HERSEG NOVİ ŞEHRİ 1382 YILINDA BOSNA KRALI 1. TVRTKO TARAFINDAN KURULMUŞ BİR BOSNA KRALLIK DEVLETİ ŞEHRİDİR VE KURULUŞUNDAN 1878 YILINA KADAR 596 YIL BOŞNAKLARIN YAŞADIĞI BİR LİMAN ŞEHRİ OLARAK KALMIŞTIR.
Dubrovnik’in ithalat-ihracat ticaret hakimiyetinden kurtulmak ve Bosna ekonomisini bağımsız kılmak için, ilk Bosnalı kral Tvrtko Kotromaniç (Kotromanoğlu) Novi şehrini 1382’de kurdu (bugünkü Karadağ sınırları içinde kalmış Herceg Novi şehri).
1378’de Ortaçağ Bosna Devletini, Ortaçağ Bosnasını bir liman inşa etmek ve kendi donanmasını yapmak için fırsatı doğdu ve en uygun yer olan Kotor Körfezi’ne getiren Trebinye, Konavle ve Dracevica bölgesinden Boşnyaninleri (Ortaçağ Boşnaklarını) getirip yerleştirdi.
Novi şehrine ek olarak, Novi ile birlikte Bosna’nın denize erişimi olan yeni bir ticaret merkezi için ikinci bir merkez vazifesi görmesi beklenen Poçitely yakınlarında Neretva nehri kıyısında Brştenik adında bir kasaba inşa edilmeye başlandı. Brştenik’te bir tersane inşa edildi ve Tvrtko, Venedik’ten kendi gemisini inşa edene kadar kendisine iki silahlı gemi vermesini istedi, ancak Venedik bu isteğini reddetti. Şehri inşa etme süreci çok hızlıydı.
Novi şehrine gelince (Herseg isimi Hersek bölgesi beyi Styepan Herseg Kosaça’dan daha sınra ilave edilmiştir) Eylül 1382’de, beş ay sonra, Kotor Körfezi’nin tam girişindeki bir kale ile yapılan çalışmalarla şehirin kurulması tamamlandı.
Bundan sonra Sutorina nehri yakınında bir tuz alım-satım meydanı inşa edilmesini emretti. Ağustos ayının ilk günlerinde, ticaretin ana kalemi olması gereken tuz yüklü ilk gemiler geldi. Bosna Krallığı, tuz ticaretinde tekel sahibi olan Dubrovniklileri kızdıran bir kararla batıdaki Zadar’dan bu tuzu temin etti. Dubrovnik Cumhuriyeti Zadar gemilerinin Novi limanına doğru ilerlemesini durdurmaya başladı.
Dubrovnikliler, mütefikleri Macarlara başvurarak Nova’ya şarap göndermemelerini ve Macar Kraliçesi Mariya’nın müdahale etmesini talep ettiler, bu yüzden Kral Tvrtko 2 Aralık 1382 tarihli bir ferman ile planlarından vazgeçmek ve yeni tuz ticaret meydanını kapatmak zorunda kaldı. Ancak bu ferman mal ticaretini tamamen durdurmadı, bu nedenle Dubrovnik halkı zaman zaman “yasadışı” satış ve tuz alımlarından şikayet etmeye devam etti.
1391’de Kral I. Tvrtko’nun ölümü ile Novi, Hersek’te Hum (Hersek) bölgesi Kosaç beylik ailesinin yönetimini kuran Sandalj Hraniç’in yönetimine girdi ve bazı olaylar başlatıldı. İlk olay Aralık 1403’te, çok sayıda Dubrovnik gemisinin Boka Kotorska’daki Bosna kıyısındaki trafiği aksatmaya çalıştığı sırada meydana geldi.
Ancak, Dubrovnik Cumhuriyeti’nin yapamadığını, 1435’te Novi’yi yönetmek için müzakereler ve güç kullanarak Venedik Cumhuriyeti yaptı. Sandaly aynı yıl öldü, bu nedenle Novi, Hersek beyi Stjepan Vukçiç Kosaça’nın yönetimine geçti. Bosna Krallık beyi Stephan, Venedik saldırısını önlemek için 1445’te Novi’ye 24 savaş gemisi gönderen Aragon kralı Alfonso’dan yardım aldı.
Kendini güvende hisseden Stjepan, Dubrovnik ve Kotaran’ın muhalefetine rağmen 1449’da Novi’de tekstil imalathaneleri açtı ve Trebinye (Sırplar da Trebinye’nin sözde bir Sırp şehri olduğunu söyleyip duruyor. Oysa Ortaçağda Trebinye ve civarında Boşnyaninler yaşıyordu.) civarından Novi’ye daha büyük bir nüfus yerleştirdi.
Ancak 1451’de Styepan ile Dubrovnik arasında Konavle savaşı çıktı ve Novi kendisini olayların merkezinde buldu. Çünkü Dubrovnikliler Novi şehrini Trebinye ile birlikte almak istedi. Dubrovnikliler, Novi’nin ticari büyümesini önemli ölçüde etkileyecek olan Trebinye ile Novi arasındaki karayolu iletişimini tamamen kesmeyi başardılar.
1452’de Kral Alfonso, Styepan’ın gümrük vergilerini ödemeden kişisel kullanımı için 2.000 düka değerinde gıda ithal etmesine izin verdi ve bu da Novi ticaretini gerçekten kurtardı.
Dikkat edilirse bugünkü Karadağ idaresi altında olan Adriyatik kıyılarındaki şehirler, Ortaçağda ya Dubrovnikliler ya Venedikliler ya da Bosnalıların hakimiyeti ve idaresi altında. Bugünkü Karadağın iç kısımlarında olan Cetinje civarındaki Karadağ ve Brda bölgesinde yaşayan Karadağ kabilelerinin bu şehirler ile hiçbir ilişkileri yok. Olan ilişkiler ise, Karadağlı kabilelerin bu şehirleri fırsat buldukça yağmalamaları şeklinde idi.
Osmanlılar 1465’te Hersek’in çoğunu ele geçirdiğinde Türkler Novi’nin sınırına dayandılar. Bu yüzden Venedik şehrinin önüne savaş gemisi gönderdi. Styepan, Zagreb ve çevresi karşılığında Novi’yi ve diğer şehirlerini Macar kralı Corvinus’a teklif etti, ancak bu teklifi reddedildi.
Kendisinin ve mülklerinin yaklaşmakta olan tehlikenin altında olduğunu hisseden Styepan, Durres’teki bir bölgeyi ve Split’teki bir şato karşılığında Risan’ı ve Novi kasabasını Venedik’e tehlike geçince Boka’nın tekrar kendisine geri verilmesi şartıyla teklifte bulundu. Bu teklifi de reddedilince, Styepan 22 Mayıs 1466’da Novi’de öldü. Kasaba, küçük oğlu Vlatko’ya miras kaldı.
Vlatko, Napoli Kralı Feranto’nun Novi’yi koruması altına almasını sağlamaya çalıştı (yine dikkat edilirse Karadağ ve Karadağlıların ismi hiç geçmiyor), ancak Venedikliler müdahale etti ve Novi’nin koruyucusu olarak kendilerini ilan ettiler.
1467 gibi erken bir tarihte, Osmanlılarla ilk çatışmalar başladı. Bu çatışmalarda Osmanlı şehzadesi Ahmet esir düştü, ancak güçlü imparatorluğa karşı savaşmayacağını anlayan Vlatko, 1469’da Novi ve Risan şehirlerini Fatih Sultan Mehmet’e teslim etti
Boka Kotor Körfezi girişindeki Herseg Novi, 1878 yılı Berlin Kongresi’ne kadar Osmanlı Türk İmparatorluk şehri olup nüfusun çoğunluğunu Müslüman ahali yani Boşnaklar oluşturuyordu.
Günümüzde Karadağ Devleti sınırları içinde kalmış ve 2011 nüfus sayımına göre şehirde 30.864 kişi yaşamakta olup Müslüman nüfus %1’in altına düşürülmüş ve 150 yıllık yerleştirmeler sonucu Sırplar %48,89, Karadağlılar %33,68 oranına çıkarılmıştır.
Nusret SANCAKLI
