İvo Andriç’e göre Kosova sorunun çözümü, Arnavutların Türkiye’ye göçürülmesi ve Arnavutluğun işgal edilerek İtalyanlar ile Sırplar arasında bölüştürülnesi şeklinde idi !

İkinci Dünya Savaşı’ndan önce Yugoslavya Krallığı’nın yazarı ve kıdemli diplomatı İvo Andriç, Kosovalı Arnavutlar sorununu kendi Sırp ırkçılığı ve faşist yöntemiyle çözmeye çalışmıştı. Ocak 1939’da, Yugoslavya Krallığı hükümetin talebi üzerine, İvo Andriç, Arnavut nüfusunun bir kısmının Türkiye’ye göçürülmesini ve ayrıca Arnavutluk’un Yugoslavya Krallığı ile İtalya arasında bölünmesini öneren “Kosova sorununa” bir çözüm hazırladı. Sırbistan, Kuzey Arnavutluk’u ve Durres limanını alacaktı!

“Arnavutluk’un bölünmesi, yeni durumda asimile edilmesi daha kolay olacak olan Kosova’daki Arbanas kökenli azınlığın (Arnavutların) çekici merkezini ortadan kaldıracaktır. Sonunda 200.000-300.000 Arbanas kökenlileri (Arnavut) daha alacaktık, ancak bunlar çoğunlukla Arbanas kökenli Müslümanlar (Müslüman Arnavutlar) ile ilişkileri hiçbir zaman iyi olmayan Katolik Arbanaslar (Arnavutlar) idi (Andriç özellikle Arnavutlar için Arbanaslar kelimesini kullanıyor ki onları İlir kökenlilikten çıkarıp Slav-Vlah kökenli göstermeye çalışılıyor).

Andriç, Kosova sorununa yaptığı çözümde, “Arbanas kökenli (Arbavut) Müslümanlarının Türkiye’ye göçü konusu da yeni koşullar altında gündeme gelecek, çünkü bunu önlemek için güçlü bir eylem olmayacak.” demişti.Sırp hükümeti Andriç’in projesine hemen cevap vermemişti. Ardından İkinci Dünya Savaşı başlamış ve Andriç’in Kosova sorununu çözme fikri suya düşmüştü.

Yazdığı kitaplarının aksine, Andriç’in siyasi fikirleri ve yaptıkları savaş sonrası komünist Yugoslavya’da sorgulanmak yerine onlarca yıl halı altına süpürüldü. (Neden ?).

Andriç, “Arnavut sorunu üzerine” adlı makalesinde Kosova sorununa, ‘Arnavut Müslümanlarının Türkiye’ye göçü ve Sırp devletinin İşkodra limanına genişlemesi’ çözümünü sundu. Andriç, “Balkanlar, Balkanlılara” tezini sıkı bir şekilde savunmasına rağmen, Ocak 1939’da İtalyan Dışişleri Bakanı ile yaptığı görüşmeden sonra Arnavutluk’un bölünmesini önermişti.

Andriç, “İtalya’nın Balkan topraklarının en azından bir bölümünü almasına izin vermek daha az kötü, çünkü şu anda bizim için önemli olan tek bir şey var, o da Kosova’nın stratejik güvenliğidir.” demişti. “Bu durumda Şkodra’yı almak büyük moral ve ekonomik öneme sahip olabilir. Bu, büyük hidro-teknik işler yapmamızı ve Karadağ’ın gıdası için verimli topraklar elde etmemizi sağlayacaktır.”

Andrić, Arnavutluk’un bölünmesinin Kosova’daki Arnavut azınlığın bir kısmının sırplara asimile olmasını kolaylaştıracağını düşünüyordu.”İşkodra’yı alarak sonunda 200.000 ila 300.000 Arnavut’u daha elde edeceğiz, ancak bunlar çoğunlukla Arnavut Müslümanlarıyla ilişkileri hiçbir zaman iyi olmayan Katolik Arnavutlar olduğunu unutmamalıyız”.

Andriç, analizinde, “Arnavut Müslümanlarının Türkiye’ye göçü konusu da yeni koşullar altında gündeme gelecek, çünkü bunu önlemek için güçlü bir dşrenç olmayacak” demişti.Andriç’in bu raporları nedeniyle, Tito’nun ölümünden sonra, o zamanki Kosova ve Metohiya Yazarlar Derneği başkanı olan İbrahim Rugova, Nobel Ödülü sahibi Andriç’in tüm eserlerinin Arnavutça literatürden silinmesini talep etti.

İki savaş arasındaki diplomatik faaliyete ek olarak, Andriç’in siyasi çalışmasında bir süreklilik vardı; “Benjamin Kalaj platformunda” Boşnak Ulusu fikrine ve komünist Yugoslavya’da Müslüman (Boşnak) ulusun tanınmasına muhalefet etti.Aynı zamanda Andriç, tüm “büyük hırvatistan” ve Vatikan planlarının önünde bir engeldi, çünkü doğuştan Katolik Hırvat olmasına rağmen kendisini Sırp Ortodoksu olarak ilan etmişti.Sırp Başbakan Stoyadinoviç Andriç’ten detaylı bir analiz yapmasını istemişti.

Arnavutluk’un bölünmesi, 1939’un başında İtalyan Dışişleri Bakanı Kont Galeazzo Cano tarafından Yugoslav liderliğine teklif edildi. Prens Pavle bu planı “artık Arnavutlara ihtiyacımız olmadığını” açıklayarak reddetti, ancak Başbakan Milan Stojadinoviç, pratikte Diplomasi Bakanı işlevini yerine getiren Andriç’ten ayrıntılı bir analiz istemişti.

 

Andrić’in 30 Ocak 1939’da yazdığı makalesi Sırbistan Arşivi – “Milan Stojadinović Fonu”, kutu 37’de saklanmaktadır.

Bu metin ilk olarak “Journal of Contemporary History”, 1977, IX, no. 2 (24), s. 77-89. Hırvat tarihçi Bogdan Krizman bu gazetenin editörüydü ve belge Krizman’ın yorumlarıyla birlikte “Dr. Ivo Andrić’in 1939’dan Arnavutluk Üzerine Çalışması” başlığı altında yayınlamıştı.