Ali Bey Adası’na “Cunda” Demekte Israr Edenlere Duyurulur!
“1740 yılında banker Saroz Petraki’nin etkisi ve Rahip İkonomos’un çabaları sonucu Ayvalık için Padişahtan özerklik beratı alındı
Özerkliğin ana maddeleri şunlardır. (Aka, D 1944) Ayvalık İktisadi Coğrafyası)
1. Ayvalık’ta yerleşmiş olan Türk aileleri Ayvalık şehrinden çıkarılarak civar mahallelerde oturmaya mecbur tutulacak, Türklerin Ayvalık merkezinde oturmaları yasaklanacaktır.
2. Ayvalık muhtar ve müstakil bir idareyle yönetilecektir.
3. Kazanın idaresi gümrük işlerinin eline geçecek buna karşılık Osmanlı hükümetine her sene 48.000 kuruş vergi ödenecektir.
4. İdareci Türk olacak, ancak halk tarafından seçilecek ve görevine son verilebilecektir.
5. Hâkimler Türk olacak fakat maaşları Ayvalık’tan ödenecektir.
6. Asker ve komutanları ne Ayvalık’ta kalabilecek ne de Ayvalık’tan geçebilecektir.
7. Ayvalık aşar vergisinden muaf tutulacak, buna mukabil her mal sahibi her zeytin ağacı için 2 akçe verecektir.
İkonomos’un da gayretleriyle adalardan ve Yunanistan’dan getirilen birçok Rum Ayvalık’a yerleştirilmiştir. Öyle ki bu dönemde Ayvalık’ın nüfusu 25.000’lerin üzerindeydi.
17 Mart 1821 de Mora’da çıkan Rum isyanı kısa sürede Ayvalık’a da yansımıştır. Kent halkı ve Yunda (Cunda) halkı ile birleşerek Burhaniye Edremit taraflarına saldırmışlardır. Osmanlı Devleti isyanı çatışma ile bastırabilmişti. Bu çatışmalarda yüzden fazla asker şehit olmuş, Ayvalık’ta yaşayan Rum halkın tahminen 5.000’i gemilerle yakın adalara kaçmış, 3.000’i tutsak edilmişti. Geri kalanı da Balıkesir ve içlerine sürgün edilmiştir. İsyandan sonra Sultan II Mahmut’un emriyle tüm taşınmaz mallara el konulmuş, bu mallar ya Müslüman ailelere satılmış veya emaneten verilmiştir.1824 yılında kenti terk etmek zorunda bırakılan halkın geri dönmelerine izin verilir. 1830 yılında Rum halka malları iade edilir ve mülkiyet hakkı yeniden tanınır. 1831–1833 yılları arasında da vergiden muaf tutulurlar.
22 Kasım 1915 yılında Cunda Rumları tekrar isyan girişiminde bulunurlar. İsyan Ayvalık ve yakın çevreden gelen askerlerce bastırılır. İsyana katılanların çoğu ve isyana önderlik eden piskopos Cunda yakınında bekleyen Yunan ve İngiliz gemileriyle kaçırılır.
1917 yılında Ayvalık ve Yunda (Cunda) Adası Rumları bir kere daha isyan girişiminde bulunurlar.. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, Yunda ve Ayvalık’taki Rumları Balıkesir, Susurluk, Kepsut ve Sındırgı içlerine gönderir. 1919 yılında Yunan ordusunun İzmir’e çıkarma yapması ile sürgündeki bütün Rumlar müsaade almadan eski yerlerine dönerler.
Yunan ordusu Anadolu’ya çıktıktan sonra ilk direnişle Ayvalık’ta karşılaşmış, Kurtuluş Savaşının ilk kurşunu Yarbay Ali Çetinkaya tarafından Ayvalık’ta atılmıştır. Bu çatışmada İnzibat Bölüğü komutanı Üsteğmen Fahri Bey şehit olmuştur. Günümüzde o çarpışmanın ve şehitlerin aziz hatırlarını ebedileştirmek amacıyla kent meydanında Atatürk Anıtı Kompozisyonu içinde rölyef halinde ‘İlk Kurşun Anıtı’ inşa edilmiştir. Üç buçuk yıl (39 ay 16 gün) düşman işgalinde kalan Ayvalık 15 Eylül 1922 yılında tekrar Türk egemenliğine girmiştir. Cunda Adasına Cumhuriyet döneminde Ali Çetinkaya’nın anısına Ali Bey Adası ismi verilmiştir.
Kurtuluş’un “İlk Kurşun”unu Ayvalık’ta atan Derne/Tobruk gönüllüsü ve 172’inci Alay Komutanı Kaymakam Ali Bey’in isminin verildiği “Ali Bey Adası”na halâ Cunda/Yunda derseniz, tarihi gerçekleri göz ardı edip şehitlerimize büyük bir saygısızlık etmiş olacağınızı kabul etmeniz gerek. Doğup büyüğümüz yaşadığımız coğrafya ile ilgili önemli ve hassas bir konu…
Yazar: Nadir Murat Bayirli
