NİKŞİÇ- KOLAŞİN-BAR BOŞNAKLARI

 

1875-1878 yılları arasındaki Hersek isyanında Karadağlılar tarafından ele geçirilmiş Hersek ve Yenipazar Sancağı topraklarından Boşnakların sürülmesi.

Nikşiç, Kolaşin, Jablyak, Spuj, Zeta, Podgorica, Bar, Mrkoyeviç, Zaboyana ve Krayina bölgesinden 1875-1878 arası Hersek İsyanında sonra Boşnaklara yapılan katliam ve sürgünlerin etkisi ile Boşnak nüfus sayısı 43.000’den 12.000’e düşmüştü. 31.000 kadar Boşnak yüzyıllaca ata toprağı olan evlerini, mallarını bırakıp Yenipazar Sancağı ve Arnavutluğu sığınmışlardı. Daha sonra çoğu Türkiye’ye gitmiştir.

Sırp coğrafyacı ve etnolog, Sırp Kraliyet Bilim Akademisi başkanı ve Belgrad Üniversitesi rektörü Jovan Cvijić’e göre, Nikşiç Balkanlar’daki en büyük “Boşnak (Müslüman) kasabası” idi (Bugün Nikşiç’te Boşnak aileler yok denecek kadar az).

Bunun yanında Nikşiç’teki nüfusunun çoğunluğu, 17. yüzyılın sonunda Herceg Novi’den, Boka’dan gelen Boşnak ailelerden oluşuyordu. Boşnaklar Nikşiç’te çok rahat bir hayat yaşamışlardı ve ticaretle uğraşmakta idiler.

Karadağ Prensliği Rusya ve Bazı Avrupa devletleri desteği ile Grahovo, Rudine, Lukovo, Jupa ve Drobnyak’ın bir bölümünü işgal ettiğinde, 1859’dan beri Nikşiç her tarafta kuşatılmıştı ve sadece Osmanlı İmparatorluğu’nda geriye kalan Duga vadisiyle bağlarını koruyordu.

Osmanlı ordusu, büyük fedakarlıklar pahasına, şehre girmeye ve şehrin nüfusu için gerekli yiyecek ve ihtiyaçları getirmeye çalıştı. Nisan 1876’da yiyecek yüklü üç yüz atı olan bir Osmanlı müfrezesi Nikşiç’e girmeyi başardı. Yaklaşık 200 aile, bu müfreze geri dönerken, müfreze ile birlikte şehri terketmişti.

1877 yılına kadar Nikşiç’te 410 Boşnak ailesi ve sadece 40 kadar Sırp ve Karadağlılardan oluşan Ortodoks aileleleri yaşıyordu. (Şimdi ise 72.443 kişiden sadece 194 kişi Boşnak !?)

BİRİLERİ TÜRKİYE’YE SIĞINMIŞ NİKŞİÇLİ BOŞNAKLAR İÇIN KARADAĞLI (CRNOGORAC) OLDUKLARINI SÖYLÜYOR AMA, TARİH ÖYLE SÖYLEMİYOR !

Nikşiç’in kader savaşı, Karadağlıların şehre saldırdığı 9 Temmuz’dan 27 Ağustos 1877’ye kadar sürmüştü.

Nikşiç şehrini 1.000 kişilik bir Osmanlı Türk Ordusu askeri ile 300 kadar
silahlı Nikşiçli Boşnak savunurken karşılarında 15 taburdan oluşan 16.000 kişilik Karadağlı ordusu vardı.

Karadağ Prensi Nikola askerlerine “Niksiç’in kanını içme ve (sözde) Karadağ’a yapılan tüm kötülüklerden intikam alma fırsatı vereceğini” söyleyerek onları cesaretlendirmişti.

Karadağlılar şehri (Rusların verdiği toplarla) top ateşi altına aldılar ve sadece 01 Ağustos günü 30 ila 40 Boşnak evini yıkmışlardı.

Ancak şehrin düşüşü, Karadağlıların saldırıları sonucu değil, şehirde mühimat ve yiyeceğin hatta içme suyunun tükenmesi nedeni ile kaçımılmazdı.

Karadağlı prens Nikola şehri teslim etmeleri halinde onlara dokunmayacaığna dair söz vererek şehri savunanlar, silahları ile birlikte şehri terketmişti. Ardından Karadağ ordusu şehri tamamen yağmaladı ve tahrip etti.

Olaylara tanık olan Arthur Evans, Eylül 1877’de 60 Boşnak ailenin Nikšić’i bir günde terk ettiğini yazmıştı.

BU AİLELER ARASINDA RAHMETLİ ŞARIK TARA’NIN DEDESİ DE VARDI. RAHMETLİ ŞARIK TARA’NIN KARADAĞLI OLDUĞUNU SÖYLEYEN AKLINI VE RUHUNU KİRAYA VERDİKLERİNİN FARKINDA DEĞİLLER !?

Karadağ hükümeti, şehri terk edemeyecek durumda ve yaralı olanlar kendilerine hiçbir şey olmayacağını garanti ettiği şehirde kalmıştı.

Kalan az sayıdaki şehir sakini Boşnaklar, Karadağlılara sadakat göstermeleri halinde şehirdeki yeni yönetimin onlara dokunmayacağına inanıyorlardı. Ancak yetkililer, ilk günlerden itibaren Boşnaklardan Karadağ şapkalarını taşımalarını ve üzerine haç takmaya başlamalarını istedi. Boşnaklar için bu Hristiyanlaştırma anlamın gelmişti. Resmi Karadağ kaynaklarına göre, hocaların camiye girmeleri yasaklanmıştı.

Nisan 1878’in ortalarında 283 aile Niksiç’ten ve 1882’de de 319 aile taşındı. Şehirde 410 Boşnak ailesinden sadece 19 Boşnak aile kalmıştı. Yerlerine Karadağ bölgesinden Karadağkılar ile Sırplar yerleşmeye başlamıl ve şehrin nüfus yapısı hızlı değişmeye başlamıştı.

Osmanlı Türk eseri Nikşiç’in ünlü camisi Paşa Csmii ile İslami Doğu mimarisinin birçok binası yıkıldı.

Bosna-Hersek’e yerleşen Hacı Loja gibi çok sayıda aile ve Nikşiçliler, 1878’de Avusturya-Macaristan ordusuna Bosnalıların yanında direniş ve savaşlarda rol alacaklardı.

Boşnakların Niksiç’ten sürülmesi ile, çok sayıda Ortodoks ailesi eski Boşnak arazisine ve evlerine hediye olarak yerleşmiş ve sahiplenmişlerdi..

KOLAŞİNLİ BOŞNAKLAR

Berlin Kongresi’nin kararıyla Kolasin Karadağ’a verildi. Bu yüzden Osmanlı ordusu geri çekilmek zorunda kalmıştı.
Osmanlı Türk askerleri ile birlikte Boşnak nüfus ta Kolaşinden ayrılmak zorunda kalmıştı. Bir kısım Boşnaklar yukarı Bihor’da yaşamlarına devam etmişti. O zaman Tara nehri Karadağ Devleti ile Osmanlı Türk İmparatorluğu arasında sınır olmuştu.

Karadağ, Berlin Kongresi kararları ile Müslümanların yani Boşnak ve Arnavutların haklarına saygı duymayı üstlenmesine rağmen, buna uymamıştı.

N. Rakočević, Rovac ve Moraça’daki Karadağlı ailelerin yerleşmesi için Karadağ hükümetinin çıkarlar gereği Boşnakların ve diğer Müslümanların topraklarından sürülmesini istediğini yazmıştı.

1878’in sonunda Kolaşin’deki yaşam Boşnaklar için tehditler, saldırılar ve öldürmeler sonucu çekilmez bir hal almıştı. Bu yüzden yurtlarını terk etmeye başladılar. 1979’da Eylül sonunda neredeyse tüm Boşnak nüfusu ata yurtlarını terketmişti.

1875-1878, 1902, 1912-1913, 1919, 1924-1927 ŞAHOVİÇİ BOŞNAK SOYKIRIMI SONRASI VE 1941-1945 YILLARINDA KOLAŞİNDEN SÜRGÜN EDİLEN BOŞNAKLAR KIRKLARELİ, İSTANBUL, ŞİLE, KARAMÜRSEL, BURHANİYE, GÖMEÇ, AYVALIK KÜÇÜKKÖY, İZMİR, ADANA, SİVAS VE ANKARA İLE CİVARINA YERLEŞTİLER.

Tara Nehri’nin öbür yakasına geçen Kolaşinli Boşnaklar, Kolaşin’in Karadağ’a ait olduğu gerçeğini kabullenemediler ve bu yüzden Tara Nehri’ni geçip baskınlar ve bıraktıkları mallarını almak için saldırılar gerçekleştirdiler.

Evlerine geri dönmek isteyen Boşnaklar da vardı ama, kabul edilmemişlerdi.

BAR ŞEHRİ BOŞNAKLARI

Bu arada diğer tarafta Bar şehrinin de 10 Ocak 1878’de Karadağlılar tatafından kayliamla ele geçirildikten sonra Bar şehri Boşnakları Skadar’a kaçıp sığınmak zorunda kaldılar.

Berlin Kongresi’ndeki devletler arası savaş sona erdiğinde Prens Nikola’dan Boşnakların Bar’a dönmelerine izin vermesini istemişlerdi ama, Prens Nikola buna izin vermemişti.

Bunun üzerine Sultan II. Abdülhamid, Bar’ı savunma konusundaki cesaretlerinden dolayı Boşnakların İstanbul’daki Küçük Çekmeci’ye yerleşmelerine izin verdi ve onları almak için İşkodra’ya gemiler gönderdi. Ancak Karadaplı Prens Nikola aşırı dış baskılar altında kalınca taviz vermek zorunda kaldı ve Mayıs 1879’un sonunda 198 Boşnak aile Bar şehrine dönüş yapmıştı.

 

Nusret Sancaklı