1878 SARAYBOSNA SAVUNMASI KAHRAMAN BOŞNAK KADIN HİKAYELERİ

 

19 Ağustos 1878 Saraybosna işgali sırasında Saraybosnalı kadın (Boşnyakinya) kahramanları.

19 Ağustos 1878’de Avusturya – Macaristan birlikleri Saraybosna’yı işgal etti. Emrinde “savaşa tamamen hazır 14.000 adam” bulunan Saraybosna savaşı General Josip Filipović tarafından yönetildi.

“Saraybosna’yı savunanların sayısının tam olarak bilinmediğini ancak sayının 5.000’i geçtiğine inanılıyor. Aralarında kadınlar ve kızlar da vardı. Hepsi tamamen Müslüman Boşnyakinlar idi.”

Saraybosnalı kadınların Saraybosna savunmasına katılımı ve işgale karşı direnişi hakkında çok az şey yazıldı.

Hamdiya Kreşevlyakoviç ve 1937’de yayınlanan “1878’de Bosna’nın işgali sırasında Saraybosna” adlı eseri sayesinde kahramanlıklarından günümüze bazı izler kalmıştır.

Burada ayrıca babalarına ve kardeşlerine direnişte yardım ettiğini güvenilir bir şekilde öğrendiğimiz birkaç kadından bahsedeceğiz. Kimisi askerlere ateş ediyordu, kimisi cephane taşıyordu, kimisi de su taşıyor ve yaralıların yaralarını sarıyordu.

Arnautoviç ile evli olan Habiba Agiç, Priyeka Çeşma’daki küçük bir çalılıktan bir Avusturya askerini öldürdü. Bir Avusturyalı asker tarafından sokak ortasında boğazı kesildi ana, ölmedi. Bir berber onu iyileştirdi. 1934 yılında vefat etti ve yaşadığı Musluk köyünde Çeslandur’un Hebiba’sı olarak tanındı.

Dreka soyadlı kız (adını öğrenmedim) Jezera’daki (Koşevo) evinden birkaç askeri yaraladı ve evini işgal ettiklerinde onu bahçede vurdular.

Pita doğumlu Sevdiya Hanciç, Toka’da bir subayı yaraladı ve en azından o gün ölen kendi kardeşi Daut’un intikamını aldı.

Uzun süre bununla yaşadı ve bundan gurur duydu.

Çebeci’den Kada Prelyeviça, erkek kılığına girerek Bakiye’ye cephane taşıdı ve daha sonra Myedenitsa’daki caminin müezzini İbrahim Maçko ile evlenen Divan Kyatibova mahallesinden Fata Hacavdiça da aynı hizmeti yerine getirdi. 1919’da öldü.

Her ikisi de Jablyak’tan Fatima Pandur ve Melçiya, Gorica’ya cephane taşıdı. Aynı iş Balibegovitsalı kızlar Fatima Dyip (sonradan Karavdiya ile evlendi), Arifa Dyip (Hardaga ile evlendi), Nur Murga (Terza ile evlendi), Hasniya Pit ve Paşa Agamehina (Beço ile evlendi) tarafından yapıldı. Krşla’dan Braykovats’a cephane taşıdılar.

Bakiye’ye su taşıdılar ve dördü Vratnik’ten olan yaralı kızlar Nura Porça, kız kardeşler Paşa ve Ali Korejiya ile Fata Hacı Jusufova’nin yaralarını sardılar.

Ünlü berber Salih’in (ölümü 1860) yaralı dul eşi Hafa Berberayić’in yaralılarını sarıp tedavi oldu ve 105 yıl gibi nadir bir yaşa kadar yaşadı. 1912’de öldü, kızlık soyadı Henda’ydı.

Jablyak’ta, caminin yakınında, Kalaba doğumlu Habiba Bulbuloviç ve Muliç doğumlu Nura Haciomeroviç, evlerinden geçen askerlere ateş ederek öfkeli askerler tarafından öldürülen birçok Müslüman komşusunun intikamını aldılar.

İçlerinden biri bir memuru hafif yaraladı.

Bu arada, burada o günden sonra Avusturyalılara görünmeden evlerinden çıkmayan pek çok kadının olduğunu, hatta bazılarının ölmeden önce cenazelerini caminin önüne bile taşımamaya karar verdiklerini de belirtelim. Ama o onları doğrudan evden mezarlığa taşıyacaklarını söyledi.

(Hamdija Kreševljaković, Seçilmiş eserler IV, 1878 işgali sırasında Saraybosna, “Veselin Masleša”, 1991, s. 113–114)

Stav Dergisinden çeviri.