1878 yılından önce Bosna’da Sırp ve Hırvat yoktu. Yıllar sonra nasıl oldu da Bosnalı Sırplar ve Bosnalı Hırvatlar ortaya çıktı ? Bosnalı Sırpların ve Bosnalı Hırvatların tohumları nasıl atıldı ?
1862’de Teofil (Bogoljub) Petranović liderliğinde Belgrat’tan gönderilen ve büyük paralarla desteklenen din adamı, öğretmen kimliğindeki özel ajanlar Bosna’da Osmanlı Devleti tarafından 1500’lü yıllarda yerleşik Ortodoks Ulahları/Vlahlar/Kara Vlahları Ortodoks kiliseleri ve satın aldıkları tüccarlar ile okullardaki öğretmenler üzerinden Sırplaştıracak ve onları Bosnalı Sırp yapacak tohumları atmaya başlamışlardı.
Ne Osmanlı yöneticiler ne de Boşnaklar gelecekte Boşnaklara katliamlar, Soykırım yapacak, Boşnakların ata topraklarının %49’unu yönetimleri altına alacak Bosnalı Sırpların tohumlarının atıldığının farkına varamadılar. Ama, Belgrat’takiler ve Petranoviç ne yaptıklarını çok iyi biliyorlardı ve sabırla onlarca yıl beklemeye başladılar. Teofil Petranoviç 1887’de öldü, o ektiği tohumların neye dönüştüğünü tam olarak göremedi ama, Belgrat, 1995 yılına kadar olan her safhasını gördü. Tıpkı Boşnakların da maalesef yaşayarak ve korkunç bedeller ödeyerek gördükleri gibi …
Bosna’da 1862’den sonra ne olmuştu ?
1867’de ajan Petranović, Bosna’nın çok sayıdaki şehirde paralı çeteler oluşturarak Bosna’da Sırplaştırma projesini terörle ve çıkarılan isyanlarla destekledi.
1907 yılında “Boşnakça” nın dil olarak yasaklanması sağlandı. Eğer Boşnakça yok edilirse Boşnakça’daki Boşnak da yok olur, böylece kimliksiz kalan Boşnaklar kendilerini ya Müslüman Sırp ya da Müslüman Hırvat olarak tanımlamak zorunda kalacaklardı.
1900’lü yılların ilk çeyreğinde Avrupa ve Amerika’ya göç eden Ortodoks Boşnaklar, Bosnalı Vlahlar, Dalmatlar göç ettikleri ülkelerde kendilerini hiçbir zaman Sırp veya Hırvat olarak tanımlamamışlardı.
Hatta kendi kimlikleri ile ilgili gümrük memurlarının milliyeti bölümünde yazdıkları Sırp, Hırvat gibi yanlış terimlerin üzerini karalamışlar ve kendi el yazıları ile “Boşnak, Bosnalı” olarak yazmışlardır.
Teofil (Bogoljub) Petranović, Bosna’daki Sırp propaganda faaliyetlerinin kurucusuydu. Sırp Hükümetinin bir paralı askeri olarak, 1860’larda Petranović, Sırp ulusal kimliğini Boşnak Ortodokslar arasında ve aynı zamanda Sırp ulusal çerçevesinde boğulmaya uygun olan bazı Boşnak Ulahlar/Vlahlar arasında yaymak için çalışan benzer düşünen insanlardan oluşan bir ağı etrafında toplamıştı.
Petranović ile aynı zamanda Saraybosna’da yaşayan Fr. Grga Martić, anılarında Teofil Petranović’in Bosna’daki Sırplaştırma propagandasının ana organizatörü olduğunu belirtmektedir.
Karadağlı ünlü tarihçi Novak Kilibarda’nın derlediği Petranović’in “Bosna-Hersek’ten Sırp Halk Şarkıları” kitabının önsözünde, Novak Kilibarda, Petranović’in “Sırbistan Hükümeti’nin gösterdiği güveni hak ettiğini, bu nedenle 1862’den 1869’a kadar Saraybosna’da kaldığı süre boyunca sürekli Sırplaştırma propagandasını yaydığını” yazıyor. Kilibarda, Petranović’in “Bosna’daki Sırp hükümetinin komiseri olarak diğer komisyon üyelerinden çok daha fazla mali destek (para) aldığını” da belirtiyor.
1862 yılında ekilen tohumlar, 1992-1995 yıllara kadar nasıl Bosnalı Sırplar ve Bosnalı Hırvatlara olarak tarih sahnesine çıktıklarını tüm dünya gördü !
NUSRET SANCAKLI
