Sancak'tan Neden Göç Ettik ? ( MAKALE ) » Boşnak HaberBoşnak Haber

28 Mart 2024 - 10:05

Sancak’tan Neden Göç Ettik ? ( MAKALE )

Sancak’tan  Neden  Göç  Ettik ? ( MAKALE )
Son Güncelleme :

25 Ocak 2022 - 15:10

Sancak Bölgesi ve Sancaklılar
Neden göç ettik biliyor muyuz? Sancaklı Boşnakları anlatmak istiyorum. Neden Göç etti büyüklerimiz? Biraz rakamla, biraz olayla anlatmak istiyorum.
Bosna ve Sancak birbirinden ayrılması imkansız iki bölge; et ve tırnak gibi. Ben bu yazımda Sancaklı Müslüman Boşnakların acılarını anlatmak istiyorum. Evet, Sırbistan ve Karadağ ülkeleri arasında bulunan Sancak bölgesi biz boşnaklar için çok önemli bir yer. Malesef bu bölge kimi zaman Sırp-Hırvat çatışması kimi zaman Sırp-Boşnak çatısmasının kimi zaman Kosova olayının etkisi altında kalmış ve direnç noktaları ezilmeye çalışılmış insanların yaşadığı yerdir.
Öyle miydi, değil miydi? Gelin bir düşünelim ve dilimizin döndüğü kadar anlatmaya çalışalım. Tarihsel süreçlere baktığımızda şunu rahatlıkla söyleye biliriz, Boşnaklar sürekli katliamlara uğramıştır!
– SANCAK BÖLGESİ’NİN KISACA ÖZELİKLERİ
Sancak ( Sandzak ) Boşnakların yoğun olarak yaşadığı bir bölgedir. Bu bölgenin bir kısmı Sırbistan bir kısmı Karadağ Devleti içinde yer almaktadır. 8.687m2’lik bir alanı teşkil etmektedir . Kosova ve Bosna -Hersek ile sınırları kesiştiği için büyük stratejik öneme de sahiptir ve Osmanlı Devleti’nin son Sancağı bu bölgede kaldığı için bölge isminden de anlaşılacağı üzere Sancak ( Sandzak ) ismiyle anılır olmuştur.
Merkezi ve asıl adı Yeni Pazar’dır ( Novi Pazar )
Nüfusunun ne kadar olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Tahmini nüfusu 500 bin civarındadır. Bunun % 86’sı Boşnak’tır .
Tutin , Rozaje , Syenitsa , Novi Pazar , Priboy , Biyelo Polye , Nova Varoş , Plav , Berane vb gibi beldeleri vardır .
Sancak Bölgesi yeraltı kaynakları bakımından zengin bir bölgedir.
Altın , gümüş, kurşun, platin, civa, demir gibi madenler keşfedilmiştir.
Coğrafi olarak gölleri , nehirleri ve tarihi ile turizm sahasında gelişmelere açık bir bölgedir.
Tekstil alanında da gelişmiştir. Sadece Yeni Pazar’da 600 civarında kot atölyesi vardır. 2000 üzeri mağaza vardır ve senelik 100 milyon dolar değerinde üretim yapılmaktadır.
Sancak bölgesinde yaşayan insanlar genel olarak ticaretle uğraşmaktadır.
Yüksek eğitim oranı son yıllarda artış göstermektedir.
Medya alanında yayın yapan birçok internet sitesi ve bölgede çıkan gazete, dergileri vardır ve Novi Pazar’da yayın yapan bir Televizyon Kanalı bulunmaktadır.
Yerel yönetimlerde Boşnak belediye başkanları, Sırbistan Parlementosunda Milletvekilleri hatta Bakanları’da mevcuttur.
Üretim sektöründe çalışanların %58 Boşnak, %42 sırptır. İdari memurların %53 Boşnak, % 47 si Sırptır.
Belediye gelirlerinin % 85’i Belgrad’a gitmektedir.
Şuan ekonomik olarak Avrupa ve dış ülklerde çalışan; Almanya, Belçika, ABD vb gibi Sancaklı Boşnaklar ailelerine maddi olarak destek vermektedirler ve bu Sancak ekonomisi açısından önemlidir. Çünkü neredeyse her ailenin bir ferdi gurbette çalışmaktadır..
Sancak Bölgesi’nde 2 Üniversite mevcuttur .
Ve halen Türkiye ile akraba ziyaretleri devam etmektedir .
– İSTANBUL ve TÜRKİYE’DEKİ SANCAK GÖÇMENLERİNİN KISACA DURUMU
İstanbul’daki ilk Boşnak Mahallesi Rami Kışlası olarak bilinen yerin yanında( Rami Kariyesi ) 1877 yıllında bu mıntıka Osmanlı Devleti evraklarında “Boşnak Mahallesi” olarak geçmektedir .
Herkesin yakından tanıdığı yazar Ayşe Kulin’nin ailesi ilk olarak bu semte yerleşmiştir.
İstanbul’a ilk Toplu göç ise Beykoz ve Üsküdar ilçelerine yapılmıştır 1800’lerin başlarında . 400 Aile göç etmiştir bu ilçelere Bosna’dan . .
İstanbul Doğu-Batı sentezi ile kardeşliğin göstergesi olmuştur. Birçok medeniyete ev sahipliği yapan istanbul, bugünde birçok yöreden insana ev sahipliği yapmaktadır . Bosna ve Sancak göçmenlerinin yoğun olarak yaşadığı şehirlerden biridir.
Zamanında ismini hatırlayamadığım bir Sırbistan Tv kanalı İstanbul’da yaşayan Boşnaklara dikkat çekmek istemiştir ve İstanbul’da birçok Boşnak mahallesinin olduğunun altını çizmiştir.
İstanbul’un Bayrampaşa, Beşiktaş, Beyoğlu, Esenler, Eyüp, Fatih, Gaziosmanpaşa, Kağıthane, Sarıyer, Sultangazi, Şişli, Zeytinburnu gibi ilçelerinde toplam 400 bin civarı Sancaklı yaşamaktadır.
İstanbul Anadolu Yakası: Ataşehir, Beykoz, Çekmeköy, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sancaktepe, Sultanbeyli, Şile, Tuzla, Ümraniye ve Üsküdar gibi ilçelerde toplam 300 bin Civarında Sancaklı ikamet etmektedir.
İstanbul’da; Pendik, Kartal, Küçükköy, Alebiyeköy, Eyüp ve Bayrampaşa gibi yerlerde Boşnak Mahalleleri vardır .
Pendik: Sapanbağları Mahallesi, Yeşilbağlar Mahallesi;
Bayrampaşa Yıldırım Mahallesi gibi;
Gaziosmanpaşa’da Küçükköy Cumartesi Pazarı , Salı Pazarı ve 500 Evler diye bilinen yerlerde yoğun olarak yaşamlarını sürdürmektedir Sancaklılar .
Pendik Sapanbağlar Mahallesi ve Yıldırım Mahallesi çevrelerinde Boşnak mahallesi olarak da bilinir.
Bu Sancaklı göçmenler kitleler halinde 1950-1970 yılları arasında yukarıda belirtiğim yerlere gelmiştir.
Bayrampaşa’da 70 Bin Sancaklı, Pendik’te 60 Bin Sancaklı ikamet etmektedir.
Ülke genelinde , İzmir , Sivas , Yozgat , İzmit , Düzce , Bolu , Kahramanmaraş , Balıkesir , Adapazarı , Bursa , Edirne , Kırklareli gibi şehirlerde yaşamaktadır ve Ülke genelinde 450 köy ve İlçede Sancaklı ikamet etmektedir.
Ülkemizde birçok Bosna Sancak derneği de bulunmaktadır.
Bu dernekler Bosna savaşı münasebeti ile kurulmuş ve Bosna’da yaşayan kardeşlerimize faydası dokunmuştur.
2 Milyona yakın Sancaklı yaşamaktadır ülkemizde . Yani Sancak ( Sandzak ) Bölgesi’nde yaşayan hemşerilerimizden 4 kat daha çok Sancaklı Türkiye’de yaşamaktadır.
– SANCAK BÖLGESİ GÖÇLER ve SOYKIRIMLAR
Sancak Bölgesi 1970’lere kadar sürekli kitlesel göç veren Boşnakların yoğun olarak yaşadığı bir yerdir. Bu göç dalgası ilk olarak Tarihçi Eyüp Muşoviç’in aktardığı üzere 1683-1699 yılları arasında yaşanmıştır. Bu tarih Boşnaklar için kırılma noktası olarak tabir edilebilir. 1683 yılındaki İkinci Viyana Kuşatması ile kitlesel olarak geri çekilme başlamış ve bu çekilme 1970’lerin başına kadar devam etmiştir.
1683-1699 tarihlerinde 30.00 yakın Boşnak Novi Pazar’dan göç etmiştir.
Ve bugün dünya üzerinde 70 ayrı ülkede Sancaklı Boşnaklar yaşamaktadır yani dünyanın 3’te 1’in de (1/3) Sancaklı Boşnaklara rastlamak mümkündür.
Göç ve sürgünlerin en başlıca sebebi Sırp, Karadağlı, Hırvat ve Avusturya Macaristan Devletlerinin Boşnaklara yaptığı baskılardır. Bu baskılar Terör eylemlerine kadar gitmiştir ve 1800’lü yıllardan 1810 yıllına kadar 200 bin Boşnak mülteci konumuna düşmüştür.
1878 yıllında yapılan Berlin Anlaşması ile Bosna’nın tamamı Sancak Bölgesi’nin bir kısmı Avusturya Macaristan devletleri tarafından ilhak edilmiştir. Bölgedeki Sırp ve Karadağlılar kışkırtılmış ve Boşnakların üzerine salınmıştır. Bu dönemde Boşnaklar büyük kayıplar vermişlerdir.
1919’da Sırplar 195 köye saldırılar düzenleyip 1500 Sancaklı’yı katletmiştir ve bu olayların üzeri örtülmüştür.
1924 yılında 2000 Sırp Akova bölgesinde 600 kadar Boşnak’ı katletmiştir.
Milovan Cilas adını hiç duydunuz mu?
Milovan Cilas Sırp vatandaşıdır. Biz desek bazı çevreler inanmaz fakat onurunu kaybetmemiş Sırp yazar Akova’da işlenen bu katliamı “Adaletsiz Ülke” adlı kitabında çarpıcı şekilde anlatmıştır.
1914 yılında Nisan -Haziran ayları arasında 16.500 Boşnak, Sancak Bölgesi’nin Karadağ kısmından Türkiye’ye göç etmiştir. Haziran ayının sonlarında ise bu rakam 35 bin geçmiştir. 1914 yılında 35 bin Boşnak Türkiye’ye göç etmiştir bir önceki yazımda Sancak Bölgesinde yaşanan soykırımlardan bahsetmiştim sizlere ( Dün Dünde mi Kaldı ) Başlıklı makalemde evet, Sancak Bölgesi 1800-1912 yılları arasında Tarihçi Aydın Babuna Sancaklı Boşnakalrın bu 112 yıllık dönemde 150-300 bin arası insanın soykırıma uğradığını dile getirmiştir .
Bizler Bosna Savaşı sırasında yapılan Soykırımın ilk defa sırplar tarafından yapıldığını düşünüyoruz belkide ama 200 yıllıdır ( 1800-1995 ) Boşnaklar sürekli Sırp ve Hırvat terörünün kurbanı olmuştur . Ve bu katliamların hiçbiri Bomba yada farklı savaş aletleri kullanılarak değil, tek tek katledilerek gerçekleşmiştir .
Evet arkadaşlar, Boşnaklar 1800-1995 yıllarına kadar bu acımasız katliamların kurbanı olmuştur.
Yüz binlerce Boşnak Avrupa’nın ortasında soykırımlara maruz kalmıştır!
Tarihten dersler çıkarmamız gerekmektedir. Boşnak Dernekleri Kahvaltı yada Pita şenlerini gerçekleştirdiği gibi bu konularda’da çalışmalar yapmak zorundadır! Kamuoyunun dikkatini Sancak ve Bosna’ya çekme gibi bir misyonu belirlemeleri gerekmektedir. Çünkü unutulan bu soykırımlar, toplum hafızasından silinirse tekrar bir yenisinin Boşnaklara uygulanması kaçınılmazdır.
Balkanlar ve Kafkaslardan göç o kadar çok olmuştur ki Ülkemizin nüfusu %50 artırmıştır. Kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin nüfusunun yarısı göçmen muhacirlerden oluşmaktaydı.
Böyle büyük bir nüfusun olduğu yerde yaşanan soykırım ve acıların unutulması gerçekten çok üzücüdür ve 2013 yıllı biz Balkan/Rumeli Göçmenleri için çok anlamlı bir yıldır. Bundan tam 100 sene önce büyük göç dalgası başlamış ve milyonlarca insan Ana Vatan Türkiye’ye zulümden kurtulmak için kaçmıştır.
Bu göçlerle Balkanlardan ve Kafkaslardan 5 Milyon Müslüman Türkiye’ye göç etmiştir. Bir o kadarı da yani miyonlarca insan yollarda terör saldırıları,hastalık ve açlıktan ölmüştür.
Dipnot : 1915-1916 Çanakkale Savaşı’na Sancak Bölgesinde 15.700 kişi katılmıştır Bosna ve Sancak’tan toplam 30 bin kahraman Çanakkale’ye akın etmiştir. Bu rakamlar Sancaklı birçok tarihçi tarafından doğrulanmaktadır. Katılıp hayatta kalanların bir çogu Ana Vatan Türkiye’de kalmış, diğerleri Sancak Bölgesi’ne geri dönmüştür. Sancaklı Boşnaklar aynı kahramanlığı Osmanlı Rus Savaşı’nda, Galiçya cephesinde’de göstermiştir.
– YUGOSLAV KRALLIĞI BOŞNAKLARIN GÖÇÜNÜ RESMİLEŞTİRDİ !
Yugoslav Krallığı Boşnakların göçünün hızlanması için bir taraftan baskılarını artırıyor bir taraftan da göç için zemin hazırlıyordu öyle ki bu göçü kolaylaştırmak için Türkiye Cumhuriyeti ile masaya oturmuştu. 11 Temmuz 1938 yılında protokol imzalanmış ve 1944 yılına kadar Sancak Bölgesi’nden 45 Bin aile (yaklaşık 200 bin) Sancaklı Boşnak göç etmiştir 7 yıllık zaman zarfında!
Sırp Milli politikasının ürünü olan etnik temizlik ve saflık arz eden “Büyük Sırbistan” hayalinin peşinde koşan çetnikler, Boşnak ahaliye baskılarını sürdürmüş göç etmeye zorlamıştır etmeyenler büyük sıkıntılar çekmiştir.
Bu gerçek Tito Yugoslavyası’nda da değişmemiş oylarının %90’nını Komünist partiye veren Boşnaklar; aynı dönemde birçok Sancaklı Boşnak liderlerin suikaste uğramasıyla 1960’larda da göçe zorlanmıştır.
Komünist Dönemde artan Dini baskılar Boşnakları canından bezdirmiştir.
Çünkü Osmanlı Kültür ve Geleneği ile yaşamış Boşnaklarda Milliyet mevzu bahis değildi; önemli olan Dindi.
Irkçı terör saldırılara direnen Boşnaklar dini değerlerine uzanan baskılar neticesinde dayanamayıp son kitlesel göçü gerçekleştirmiştir.
Ay’sız Yıldız’sız kalmak çok zordu birde Kuran’sız kalma korkusu Boşnakları 1950-1970 yılları arası büyük bir göçe zorlamıştır.
*UNUTMA*
Bilge Kral Alija İzzetbegoviç son sözlerinde, “affedin ama asla unutmayın” demişti . Eğer unutursak tekrar bir vahşetin yaşanması kaçınılmazdır. Sırplar büyük Sırbistan Hayallerinin peşinde koştuğunu bir kez daha son cumhurbaşkanlığı seçimlerinde göstermiştir ve Faşist aday “Sırp Tomo” lakaplı milliyetçi aday Tomislav Nikoliç Cumhurbaşkanlığı görevine getirmiştir.
Evet, Sırbistan’da milliyetçi akımlar sürekli güncel kalmıştır ve günden güne Balkan volkanı kaynamaya devam etmektedir. Eğer bizler Bosna ve Sancak meselesini Balkanlarda yaşayan kardeşlerimizi anlayamazsak kaybeden bizler oluruz. Çünkü Anavatan Türkiye’de Milyonlarca Balkan Göçmeni yaşamaktadır .
Biz elimizden geldiği dilimizin döndüğü kadar Bosna ve Sancak meselelerinin üzerinde durmaya gayret edeceğiz.
Geçmişteki acılarımızıda unutmayalım. varolan değerlerimizide; geçmiş geleceğin aynasıdır …
Acılarımızın sebebi göç imgesi ve uzun yıllardır yaşadığmız maruz kaldığmız katliamlar, bizlere daha çok başarılı olmamızı öğretti. Eğer bizler yaşamış olduğumuz sıkıntıları unutup kişisel ihtiraslarımızın kurbanı olursak Bosna ve Sancak Bölgesi’nde yaşayan kardeşlerimize ihanetin en büyüğünü yapmış oluruz. Çok çalışıp Bosna ve Sancak’taki kardeşlerimizin yanında olmamız gerekmektedir.
Selim Öztürk

 

 

YORUM YAP