Bosna Banlığı

Bosna Banlığı(Boşnakça:Banovina Bosna) :Bugünkü Bosna topraklarının çoğu ile Dalmaçya,Sırbistan ve Karadağ’ın bir bölümü üzerine kurulmuş bir Ortaçağ devletidir.Macar Krallığı’nın bir vassalı olmasına rağmen de facto olarak bağımsız bir Boşnak Devleti idi.1377 yılına kadar süren devlet Boşnak Kral I. Tvrtko’nun taç giymesi ile krallığa dönüştü. Banlığın tarihinin büyük bölümü yerel Boşnak Kilisesi ile Katolik ve Ortodoks Kilisesi arasındaki dini-politik çatışmalara sahne olmuştur fakat en büyük çekişme Macarları kullanan Katoliklerledir.

Tarihi
Macar II. Bela Bosna’yı işgal ettiği zaman oğlu II.Vladislav için Bosna Banlığı ünvanını ortaya çıkarmıştır.
12.yüzyıl boyunca Bosna hükümdarları Macaristan ve Bizans’ın içinde otonom olarak hüküm sürmüştür.Gerçekte bağlı oldukları güçler Bosna’nın dağlık bölgelerinde ve çevresindeki kısımlarda pek söz sahibi değillerdi.Ban Boric 1154’te Macarlar’ın önemli bir müttefiki olarak Bizans üzerine saldırılara katıldı ve Branicevo’nun güneyine kadar ilerledi.
Bizans imparatoru I. Manuel Komnenos 1166’te Bosna’yı Macarlardan aldı ve Bosnalı Kulin’i yönetime atadı.Bosna’nın ikinci Ban’ı Kulin Bosna’yı Macar Kralı III. Bela, Humlu Miroslav ve Sırp Stefan Nemanja ile birlikte Bizans’a 1183’te savaş açarak Bizans etkisinden kurtardı.Bosna barış dönemine girmesine rağmen Macar Krallığı’na bağlı kaldı.
Kulin, erken Bosna tarihinin şekillenmesinde önemli bir yer tuttu ve Bosna’nın Barış ve Gelişme Çağı’nın yöneticisi oldu.1189’da Bosna’nın ilk yazılı metni Ban Kulin’in Fermanı’nı yazdı.Bosna Kiril alfabesi ile yazılmış bu ferman Ragusa (Dubrovnik) kenti ile ticari ilişkieri düzenliyordu.Kulin’nin iktidarı Bosna’nın yerel mezhebi Bogomilizm ile onu sapık mezhep ilan eden Katolik ve Ortodoks Kiliseleri arasındaki ayrılğın da başlangıcı kabul edilmektedir.
1203 yılnda Sırp Büyük Prensi Vukan Nemanjic ,Kulin’i sapkınlıkla suçladı ve Papa’ya resmi başvuruda bulundu. Kulin ülkesini bir Haçlı seferinden daima Katolikliğe daima bağlı olduğunu bildirerek kurtardı. Buna bağlı olarak Macaristan kiliseyi kullanarak Bosna üzerindeki egemenliğini tekrar sağlamak istedi fakat Kulin kilise liderlerini toplayarak bu tehlikeyi bertaraf etti.Macaristan’ın Bosna üzerindeki emellerini Ban Kulin’in 1204 yılındaki ölümünden çok sonra bile sürdürmüş,hatta 1254 yılında başarısız işgal girişimine kadar devam etmiştir.Ban’ın ölümünden sonra oğlu ve halefi Ban Stjepan Kulinic Katolik Kilisesi’ne bağlı kaldı ve Kulin’in politikalarına devam etmedi.Stepjan 1232 yılında tahttan indirildi.
Bosna Kilisesi Kulinic’i zorla tahttan indirerek Matej Ninoslav adlı bir soyluyu başa getirdi.Bu girişim Bosna ile Sırbistan arasındaki ilişkileri gerdi .Çünkü önceki hükümdar Sırp Nemanjic hanedanı ile akraba idi. O sıralarda Matej’in bir akrabası olan Prijezda Bogomilizm’de fazla kalmayarak Katoliklik’e geri döndü. Bu olay Matej’in fanatik Katoliklik düşüncelerini ve Bosna Kilisesi üzerindeki yaptırımların değiştirdi ve Hrıstiyanlığın savunucusu oldu.

1234 yılında Macar II. Andrew Bosna Banlığı’nı Hersek Koloman’a verdi.Daha kötüsü Bosna tahtının Kulinic Hanedanı’na mensup meşru sahibi Ban Kulinic’in oğlu Kont Usoralı Sibislav Bosna’nın hakimi olmak için Ninoslav’ın üzerine saldırdı. Papa 9. Gregori sapık ilan ettiği Bosna Piskoposu’nu Dominikan Tarikatı Baş Generali Wildeshausenli John ile değiştirdi ve aziz ilan etti aynı zamanda Hersek Koloman’ın Bosna’nın tek yöneticisi olarak duyurdu.

Beş yıl süren ve Piskopos John ile Macar Hersek Koloman tarafından yürütülen Bosna Haçlı seferi sadece Ban Matej Ninoslav’a desteği arttırdı .Sadece Kont Sibislav, Papa’nın tarafını tuttu. 22 Mayıs 1240 yılında bir emirle Ragusa Cumhuriyeti’ni Sırp saldırılarına karşı koruma altına aldı. Ragusa’nun desteği Ninoslav’ın askeri varlığı için kritik önemdeydi.
Bu ,ayrıca aralarında müttefiklik anlaşması olduğu halde saldırılar sırasında Sırbistan’ın yardım göndermemesine bir cevaptı.Koloman ,hükümdarlık yetkilerini Matej’in uzaktan kuzeni Prijezda’ya verdi. Prijezda’nın hükümdarlığı yalnızca 2 yıl sürdü. 1241 yılında Tatarlar Macaristan’ı işgal edince, Koloman Bosna’dan çekildi.Bunun üzerine Matej Ninoslav Bosna’nın yönetimini ele geçirdi.Prijezda Macaristan’a kaçtı.Ragusa Emiri 1244 yılında tekrar yürürlüğe girdi.Matej ,Trogir ve Split arasındaki iç savaşa Split’i tutarak müdahil oldu.Macar Kral IV. Bela bunu bir arkadan vurma olarak gördü ve Bosna’ya bir uyarı gönderdi. Matej bunun üzerine barış yaparak Bosna’yı Macar Başpiskoposu tarafından yapılan Haçlı seferi çağrısına karşı korudu.
Ninoslav’ın oğulları Banlık için savaşmalarına rağmen Macar Kralı Prijezda’yı tekrar Ban olarak başa geçirdi. Ban Prijezda ,Bosna Kilisesi’ne acımasızca saldırdı.1254 yılında Macar -Sırbistan savaşı sırasında Zahumlije Ban’ın yönetimine geçti fakat barış sırasında Zahumlije tekrar Sırplar’ın eline geçti.
II.Stepjan Kotromanic zamanında tüm üç kilise de Bosna’da mevcuttu.

14.yüzyıl ortasında Bosna Ban Tvrtko Kotromanic 1353 yılında başına geldiği Bosna’ya altın çağını yaşattı ve 26 Ekim 1377’de kendini Bosna Kralı ilan etti.