1878 Bosna İşgali ve Boşnak Göçleri
Berlin Kongresi’nin kararlarıyla Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan yönetimi altına bırakılmış olması, yeni göç hareketlerine yol açmıştır. 500 yıl Osmanlı devleti içinde yaşadıktan sonra, başka dinden, başka kültür ve gelenekten yöneticilerin Bosna’ya dayatılmış olması, Boşnakları tereddüt içine gömmüştür. Bunun yanında, imtiyazlı toplumsal, ekonomik ve siyasi statünün yitirilmiş olması, can ve mal güvenliğinin bulunmaması ve ağırlaşan baskılar yüzünden, Boşnakların bir kısmı göç yolunu seçmiştir. Bosna’dan göç edenlerin kayıtları daha geç tutulmaya başladığı için, bu konuda kesin rakam verilememektedir. Ancak, 150 bin ile 300 bin arasında değişik rakamlar telaffuz edilmektedir. Örneğin, Enver İmamoviç, 1878-1910 yılları arasında Bosna’dan Osmanlı Devleti’ne, 200 binin üzerinde Boşnak’ın göç ettiğini tahmin etmektedir. Bosna ile ilgili Osmanlı Arşiv belgelerine göre ise, sadece 1882-1900 yılları arasında 150 bin kadar Boşnak Osmanlı Devleti’ne göç etmiştir.
Bosna’dan Anadolu’ya doğru en büyük göçler, 1878-1883, 1888, 1891-1892, 1899, 1900-1901 ve 1909-1912 dönemlerinde gerçekleşmiştir. Osmanlı, 1882-1883 yılları arasında Boşnak muhacirler için bütçesinden 1 milyon altın liralık yardım ayırmıştır.
Osmanlı Devleti’nin sınırlarının Avrupa’da gerilemeye başlamasından sonra, Avusturya-Macaristan yönetimi altındaki Bosna’da ilk defa, ilke olarak, Müslüman bir halkın kendi hayat tarzını sürdürmesine izin verilmiştir. Bir başka ifadeyle, Avusturya-Macaristan yönetimi Boşnakların göçüne yönelik, “etnik temizliği” andıracak planlı politikalar izlememiştir. Ancak, söz konusu göçün durdurulması için de yeterli çaba göstermemiştir. Dahası, Boşnakların arazi ve emlaklarına el koymak, ırz ve namuslarına saldırı, evlerini devamlı aramak, kabristanlarını imha etmek, işgalci devlet memurları tarafından insanlık dışı muamelelerin yapılması gibi uygulamalar, Boşnakların göç yolunu seçmesine neden olmuştur. Diğer taraftan, Bosna’da Katolik unsurunu güçlendirmek maksadıyla, Avusturya-Macaristan yönetimi kendi topraklarındaki Katolikleri, Bosna’ya yerleşmeye teşvik etmiştir. Örneğin, bir Avusturya-Macaristan müfettişinin raporunda, 1878-1883 yılları arasında, sadece Bihaç’a ve etrafındaki bölgeye 10 bin – 12 bin Lika’lı Hırvatın göç ettirilip yerleştirildiği belirtilmektedir. 1910 yılına kadar, aralarında en çok Hırvat, Alman, Sloven, Macar, Çek ve Polonyalıların yer aldığı 114.591 kişinin Bosna’ya yerleştiği belirtilmektedir.
Bosna’nın Avusturya-Macaristan yönetimi altına girmesiyle, Boşnaklar kültürel ve siyasi açıdan tecrit edilmişlerdir. Örneğin, 1910 yılında Bosna’da 170 Sırp ve 183 Hırvat kültürel derneği varken, Boşnaklara ait kültürel derneklerin sayısı sadece 19’du. Diğer taraftan okullardaki eğitim sistemi Boşnak kültürünü ihmal etmiş, okul kitaplarında ise Boşnaklar yıllarca aşağılanmıştır. Devlet yönetiminde de Boşnaklara yeterince yer verilmemiştir.
Kaynak: http://www.balkanlar.net/forum/index.php?topic=21983.0;wap2
