Düzenleyen :Zeynep Işıl Hamziç Boşnak Medya
(1909 yılına ait Bosna fotoğrafı)
Avusturya İmp. Osmanlı padişah’ı II.Abdulhamit ile yapmış olduğu anlaşma ile 26 Şubat 1909’da 2,5 milyon altın lira karşılığında Bosna- Hersek, Avusturya’ya terk edilme durumunda kalmıştır.
Osmanlı Bosna’sı 26 Şubat 1909 Tarihinde – Osmanlı Devleti’nin, Avusturya ile antlaşma imzalaması ve bu antlaşma ile Bosna-Hersek’in , Avusturya’ya bırakılması ile ne yazık ki gelecekte belirsiz günlere doğru kucak açtığı çok önemli bir gün olmuştur ;
Öncesine baktığımızda ise yukarıdaki resimde II.Abdulhamit’in durumu ve Bosna tasvir edilmiş;
18 Ekim 1908 tarihli kapağında Le Petit Journal gazetesi Bosna sorunları’na değinerek kapağında I .Ferdinand’ı Bulgar Prensliği, Avusturya-Macaristan İmparatoru Frana Joseph’in Bosna-Hersek’i ele geçirirken, II. Abdulhamid’in ise Bosna-Hersek’i ararken tasvir etmiştir.
Avusturya- Macaristan İmp. 1871’ de Alman İmp.nun ortaya çıkmasından sonra dış politikasını batıdan doğuya çevirmiş, iki istikamete gözünü dikmiştir: güneyde Adriyatik, doğuda Selanik.
Adriyatik’e çıkmasında Bosna- Hersek engeli vardı.
Selanik istikametinde ise yolunun üstünde Sırbistan bulunuyordu. Bu sebeple de Sırbistan’ın güçlenmesini ve büyük Slav devleti haline gelmesini hiç istemiyordu.
Ayestafanos ve Berlin anlaşmaları ile Avusturya’nın Bosna- Hersek’i geçici olarak işgali konu edilmişti.
Berlin anlaşmasının 25. Maddesine dayanarak Avusturya’nın Bosna- Hersek’e yerleşmesi kolay olmadı. Bu toprakları kontrol altına almak için harekete geçtiği zaman buradaki halkta şiddetli bir direniş gördü.
Cermenizm’e karşı bu Slav milliyetçiliği Avusturya’yı gerçek bir savaşla karşı karşıya bıraktı. Bosna’daki Slavlar, gözlerini Sırbistan ile Rusya’ya çevirmişlerdi. Dolayısıyla Avusturya’nın Berlin Anlaşması ile bu topraklar üzerinde yetki ve kontrol elde etmesi hiç hoş karşılanmadı.
Rusya ve Panslavistler buna büyük kızgınlık duydu. Sırbistan ise bu topraklara kendisinin doğal yayılma ve genişleme alanı olarak bakmaktaydı.
Avusturya, Temmuz 1878’den itibaren 2 tümenlik bir kuvvetle Bosna- Hersek’i işgale başladı. Osmanlı Devleti de Hersek’in kaybını kolay hazmetmedi. Onun için Bosna’daki Müslüman halkı Avusturya’ya karşı kışkırttı.
O kadar ki 1878 Ekim ayında Avusturya, Bosna- Hersek’i işgal edebilmek için 75 bin kişilik bir kuvvet yığmak zorunda kaldı.
Avusturya’nın bu işgal sırasında üzerinde durduğu hususlardan biri de “Yenipazar Sancağı” işgali olmuştur.
Berlin anlaşması bu sancağın yönetiminin Osmanlı Devleti’nde olacağını fakat Avusturya’nın burada bulunacağını öngörüyordu. Ne var ki Yenipazar sancağı Sırbistan ve Karadağ arasında bulunuyor ve burasını kontrol altına alamazsa Avusturya’ya Selanik yolu kapanacaktı.
Sırbistan ve Karadağ, Yenipazar’da Avusturya’ya güçlük çıkarmak için her çareye başvurdular. Avusturya Yenipazar’ı ancak 1878 Eylül’ünde işgal edebildi.
Avusturya, işgal konusunda bazı zorluklar ile karşılaşınca Bosna- Hersek yönetiminin devri konusunda Osm. İle müzakerelere başladı ve 21 Nisan 1879’da 10 maddelik bir anlaşma imzalandı. Buna göre;
Osmanlı devleti, Bosna- Hersek’in yönetimini geçici olarak Avusturya’ya bırakıyor. Avusturya buradaki Müslüman halkın ibadetine karışmayacak, toplanan vergiler doğrudan burada harcanacak, Osmanlı parası geçerli olmaya devam edecek, Yenipazar sancağında Avusturya asker bulundurabilecek. Ancak bu askerlerin varlığı Sancağın Osm. tarafından yönetimini etkilemeyecek ve Osmanlı Devleti de Yenipazar’da asker bulundurabilecek.
Bu tarihten 1908’e kadar Bosna- Hersek, Avusturya’nın geçici egemenliğinde kaldı.
5 Ekim 1908’de II. Meşrutiyet ilanı sırasında ortaya çıkan karışıklıklardan istifade ederek Avusturya, Bosna- Hersek’i ilhak ettiğini bildirdi.
İlhak Osmanlı’da büyük heyecana sebep oldu, Avusturya’dan gelen mallara boykot ilan edildi, fes Avusturya’dan geldiği için herkes fes yerine kalpak giymeye başladı. Hamallar, Avusturya gemilerinin mallarını boşaltmadılar. Bu şekilde Avusturya’ya ticari zarar verilmek istendi. Bu boykota Mısır halkı da katıldı. Osmanlı halkı Avusturya’ya karşı bir savaş havası yarattı ancak halk bu tür protestolardan öteye gidemedi.
En büyük tepki Sırbistan’dan geldi. Sırplar, Avusturya’ya karşı ölüm kalım savaşına girilmesini istiyorlardı. Olaya şiddetle tepki gösteren diğer devletlerden biri de Rusya oldu. Rusya, Sırbistan ile anlaşarak milletlerarası konferans toplanmasını istedi.
Bu durumda, Avusturya Osmanlı ile anlaşmaya yanaştı. 26 Şubat 1909’da Avusturya ile yapılan anlaşma ile 2,5 milyon altın lira karşılığında Bosna- Hersek, Avusturya’ya terk edildi.
Bu arada da Avusturya’nın Bosna-Hersek’i ilhak ettiği gün, karışıklıktan yararlanan Bulgaristan da tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.
Osmanlı Devleti ise, hukuken olmasa bile fillen bu oldu bittiyi kabullenmek durumunda kaldı.
Kaynak:C.B.Ü TARİH
