Prijedor: Kent 833 km2 (321,6 m2)
Nüfus: Kent 112,543 Şehir 52,800
Prijedor (Sırp Kiril alfabesi : Приједор, söyleyiş: [prijɛ̌ːdɔr]) Bosna-Hersek’in Kuzeybatısı’nda yer alan ve yaklaşık toplam nüfusu 110.000 olan bir şehirdir.Prijedor, Bosna-Hersek’e bağlı Sırp Cumhuriyeti’nde ve Bosanska Krajina Bölgesi’nde yer almaktadır.
Prijedor, Sırp Cumhuriyeti’nin en büyük ikinci, Bosna-Hersek’in ise altıncı şehridir. Şehrin ana ekomomik kaynakları arasında çok çeşitli sektörlerde endüstriyel ürünler, işçilik ve eğitim bulunmaktadır. Şehrin coğrafi konum olarak Avrupa’nın önemli başkentlerine yakın olmasından dolayı endüstriyel ve ticari olarak önemli bir hububat konumundadır.
Şehirde Katolik, Ortodoks ve İslami kültür bir arada yaşamaktadır. Gerek Osmanlı dönemine ait, gerekse Avusturya-Macaristan dönemine ait yapılar kentin silüteini oluşturur. Şehir 2006-2009 yılları arasında büyük bir restorasyon geçirmiştir.
Prijedor, 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı döneminde şehirdeki Sırp olmayan halk üzerine uygulanan etnik temizlik ve toplama kampı benzeri sistem oluşturulması ile kötü bir dönem geçirmiştir.
Tarihi
Tarihi kalıntılara göre şehrin geçmişi Antik Roma’ya kadar gitmektedir. Bölgede demir işleme aletlerin arkeolojik olarak çıkmış ve Ljubija’da da Roma Dönemi’ne ait kalıntılar bulunmuştur. Bir rivayete göre Sana Nehri’nin ismi de Romalılar’dan gelmektedir. Ayrıca Zecovi’de İlliryalılar’a ait mezar bulunmuştur. Prijedor ismi ile kez II. Viyana Kuşatması sırasında Kont Adam Bacani’nin mektuplarında geçmektedir.
İkinci Dünya Savaşı sırasında, çoğunluğu Sırp olmak üzere şehirdeki sivil halk, Ustaşalar ve Nazi Almanyası Wehrmacht tarafından öldürülmüştür.
Bosna Savaşı sırasında, Sırplar Mayıs 1992’den itibaren Prijedor’a girmiştir. Şehirdeki Müslüman halka ve Hırvat sivillere karşı etnik temizlik başlamıştır. Şehir yakınlarında Omarska, Keraterm ve Trnopolje’de toplama kampları kurulmuştur. Prijedor ve çevresinde 3.300 Hırvat ve Boşnak öldürülmüştür.
Coğrafi durumu
Prijedor şehri, Bosna-Hersek’in Kuzeybatısı’nda, Sana Nehri ve Gomjenica Nehri kıyılarında ve Kozara Dağı’nın Güneybatı tepelerine kurulmuştur. Toplam belediye yüzölçümü 833 km2 (322 mi2) ‘dür. Şehir 44°58’39” K ve 16°42’29” D koordinatlarında ve 133 m (436 feet) rakımdadır.
Şehir, Bosna-Hersek’e bağlı Bosanska Krajina Bölgesinin tarihi ve kültürel yapısını taşır.
Prijedor, Sana Nehri ve onun Kozara Dağı’nın güneybatı tepelerinden geçen kollarından kaynaklı alüvyon zemin üzerindedir.
Konumu
Krupa na Uni (60 km),
Zagreb (173 km),
Viyana (547 km) Dubica (33 km) Gradiškal (90 km),
Budapeşte (474 km)
Bosanski Novi (32 km) Brosen windrose tr.svg Kozarac (13 km),
Omarska (20 km),
Belgrad (336 km)
Ljubija (8 km),
Trieste (412 km) Sanski Most (33 km) Banja Luka (48 km),
Saraybosna (250 km)
Demografik durum
1910
1910 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönüminde yapılan nüfus sayımı sonucu Prijedor’un halkının %59.08’i Ortodoks Hristiyan Sırp’tır. Boşnak halkı büyük oranda Osmanlı Dönemi sonrası Avusturya-Macaristan yönetimi altında göç etmiş, bu sayede Sırp halkı çoğunluk durumunda geçmiştir.
1971-1981-1991
Bu yıllarda yapılan sayımlar sonucu, Prijedor nüfus durumu:
Yıl toplam Boşnaklar Sırplar Hırvatlar Yugoslavlar diğerleri
~1971~ 97.921 39.190 (40,02%) 46.487 (47,47%) 8.845 (9,03%) 1.458 (1,48%) 1.941 (2,00%)
~1981~ 108.868 42.129 (38,69%) 45.279 (41,59%) 7.297 (6,70%) 10.556 (9,69%) 3.607 (3,33%)
~1991~ 112.543 49.351 (43,85%) 47.581 (42,27%) 6.316 (5,61%) 6.459 (5,73%) 2.836 (2,54%)
1991 yılında Prijedor, 112.543 kişi ile Bosna-Hersek’teki en kalabalık altıncı şehirdir.
Prijedor şehrinin merkezinde ise 1991 yılında 34.635 kişi yaşamaktaydı:
13,927 (40,21%) Sırp
13,388 (38,65%) Boşnak
4,282 (12,36%) Yugoslav
1,757 (5,07%) Hırvat
1,281 (3,69%) diğer
Not: Günümüzde tüm Müslüman halk Boşnak olarak adlandırılmaktadır.
Günümüzdeki durum
Şehir yönetiminin 2008-2013 yılları için hazırlardığı stratejik rapora göre Prijedor’da 100.000 civarında kişi yaşamaktadır. Prijedor savaş sonrası en çok geri göç alan şehirler arasında yer almaktadır. Yine aynı rapora göre, Prijedor Belediyesi’nin aldığı geri göç 24.997’dir. Bunun 22.809’u Boşnak ve 2.188’i ise Hırvat’tır.
Toplam nüfusun %48’i kentsel, %52’si ise kırsal bölgede yaşamaktadır. Etnik kökene göre tahmini nüfuslar ise günümüzde
Sırplar: 75.003
Boşnaklar: 22.809
Hırvatlar: 2.188
Bu raporun dışında bazı kaynaklar ise Prijedor’un tahmin edilenden daha çok nüfusa sahip olduğunu ve %70 kentsel oran ile nüfusun 130.000’e yaklaştığını iddia etmektedir. Gelişen ekonomik aktiviteler, eğitim olanakları ve geri dönen Boşnak ve Hırvat halkı ile şehire yönelimin yoğunlaştırdığı ileri sürülmektedir. Prijedor’da Bosna-Hersek’in diğer bölgelerinden 1.300 civarında öğrenci eğitimini sürdürmektedir.
Prijedor, aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir statüsündedir:
Türkiye Manisa, Türkiye
Sırbistan Pančevo, Sırbistan
Sırbistan Kikinda, Sırbistan
Yunanistan Neapolis, Yunanistan
Norveç Sund, Norveç
Partner şehirler :
İtalya Trento, İtalya
Slovenya Bovec, Slovenya
Slovenya Novo Mesto, Slovenya
Makedonya Cumhuriyeti Demir Hisar, Makedonya
[youtube id=”RmBcxdbWGKg”]
