravac dağı bölgesinde huzursuzluğa neden oldular.

* 1717 – Bihor ve Trgovişte’deki Trelnyeva, Slatina, Zabrce (Andriyevica civarında) köylerinden Karadağlı haydutların güçlü saldırısı.

* 1721’de Peşter’de kalan Katolik Curia misyonerleri, bu bölgenin Bosnalı seçkinlerin ayrılmaz bir parçası olduğunu, bunun da bu idari değişikliğin Bihor için de geçerli olabileceği ve bunun birkaç yıl önce olabileceği anlamına gelebileceğini kaydetti. Bazı haberlere göre, Bihor Beyleri Çoroviçler ve Haydarpaşiçleri, Peşter’i aynı yıl Peç Beyleri Mahmudbegoviçler’den “devralarak” kendi egemenliğine almayı başardılar.

* 1724’te Bihor, Bosnalı seçkinlerin ayrılmaz bir parçası olarak, kadılık statüsünde anılıyor. Veriler, ANU BiH’de tutulan bir şikayet olarak defterde yer almaktadır.

* 1725’te Stragari köyündeki Takovski bölgesinin topraklarında, 50 yaşındaki “Bihor Nahiyesi Vişlyeva köyünde doğmuş” bir Voyin’den bahsedilmektedir. Bihor köyü Viševo’da papaz idi ve 22 yıl orada görev yaptı. Ardından vergiler nedeniyle kaçarak Takovo’ya yerleşti.

* 1727’de Komaranlı Mustafa Bihor kadısı idi.

* 1731’de Hoda Paşa, Bihor ve Akova’yı (Bijelo Polje), Hajdarpaşiçler ve Çoroviçlerin Peşter bölgesini kendi yönetimi altına almayı başardı ve intikamını almak için onları “para cezasına çarptırdı”.

* Ekim 1736’da Bihor bir Osmanlı belgesinde kaptanlık olarak geçmektedir.

* 1737’de Yaz aylarında, Avusturya birlikleriyle buluşmaları gereken Yenipazar yolunda, Karadağ Tepeleri bölgesinden yaklaşık 2.000 Karadağlı isyancı Bihor bölgesine saldırdı ve bu vesileyle altı kule savaşta önemli hasar gördü.

* 1738’de Karadağlı Vasoyeviç Beyi Vuksan Boyoviç ve kardeşi Ceko, 200’den fazla kişiyle Bihor’a, Trpezi köyünün ağır hasar verdiği bir saldırı düzenledi. Tarihi kaynaklara göre “Bihor ve Peşter’i yakan” Ceko Boyoviç komutasındaki kişiler özel bir zulüm sergilediler. Trpezi’deki savaşlar sırasında, Dragon’s Loom adlı bir mağaraya sığınan Durakoviçler ve Huremoviçler tarafından özellikle güçlü bir direniş gösterildi.

 

Yazar: Sait Šabotić

Kaynak: radiopetnjica.me

Fotoğraf: Bihorci na putu