Boşnak Medya/ NURAY GÜNEY
Yunanistan, Bosna Hersek olaylarının başından beri Sırplardan yana bir tavır takınarak, Sırbistan’a yapılan ambargoyu delip her türlü yardımın karayolu üzerinden ulaşmasına yardımcı olmuştur. Sırplar güneyde Yunanistan’dan ve Tuna üzerinden birçok devletten ağır silahlar başta olmak üzere lojistik malzemelere varana kadar yardım almakta ve dünyada buna seyirci kalmaktadır.[1]
Romanya’da Sırbistan’a karşı konulan ambargonun delinmesinde etkin olmuştur. Rusya’dan gelen ve Tuna nehri üzerinden gönderilen yardımlar, Romanya’dan kontrolsüz bir şekilde geçebilmektedir. Bosna Hersek’e askeri bir müdahale için Batı Avrupa ülkelerinden farklı olarak Avusturya ve Almanya taraf olmuştur.[2]
BM’nin ilk ve en önemli görevi, uluslararası ve güvenliğin korunmasıdır. BM Gücü koruması altında Bosna Hersek Başbakan Yardımcısı Hakkı Turayliç’in şehit edilmesi bölgedeki BM etkinliği açısında tartışılmalıdır. Bosna’ya yardım amacıyla gönderilen her 10 konvoydan birisi hedefe varıyor, 9’u gasp ediliyor veya geri dönmek zorunda kalıyor.[3]
Bosna Savaşı BM ve NATO arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkları su yüzüne çıkarmıştır. BM dünya ülkelerini kapsayan bir örgüt gibi görünse de, Soğuk Savaş döneminde alınan BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararları incelendiğinde, NATO dostluğuna hizmet eden bir örgüt görünümündeydi. Bosna Savaşı’nda İngiltere, Fransa, ABD, Çin ve Rusya’dan oluşan BMGK’nın 5 daimi üyesi arasında fikirsel çatışmalar görülmeye başlanmıştır. Rusya’nın üstü kapalı olarak Yugoslavya’yı desteklemesi, Avrupa devletleri ve AB üyeleri arasında görüş ayrılıklarının gittikçe derinleşmesi çatışmaları da beraberinde getirmiştir. [4]
Bosna-Hersek’in bağımsızlığının tanınmasında AB üyeleri arasında ortaya çıkan fikir ayrılığı, AB içindeki ayrışma sinyallerini de veriyordu. Tüm bu belirsizlikler içinde, NATO’nun Bosna’ya müdahalesi ve bu müdahalenin kısa sürede tamamlanması, daha sonra oluşan tartışma ortamının bunun doğruluğunun tartışılması yerine, yeni Bosna-Hersek’de alınacak görevlerin ne olması gerektiğinin tartışıldığı bir ortam olmuştur.[5]
Uluslararası örgütler ve ülkeler tarafından büyük beklentiler taşıyan Bölgesel İstikrar Paktı, 1999 yılında Sarajevo’da imzalanmıştır. 30 Haziran 1999’da 40’tan fazla devletin katıldığı Sarajevo Zirvesi’nde İstikrar Paktı resmen kurulmuştur. İstikrar Paktı‘nın Saraybosna‘daki ilk forumunda, demokrasi ve insan hakları konusunda, yeniden yapılandırma ve geliştirme, güvenlik ve uluslararası ilişkiler alanında bölge için yeni bir strateji çizilmesine destek verilmiştir.[6]
Bosna Hersek 2016 yılında AB’ye resmi üyelik başvurusunda bulunmuştur. Soru kitapçığını 28 Şubat 2018’de AB yetkililerine teslim eden Bosna, “aday ülke” statüsü beklemektedir.[7]
Bosna Hersek’in NATO’ya üyelik konusunda sıkıntıları bulunmaktadır. Boşnak ve Hırvatlar, NATO’ya üye olmayı desteklerken Bosnalı Sırplar, buna karşı çıkmaktadır. NATO’ya üyelik yolunda Üyelik Eylem Planı’nın (MAP) etkin hale getirilmesini bekleyen Bosna Hersek, NATO’nun koyduğu “askeri mal varlığının kayıt altına alınması” şartını henüz yerine getirmedi.[8]
Etnik olarak bölünmüşlüğün mevcut olduğu Bosna Hersek’te siyasi partiler de etnik olarak bölünmüştür. Stranka Demokratske Akcije-Demokratik Eylem Partisi (SDA), Bosna’nın AB ve NATO’ya üyeliği taraftarıdır. Stranka za Bosnu i Hercegovinu/ Bosna Hersek Partisi (SBiH) ve Savez za bolju budućnost BiH/ Bosna Hersek’e Daha İyi Bir Gelecek İçin Birlik (SBB-BİH) genel olarak milliyetçi ve muhafazakar olan partiler de AB ve NATO üyeliklerini desteklemekte fakat desteğin çoğunluğu önem arz etmektedir. [9]
Bosna Hersek’te kendi ulusal çıkarlarına göre hareket eden Sırp partileri neredeyse tamamen Republika Srbija/ Sırp Cumhuriyeti’nin (RS) gündem ve sorunları üzerine ağırlık verirken Hırvat partileri Federacija Bosne i Hercegovine/ Bosna Hersek Federasyonu’nda (FBiH) yaşayan Hırvatların statüsü ve siyasi haklarını önde tutmaktadır.[10]
[1] Mediha Akarslan, Bosna Hersek ve Türkiye, Ağaç yayıncılık, İstanbul 15 Mart 1993, s.47
[2] Mediha Akarslan, Bosna Hersek ve Türkiye, Ağaç yayıncılık, İstanbul 15 Mart 1993, s.48-49
[3] Mediha Akarslan, Bosna Hersek ve Türkiye, Ağaç yayıncılık, İstanbul 15 Mart 1993, s.55-56
[4] Cüneyt Yenigün, Ümit Hacıoğlu, “Bosna Hersek: Batı’nın Güvenini Kaybettiği Medeniyet, Dünya Çatışmaları, Cilt:1 (3. Baskı), 2010, s. 683
[5] Cüneyt Yenigün, Ümit Hacıoğlu, “Bosna Hersek: Batı’nın Güvenini Kaybettiği Medeniyet, Dünya Çatışmaları, Cilt:1 (3. Baskı), 2010, s. 683
[6] Amin Numanoviç, “Dayton Sonrası Bosna Hersek ve Avrupa-Atlantik Entegrasyonu, Ankara 2011
[7] AB Batı Balkanları Hatırladı (Erişim Tarihi:21.05.2018)
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ab-bati-balkanlari-hatirladi/1079318
[8] Bağımsız Bosna Hersek 26 yaşında (Erişim Tarihi:20.04.2018)
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bagimsiz-bosna-hersek-26-yasinda/1076907
[9] Akın Sağıroğlu, “Bosna-Hersek ve Sırbistan’da Euroseptisizm: Batı Balkanlarda Avrupa Birliği’ne Bakış”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 2017
[10] Akın Sağıroğlu, “Bosna-Hersek ve Sırbistan’da Euroseptisizm: Batı Balkanlarda Avrupa Birliği’ne Bakış”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 2017
