NAHOŞ BİR BOŞNAK ADETİ:
“ONA Mİ SE REKLA / BANA SÖZÜ VAR !”
Boşnaklar arasında komşuları halklardan farklı olarak, gençlerin kendi aralarında görüşüp, flört ederek, anlaşarak evlenmelerine sıcak bakılmaktadır.
Boşnaklarda ailelerin izin verdiği gençlerin flört etmelerine “aşikovanye” denir.
Tarihi Bosna topraklarında, günümüz Bosna Hersek ve Sancak’ta özellikle bahar ve yaz aylarında gençler, çoğunlukla evin önünde, çeşmelerde, su pınarları başında olmak üzere tanışmak ve birbirlerini tanımak için bir araya gelirlerdi.
Toplu halde olurlarsa aileden izin almak gerekmezdi. Biraraya geldikleri zaman, tınınmayan genç erkek ve varsa genç kızlara kim oldukları, özellikle ailelerini, karşılıklı olarak akrabalık veya hasımlık durumunun olup olmadığını anlamak için sorular sorulurdu.
Daha sonra gençler karşılıklı espiriler, atışmalar, maniler söyler, nadir de olsa sevdalinkalar da seslendirilirdi.
Tek başına buluşma, görüşme ve tanışma durumunda genellikle kızlar ailesinden izin alırlardı.
Bir de genç erkeğin akrabaları kadın veya kızların, kızları ayarlama adeti (mamiti) vardır ki bunun hedefi, akrabaları veya arkadaşları olan genç erkek için kızdan evlilik sözü (rijeć) veya bir eşyasını (mendil/mahramica) almak, tersi olarak ta genç erkekten genç kıza bir hediye (yüzük, küpe, kolye) vermek idi.
Maalesef bu eylemler genellikle kızların aileleri tarafından gizlenerek, sinsice yapılır ve henüz olgun olmayan daha küçük yaştaki veya annesini kaybetmiş, üvey annelerin olduğu veya hizmetin çok olduğu kalabalık aile kızları hedef olarak alınırdı. Özellşkle büyüyüp serpildiğinde güzel olan kızlar ve henüz aklı başında ve taliplerinin olmadığı dönem seçilirdi.
Hediye almak, hediyeyi kabul etmek gençlerin bibirlerine evlenmek için söz vermek ve kendi aralarında sözleşmek anlamına gelirdi.
Erkek için bir genç kız ondan hediye aldığında onun sözlüsü olur ve artık başkası ile flört etmesi, görücüye çıkması söz konusu olmazdı.
Erkek ailesi bundan haberdar olur ve genç kız talip olan olursa “Ona nam se rekla/Bize sözü var” diye yine gizli bir şekilde haber ulaştırılır. Bunun duyurulması diğer ailelerin veya gençlerin o kızla ilgilenmesinin önünü keserdi.”
Zamanı gelince kız istetilirse, ve de ailesi karşı çıkılırsa, kadınlar arasında usulüne göre verilen söz, kızın önceden genç erkeğe vermiş olduğu şahsi eşyası gösterilerek sözü hatırlatılırdı. Kız ailesi tarafından verilmezse, o kız bir şekilde söz verdiği erkeğe kaçmak zorunda kalırdı.
Bu adet kız aileleri tarafından onur kırıcı bir durum olarak kabul edildiği için genelde kız söz vemişse (Ako mu se rekla), zamanı geldiğinde kız kendi durumunu dillendşrmeden kaçarak evliliği gerçekleşirirdi.
Bu gibi kız tavlama veya kız kandırma eylemlerinin Türkiye’ye gelip büyük şehirlere yerleşmiş Boşnaklar arasında da ilk yıllarda ve uzun bir dönem sürdürülmüş olması Boşnakların nahoş bir yüzünü gösteriyor.
Hele okuyan genç erkeklerin, aile veya akrabaları olan kadınlar veya kızlara bu konuda uymaları az sayıda olsalar bile buna teşebbüs etmeleri şaşırtıcı idi ve Boşnaklardaki kız kaçırmama, kızın gönüllü olarak, hiçbir baskı yapılmadan kendi hür iradesi ile kaçma adeti ile çelişmektedir !
