1830-1867 BOŞNAKLARIN ZORLA SÜRGÜN EDİLMESİ

Son Güncelleme :

21 Nisan 2017 - 8:46

ŞEVKET KUÇEVİÇ BOŞNAK MEDYA

1830 YILINDA BAŞLAYAN,GÜNÜMÜZDEN 150 YIL ÖNCE 1867 NİSAN’DA SIRBİSTAN’DAN, BOŞNAKLARIN ZORLA SÜRGÜN EDİLMESİ
(ETNİK TEMİZLİK) TAMAMLANMIŞTI.

(150. godišnjica od prisilnog protjerivanja posljednjih muslimana sa prostora današnje Srbije i grada Beograda.)

Rusya, Fransa ve İngiltere’nin desteğinde, Osmanlı Devletinin Semendire ve Zvornik Sancakları topraklarında özerk olarak kurdurulan Sırbistan Prensliğinde, 1830 yılında başlatılan Müslümanların (Boşnak, Arnavut ve Türkler) etnik temizlik hareketi 1867 yılı Nisan ayında son bulmuştu.

Mihail Obrenoviç’in 1860 yılında II. kez Sırp başkanı olmasıyla, babası Miloş Obreniviç döneminde olduğu gibi, özerk Sırp Prensliğinde Müslüman- Hristiyan gerginliği artmış ve 1862’de Belgrad Olayları patlak vermiştir. Sorunu çözmek için 4 Eylül’de uluslararası bir konferans toplanarak, 12 maddelik “Kanlıca Protokolü” imzalanmıştır.

Protokol maddelerince Sırbistan Müslümanlarının Sırbistan’dan çekilmeleri ve Osmanlı Devleti’nin Sırbistan’daki Sokol ve Uziçe kalelerini yıkması kararlaştırılmıştır. Belgrad, Fethülislam, Böğürdelen, Semendire, Sokol ve Uziçe Müslümanları Niş, Vidin, Şehirköy ve Bosna’ya göç ederken, Sokol ve Uziçe kaleleri de yıkılmıştır. Bu kalelerin yıkılmasını ve Müslümanların göçünü yeterli görmeyen Sırplar, Belgrad, Fethülislam, Böğürdelen, Semendire kalelerinin de kendilerine terkini istemişlerdir. Devrin şartları gereğince, 10 Nisan 1867’de bu kalelerin muhafızlığı Mihail Obrenoviç’e bırakılmış ve Türk askerleri de Sırbistan’dan ayrılmıştır.

Batı Balkanlarda gücünü kaybedip, topraklarını koruyamayan Osmanlı Sultanı Abdülaziz, 1867 yılında bir ferman yayınlayarak, Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu Belgrad, Ujitsa, Şaptsa, Fetislam, Semendire ve Sokol şehirlerini Sırbistan Prensliğine terketmiştir.

Bu şehirlerde yaşayan Müslüman Boşnaklar, din değiştirmeleri veya çingene olarak kaydedilmeleri halinde kendi evlerinde kalabilirlerdi. Aksi taktirde evleri ve topraklarını terketmek zorunda bırakılıp direnenleride öldürülüyorlardı.

Sürgün edilen Müslümanlardan Türkler; Anadoluya, Arnavutlar; Makedonya, Kosova ve Arnavutluğa, çoğunlukta olan Boşnaklar; Yenipazar Sancağı ile Bosna ve Zvornik Sancağının Drina ile Sava nehri kıyısındaki şehirlere (Biyelyina, Brçko, Graçanitsa, Kladany, Ocak, Srebrenica, Tuzla, Vladenitsa ve Zvornik şehirlerine yerleştiler.
Ayrıca Sultan Abdülaziz’in fermanı ile 6 yeni kasaba oluşturulup, Sırbistan Prensliğinden gelen Boşnaklar yerleştirildi; Yukarı Aziziye (Şamats), Aşağı Aziziye (Oraşye), Kozluk, Brezove Polye, Kostaynitsa ve Orahovo.

Alt orta resim: Belgrat’ta yıkılan Battal Cami; Osmanlı Döneminde Belgrad’daki 250 cami, 9 medrese, 10 mektep, 17 tekye, 3 imaret, 14 han, 11 hamam, 3 saat kulesi, 38 sebil ve 10 türbeden günümüze 1 cami, 2 türbe, 1 çeşme ve 1 konak kalmıştır, kaynak: Osmanlı dönemi eserleri hakkındaki bilgiler “Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri”, Dr.Ekrem Hakkı Ayverdi

1830-1867 Yılları arasında Sırbistan’ın toplam nüfusunun %65’i olan Müslüman halkın topraklarını terk etmek zorunda bırakılmıştır. Aynı etnik temizlik politikaları Karadağ, Sancak ve Bosna Hersek’te uygulanmış gerek 1878 Berlin Kongresi sonrası gerekse 1912-1913 Balkan Savaşları ile 2. Dünya Savaşı ve en son Bosna Savaşı sonrasında büyük nüfus değişimleri yaşanmış ve Boşnaklar Karadağ ve bugünkü Republika Srıpska federal devletinde azınlığa düşürülmüşlerdir.)