OSMANLI TÜRK İMPARATORLUĞU’NDA ÖNE ÇIKMIŞ BOŞNAK SOKOLLU LALA MUSTAFA PAŞA’NIN HAYATI VE BOŞNAK SOKOLLU MEHMET PAŞA GERÇEĞİ !
1500 yılında Bosna’nın Sokoloviçler kasabasında Sokollu Mehmed Paşa gibi Boşnak bir ailenin oğlu olarak doğdu. Ağabeyi Deli Hüsrev Paşa’nın desteğiyle I. Selim devrinde saraya girdi.
Saray berberliği yaparken Kanuni Sultan Süleyman’ın dikkatini çekti. Oğullarının öğretmeniydi. Çeşitli bölgelerde ve ülkelerde hüküm sürdü ve o ülkelerden bazılarını fethetti.
15 Mayıs 1570’de Kıbrıs’a gitti. 60.000 piyadeden oluşan Osmanlı ordusunu karaya çıkardı. Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte 2 Temmuz 1570’de Limasol’a geldi. Eylül 1570’de Lefkoşa’yı, Ağustos 1571’de Gazimağusa’yı alarak Kıbrıs’ın fethini tamamladı. 15 Eylül 1571’de adayı terk ederek İstanbul’a döndü.
1578’de Gürcistan ve Şirvan’ı Osmanlı topraklarına katmak için İran seferine çıktı. Diyarbakır valisi Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Erzurum’da kendisine katılmasından sonra, 24 Ağustos 1578’de Gürcistan’a ilerleyip Tiflis’i ele geçiren Lala Mustafa Paşa, Şirvan’ın alınmasından sonra Anadolu’ya döndü.
Macaristan’ı beylerbeyi olarak yönetti ve görkemli binalar inşa ettirdiği gibi dul ve yetimlere büyük destek verdi. Macar tarihçiler, ülkelerini de yöneten bu Boşnak vezir hakkında övgü dolu yazılar yazdı.
1555 yılında Mustafa Paşa Sokoloviç’in vakfı olarak kurulan doğduğu Bosna’nın eski Rudo kasabasında bir cami inşa edilmiştir.
3. Murad saltanatında 1580 ile 1580 tarihleri arasında sadrazamlık yaptı. “Lala” unvanı, şehzadeliğinde 2. Selim’e 1556’da lalalık (öğretmenlik) etmiş olmasından kaynaklanır. Amcazadesi olan Büyük Vezir Sokollu Mehmet Paşa’nın suikast sonucu öldürülmesinden bir yıl sonra 7 Ağustos 1580’de öldü.
ÖNEMLİ BİR SORU ! OSMANLI TÜRK DEVLETİ’NİN YÜKSELİŞ DÖNEMİNDE EN ÜST SEVİYEDE DEVLET GÖREVLERİNDE BULUNMUŞ ÇOK SAYIDA SOKOLOVİÇLERDEN NEDEN SADECE SOKOLLU MEHMET PAŞA İÇİN SÖZDE SIRPMIŞ DİYORLAR VE ONUN VE BABASININ SÖZDE SIRPÇA İSMİLERİNİ YAZIP DURUYORLAR ?
NEDEN LALA MUSTAFA PAŞA VE BABASI İÇİN BİR İSİM UYDURULMAMIŞ ? BİZ KENDİ TARİHİMİZİ ARAŞTIRMAZ, YAZMAZSAK, ELİN OĞLU GELİR BİZİM TARİHİMİZİ İŞİNE GELDİĞİ GİBİ YAZAR !
ÇOK ŞÜKÜR SON 30 YILDA BOŞNAK TARİHÇİLER GERÇEKLERİ ORYAYA ÇIKARMAYA BAŞLADILAR !
BİRİ TARİHÇİ DR. BİLAL MEMİŞEVİÇ.
SokoIlu Mehmet Paşa kimdi, kim değildi?
SOKOLLU MEHMET PAŞA SIRP DEĞİLDİ.
– Mehmed paša Sokolović nije bio Srbin!
SIRPLAR SOKOLLU MEHMET PAŞA’NIN BİR DEVŞİRME OLDUĞUNU UYDURDU. SOKOLLU MEHMET PAŞA BOŞNAK’TI !
■ SRBI SU IZMISLILI ‘DANAK U KRVİ’ MEHMED-PAŠA SOKOLOVIĆ JE BIO BOŠNJAK !
SOKOLLU PAŞALAR VE SADRAZAMLARIN ÇOĞU BOŞNAK OLARAK BİLİNİYOR! SADECE SOKOLLU MEHMET PAŞA İÇİN SIRP DENILİYOR.
BU HERŞEYİ AÇIKLAMIYOR MU ?!
BEN SOKOLLU CEMALUDİN SİNAN BEYİN OĞLU SOKOLLU MEHMET PAŞA’YIM.
Doğu Bosna, Rudo kasabasının Sokoloviçi köyü Osmanlı İmparatorluğu’na onlarca paşa ve sadrazam vermiştir.
■ Selo Sokolovići Osmanskom carstvu dalo desetine paša i velikih vezira
Akademisyen dr. Bilal Memişeviç’in Sokollu Mehmet Paşa ile ilgili doktora çalışması gerçekleri ortaya çıkardı.
“Mehmed-paşa Sokollu Mehmet Paşa çocukluğunda kendi köyünde bir Müslüman olarak yaşadı, Müslüman olarak Edirne’ye götürüldü ve orada eğitim gördü. Sokoloviç’in ailesinden ve akrabalarından Mehmed Paşa dışında, başka birçok üst düzey devlet görevlisi vardı.”
Bu teorinin doğrulanması için akademisyen Memişeviç birkaç örnek veriyor ve bunlardan ilki 1400’lü yılların sonunda aynı aileden gelen Boşnak Sokollu Mehmet Paşa’dan Sokollu Deli Hüsrev Paşa’dır. Sokollu Mehmet Paşa ise 1505 yılında doğduğuna göre kendisinden önceki bir aile büyüğüne nedense kimse Sırp dememiş !?
Memişeviç bu konuda şunları söylüyor:
“Demek ki Sokollu Mehmet Paşa henüz doğmadığı zamanda, Sokollu Mehmet Paşa’nın amcası olan Sokollu Deli Hüsrev Paşa Boşnak olduğuna göre bu durum Sokollu Mehmet Paşa’nın gerçek kimliğini ortaya koymuş oluyor. Amcası Boşnak olan biri nasıl Sırp olabilir?“
Daha önemlisi, dr. Memişeviç, Rudo kasabasının kurucusu ve söz konusu kasabanın en büyük vakıflarından Mustafa-paşa Sokollu Mustafa Paşadan da bahsediyor.
Üçüncüsü, Boşnak Sokollu Lala Mehmed Paşa’dır. Onun ardından Sokollu Ferhat Paşa gelir ki kendisi Sokollu Mehmet Paşa’nın amcaoğlu olup ve Banya Luka’daki Ferhadiya camii ve vakfının kurucusudur. Kimse bu iki Sokollu paşaya Sırp demiyor, aksine onlar Boşnak olarak biliniyor.
Dr. Memişeviç, Sokollu Derviş Paşa, Sokollu Lala Karamustafa Paşa, Sokollu Kurbeg, Sokollu Kara Ali bey, Sokollu Hasan Paşa yanı sıra Cemaludin Sinan Bey’den de Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli kişileri olarak bahseder.
Dr. Memişeviç konuşmasına şöyle devam ediyor: “Osmanlı sarayında 150 yıl boyunca çok önemli mevkilerde bulunan on çok önemli Sokoloviç’i seçtim. Çok daha fazlası var ”
“Maalesef Sokollu Mehmet Paşa hakkında çok şey söylendi, yazıldı ve neredeyse hiçbir bilimsel araştırma yöntemi kullanılmadı. Sadece laf üretildi.”
12 yıldır büyük vezirleri araştıran tarihçi Nusret Çolo’ya göre Bosna Hersek’ten 17 Boşnak’ın büyük vezir olarak Osmanlı İmparatorluğu’nda hizmet vermişti. Sokollu Mehmet Paşa’nın Sırp olduğu iddialarına değinen tarihçi Çolo, “Bu tezi savunanlar var ama bunu doğrulayan hiçbir belge yok” diyor.
Peç’teki Patrikhane’nin başına atanmış, Sokoloviçi köyünde gençliğinde görev yapmış olan Patrik Makariye’nin Sokollu Mehmet Paşa’nın kardeşi olduğu konusunda da hiçbir belge yok !
Gerçekte Makariye, Sokollu Mehmet Paşa’nın kardeşi olmadığı gibi akrabası da değildi.
■ PATRIJARH MAKARIJE SOKOLOVIĆ NIJE BRAT MEHMED PAŠE SOKOLOVIĆA NITI MU JE IKAKAV ROD.
Makariya Sokoloviç, İpek şehrinde kurulan Sırp Ortodoks Kilisesi Patrikhanesi’nin ilk Patriği’dir.
– Makarije Sokolović (Макарије Соколовић) je bio prvi patrijarh Srpske pravoslavne crkve kada je ona obnovljena kao Pećka.
Osmanlı Devleti’nde yüksek görevlerde bulunmuş Boşnakların başında, her yönü ile Sokollu Mehmet Paşa gelmektedir. Ardında bıraktığı çok sayıda hayrat ve iyiliklerin yanında bir de 1557 yılında kurulan İpek (Peç) şehrindeki Patrikhane’nin kurulması çalışmalarından etkilendiği de biliniyor.
■ Jedan od najistaknutijih Bošnjaka u Osmanskoj državi svakako je bio Mehmed Paša Sokolović i uz sve hajrate i dobra koja je ostavio iza sebe postoji i naznaka da je uticao na obnovu rada Pećke patrijaršije 1557.g.
İlk Patrikliğe Makariye Sokoloviç atanmış olup genellikle yanlış bilinen, Patrik Makariye’nin, Sokollu Mehmet Paşa’nın kardeşi olduğudur.
■ Za prvog patrijarha postavljen je Makarije Sokolović. Općenito se pogrešno smatra da je Makarije bio Mehmed-pašin brat.
Bu konu sağlam olmayan kaynaklara dayanarak iddia edilmektedir. Sözde 1575 yılında Alman gezi yazarı Stephan Gerlach, reformcu Patriğin, “büyük vezirin” kardeşi olduğunu yazmıştı. Çok sonraları, 19. asırda Loznice yakınlarındaki Tronoše Manastırı’nın tarihçisi de Patrik Makariye’nin “büyük vezirin” kardeşi olduğunu ve kendisinden tüm manastır ve kiliseleri onarmak için ferman aldığını yazmıştı.
■ To se tvrdi na osnovu posrednih izvora. Tako je njemački putopisac Stephan Gerlach pisao 1575. da je obnovitelj Patrijaršije bio brat velikog vezira. Mnogo kasnije u XIX stoljeću, zapisao je hroničar manastira Tronoše kod Loznice da je patrijarh Makarije bio brat tadašnjeg velikog vezira i da je od njega dobio hatišerif da obnovi „sve manastire i crkve“.
SONRADAN YAZILMIŞ OLAN BU İKİ KAYIT BİZE, PATRİKHANE’NİN YENİLENDİĞİ ZAMAN, SOKOLLU MEHMET PAŞA’NIN “BÜYÜK VEZİR” OLDUĞUNU SÖYLÜYOR. GERÇEK İSE O SIRADA SOKOLLU MEHMET PAŞA “BÜYÜK VEZİR” OLMADIĞI GİBİ (1557 YILINDA 3. VEZİR İDİ) BU GÖREVE 8 YIL SONRA, 28 HAZİRAN 1565 YILINDA GETİRELECEKTİ !!!
■ OBA OVA KASNIJA ZAPISA PREVIĐAJU DA U VRIJEME OBNOVE PATRIJARŠIJE MEHMED-PAŠA UOPŠTE NIJE NI BIO VELIKI VEZIR NEGO ĆE TO POSTATI TEK OSAM GODINA KASNIJE.
Olayın doğrudan şahidi olan Venedikli diplomat (kendisi İstanbul’da büyükelçi idi ve 1567 yılında hükümetine yazdığı mektupta Sokollu’nun “büyük vezirliğe” 1565 yılında atandığını yazmıştı – kaynak: M. İmamoviç. Patrik Makariye ise 1557 yılında atanmıştı) Maryo Cavalli Ağustos 1558 yılında hükümetine yazdığı bir raporunda, bir rahip, Dubrovnikli, Bosna Başpiskoposu vekili, kendisine şöyle söylediğini yazmış: Yakınlarda yapılan tayin içın, “Yunan kökenli Sırp Patriği”, o mevkiye amcası olan bir paşa sayesinde atandı.” (Bu belgede, Patrik Makariye’nin Ortodoks inancı içinde yetişmiş bir Yunanlı olduğundan söz ediyor)
■ Neposredni svjedok mletački bajlo M.Cavalli piše u jednom svom izvještaju iz augusta 1558. da mu je jedan sveštenik, Dubrovčanin, vikar bosanskiolog nadbiskupa, rekao kako je nedavno postavljeni „srpski patrijarh grčkog obreda“ došao na taj položaj uz pomoć „svog strica koji je paša“.
Sadrazamın (büyük vezirin) aile bağlarını çok iyi bilen Türk tarihçiler, Sokollu Mehmet Paşa’nın 2 kardeşinin olduğunu ve her ikisinin de Sultan’ın sarayında yaşadıklarını yazmışlardı (Sokollu Mehmet Paşa’nın da yeğenleri sarayda yaşamışlardı. Patrik Makariye saraydan gönderilip Patrikhaneye atanmamıştı. Kendisi o bölgedeki kiliselerde çeşitli görev yapmış bir ortodoks rahibi idi.).
■ Turski hroničari, koji su bili veoma obaviješteni o užoj porodici velikog vezira, znaju da je imao dva brata i njihov životni put prate sve do sultanova saraja.
Bu belgelere dayanarak şu sonuca varabiliriz. Makariye hiç bir şekilde Mehmet Paşa’nın baba tarafından yeğeni de olamazdı. Patriğin, Sokollu’nun anne tarafından da yeğeni olması mümkün görünmüyor. Zira dayısının çok erken dönemde İslamiyete geçtiği biliniyor (Doğu Bosna, Vişegrad ve çevresindeki Bogomiller, Sokollu’dan 120 yıl öncesinden İslâmiyete gönüllü olarak geçmeye başladıkları biliniyor – M. İmamoviç) ve doğum adının ne olduğunu da bilin yok ama, kaynaklarda Rüstem Bey Sokoloviç ve onun 3 oğlundan söz ediliyor: Derviş paşa, Ali Bey ve Ferhad paşa. Buna göre Sokollu Mehmet Paşa’nın gerçek yeğeni Ferhad Paşa idi; Kliş ve Bosna Sancakbeyi ve ilk Bosna Beylerbeyi olmuştu.
■ Odatle se može zaključiti da Makarije nije mogao nikako biti mehmed-pašin sinovac. Nije mu to mogao biti čak ni u prvoj pobočnoj liniji, jer je poznato da je Mehmed-pašin rođeni stric rano primio Islam, pa mu se ne zna čak ni za rođeno ime. U izvorima se spominje kao Rustem-beg Sokolović, sa tri sina: Derviš-pašom, Ali-begom i Ferhad-pašom. Prema tome, pravi Mehmed-pašin sinovac bio je Ferhad-paša, kliški i bosanski sandžak-beg i prvi beglerbeg Bosanskog ejaleta.
Patrik Makariya’ya gelince, ( eğer Sokoloviç’te yaşamış Yunan kökenli biri değilse) o sadece Sokollu Mehmet Paşa’nın uzak bir akrabası olabilir – M. İmamoviç. Zira Sokoloviçler, oldukça çok dallanmış kalabalik bir aile idiler.
■ Što se tiče Makarija, on je mogao biti samo neki dalji Mehmed-pašin rođak, s obzirom na činjnicu da je rod Sokolovića bio veoma razgranat.
PATRİK MAKARİYA İLE SOKOLLU MEHMET PAŞA ARASINDA BİR AKRABALIK BAĞI KURMAYA ÇALIŞMAK, SADECE BİR PROPAGANDA AMACI VEYA BİR MİTOLOJİ GİBİ GÖRÜNÜYOR.
■ ŠTO SE TIČE MAKARIJA ON NIKAKO SE NE MOŽE SVRSTATI U BLISKE SRODNIKE MEHMED-PAŠE SOKOLOVIĆA TE APSOLUTNO NJEGOVO VEZIVANJE ZA MEHMED-PAŠU SE SAMO MOŽE GLEDATI KAO PROPAGANDA I MITOLOGIJA.
Nusret SANCAKLI
